انتقاد پدر حادثه‌نویسی به عملکرد رسانه‌ها در دوران کرونا
/ محمد بلوری، آرش خوشخو و مهدی افروزمنش از عملکرد رسانه‌ها می‌گویند /
بابک مجیدی، انصاف نیوز: محمد بلوری پدرخبرنگار حوادث مطبوعاتی کشور به انصاف نیوز می‌گوید: برای تهیه گزارش میدانی در ایام کرونایی باید به سراغ مردم می‌رفتم تا ببینم روزهای کرونایی خود را چطور سپری می‌کنند. آرش خوشخو سردبیر روزنامه هفت صبح نیز می‌گوید: باید در صحت آمار و ارقام مبتلایان و اینکه آمار ابتلا به این بیماری در ایران کاهشی است کنکاش شود. مهدی افروزمنش دبیر اجتماعی سابق روزنامه‌ی شرق می‌گوید: سبک زندگی مختلف در این ایام را باید بررسی کرد و به طبقه‌ی فرودست جامعه هم باتوجه به وضعیت اقتصادی باید بیشتر توجه کرد.
با گذشت بیش از دو ماه از خبری شدن شیوع ویروس کرونا در ایران، بخش قابل توجهی از مردم به دلیل هشدارهای مختلف، اوقات خود را در خانه و در قرنطینه می‌گذرانند؛ بخشی در شهرهای مختلف به این بیماری مبتلا شدند، با آن دست به گریبانند یا عزیزان خود را در اثر آن از دست داده‌اند؛ رسانه‌ها هم به طور مستمر تمام نکات مربوط به کرونا، مسائل اقتصادی و سایر موارد را به گوش مردم رساندند. اما عملکرد رسانه‌ها در مواجهه با تبعات این ویروس و اخبار آن چگونه بوده است؟ آیا تهیه‌ی گزارش‌های میدانی از شهرها و بیمارستان‌ها و افراد درگیر باتوجه به خطرات آن برای خبرنگاران ممکن بود؟ با توجه به اتمام تعطیلات نوروزی و بازگشایی اکثر صنف‌های اقتصای، رسانه‌ها بعد از این چه کاری باید انجام دهند؟ سوژه مناسب خبرنگاران برای تهیه گزارش میدانی چه باید باشد؟
متن کامل گفتگوی انصاف نیوز با سه فعال رسانه‌ای را در زیر می‌خوانید:
بلوری: امروزه خبرنگارها را تنها نشانده‌اند پای کامپیوترها
محمد بلوری استاد خبرنگار حوادث مطبوعاتی ایران درباره اینکه رسانه‌ها در دوران کرونا چه کارهایی نکردند و بعد از این چه کارهایی باید انجام دهند گفت: رسانه‌ها باید مردم را دچار وحشت نکنند و فقط به جنبه منفی رسانه‌ای نپردازند. رابط بین بهداشت و درمان با مردم هم باشند و اطلاعاتی هم به مردم بدهند، نه اینکه تنها نکات خاص منفی را القا کنند. در ضمن ما متاسفانه در رسانه‌ها و روزنامه‌ها تخصص کافی در بهداشت و درمان نداریم تا بتوانند اینگونه مطالب را عنوان کنند و رابط بین پزشکان و مردم باشند.
او در ادامه گفت: متاسفانه ما خبرنگارها به این شکل کار نمی‌کنیم. واسطه‌ای هستیم بین خبرگزاری‌ها و مردم. تولید خبر و گزارشی در روزنامه‌ها ایجاد نمی‌شود. مخصوصا الان که وضعیت روزنامه‌ها به هم ریخته و کسی کار نمی‌کند.
بلوری درباره اینکه در این روزهای کرونایی اگر برای تهیه گزارش به بیرون از خانه می‌رفتید چه سوژه‌ای را کار می‌کردید گفت: من بیشتر درباره‌ی مردم کار می‌کردم. در حوزه‌ی درمان و بهداشت روزنامه‌نگار نمی‌تواند کار کند و تخصصش را هم نداریم. من به طرف خانواده‌ها می‌رفتم و با آنها صحبت می‌کردم و از وضع زندگی آنها در این روزهای کرونایی گزارش تهیه می‌کردم. به این دلیل که مردم به این مسائل بیشتر توجه می‌کنند و کنجکاو هستند که همسایه‌ها و خانه‌های دیگر چه کاری انجام می‌دهند. به اصطلاح یک رابطی بین خانواده‌ها می‌شدم و این خیلی بهتر است.
این روزنامه‌نگار باسابقه درباره اینکه آیا بهتر نیست درباره اوضاع بیمارستان‌ها که نقطه مشترکی با این بیماری دارند گزارش میدانی تهیه شود گفت: البته که بهتر است. اما همانطور که گفتم در روزنامه‌ها تخصص نیست تا بتواند جوری کار کند که رابط بین بیمارستان‌ها، خوانندگان و پزشکان باشد. به این شکل خبرنگار یا روزنامه‌نگار نداریم. امروزه خبرنگارها را تنها نشانده‌اند پای کامپیوترها و بیشتر واسطه‌گری می‌کنند بین خبرگزاری‌ها و مردم. به همین دلیل به آن صورت اطلاعاتی تولید نمی‌شود که تخصص ایجاد کند اما انجام نمی‌شود دیگر.
خوشخو: کاهش آمار مبتلایان به ویروس کرونا در ایران باید بررسی شود
آرش خوشخو سردبیر روزنامه هفت صبح در ارزیابی رسانه‌ها درباره عدم انتشار یک گزارش میدانی با موضوع شیوع ویروس کرونا می‌گوید: چاپ کردن گزارش میدانی از موضوع کرونا، برای خودش یک تبعاتی دارد. فکر نمی‌کنم در کل دنیا هم گزارش میدانی دقیقی داشته باشیم. چون مسئله این است که شما باید به بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و جاهایی که محل شیوع این بیماری است بروید؛ و این مسئله یک ملاحظاتی دارد که روزنامه‌ها و نشریات را از گزارش میدانی درباره کرونا دور می‌کند.
خوشخو درباره اینکه رسانه‌ها از حالا به بعد درباره ویروس کرونا چه کارهایی باید انجام دهند گفت: فکر می‌کنم هرکاری که قرار بود شود، شده است. هم هشدارها داده شده است، هم در مورد چگونگی مبارزه با ویروس همه نوع مطلبی در رسانه‌ها منتشر شده است؛ درمورد دورنما، مسائل اقتصادی و زندگی پس از کرونا و… همه‌نوع کاری انجام شده است و فکر نمی‌کنم درباره کرونا نکته‌ی مغفولی مانده باشد، چون مسئله2ی مهمی بوده و خوبه‌خود رسانه‌ها به آن پرداخته‌اند.
سردبیر روزنامه هفت صبح درباره اینکه اگر امکان تهیه گزارش میدانی درباره کرونا وجود داشت چه سوژه مشخصی را دنبال می‌کردید، گفت: الان به اندازه‌ی کافی مسائل درمورد ویروس کرونا منعکس شده است. گزارش میدانی با موضوع کرونا هم مشکلات خاص خودش را دارد و در حال حاضر نمی‌توان به خبرنگاری گفت که به فلان محله که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده برو، یا به فلان بیمارستان برو که گفته می‌شود تخت‌هایش خالی شده است و ببین اوضاع چطور است؛ توقع چنین کاری را نمی‌شود داشت. چرا که جانش به خطر می‌افتد. تنها سوژه مشخصی که می‌شود بحث کرد درباره‌ی صحت آمار و ارقام است که باید در آن کنکاش شود و اینکه آیا آمار مبتلایان به این ویروس در ایران رو به کاهش است؟ و دیگر اینکه آن کسانی که می‌گویند کاهش مبتلاها به دلیل کاهش تست دادن است و نه به دلیل کاهش شیوع به این بیماری است. اینها باید صحت و سقم‌شان بررسی شود و احتمال دارد راست یا دروغ باشد. اما درباره‌ی کرونا دیگر نکته مغفولی باقی نمانده است.
ما رد طول روز به بمباران اخبار کرونا دچاریم و گاه فکر می‌کنیم که اگر این میان یکی-دو تا خبر دیگر هم درج شود ایرادی ندارد.
افروزمنش: رسانه به طبقه‌ی فرودست در ایام کرونا توجه کند
مهدی افروزمنش اجتماعی‌نویس و فعال رسانه‌ای درباره اینکه چرا گزارش میدانی قابل قبولی در رسانه‌ها با موضوع ویروس کرونا انجام نشده است و پیشنهاد سوژه او برای تهیه گزارش میدانی چیست گفت: در طول سالیان و چند دهه‌ی گذشته، شهرها و کلان‌شهرها مردم را به خروج از خانه دعوت کردند. یعنی مفهوم خانه تغییرشکل داده بود؛ به این معنی که همه در جمع حاضر شوند. شهرها بر این اساس طراحی شدند و تغییر کردند؛ کافه‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید و تفریحی و مال‌ها و … به وجود آمدند. کرونا سویه‌ای دیگر را نشان داد و آن هم اینکه همه بازگردند به خانه‌ها و خود را قرنطینه کنند. قرنطینه اساسا به معنی در خانه ماندن و منزوی و تنها شدن است.
مسئله‌ای که خود را نشان داد این است که جوامع شهرنشین تاحدودی مهارت‌های تنها زندگی کردن را از دست داده‌اند که خیلی هم طبیعی است، چون زیست آنها تغییر کرده بود و این را به عنوان یک خصیه مطرج کردم و نه یک عیب. ما نشانه‌های این موضوع را کجا می‌بینیم؟ نشانه‌های آن این است که به طور مثال در خبرها دعواهای زن و شوهری بیشتر شده است، این موضوع به این معنا نیست که این دو باهم بد هستند، به این معنی است که دو نفر زندگی‌شان را بر این اساس تعریف کرده بودند که بروند سرکار، بیرون از خانه باشند و شبانه روز به مدت 4 الی 5 ساعت کنار هم در خانواده باشند و بعد هم بخوابند. خانه چنین معنایی پیدا کرده بود. اما در حال حاضر خانه تمام هستی آنها شده است. اینها بلد نیستند در کنار هم به مدت طولانی زندگی کنند و بنابراین باعث ایجاد اختلافات خانوادگی می‌شود. طبیعتا با رفتن کرونا این مشکل هم برطرف می‌شود. این یکی از تبعاتی است که کرونا به وجود آورده است.
او در ادامه افزود: نکته بعدی فکر می‌کنم چگونگی رد کردن این دوره در خانه است. ما چند نوع سبک زندگی در همین تهران داریم؛ یکسری آدم‌های مدرن هستند که در ساختار مدرن هم زندگی می‌کنند. یعنی جوانان و نوجوان‌هایی که در آپارتمان زندگی می‌کنند. اینها تولد و رشدشان در فضای آپارتمانی بوده و در تمام این مدت هم در شهر بوده‌اند. سبک دیگر زندگی هم آدم‌هایی هستند که از قدیم می‌آیند، یعنی پدر و مادرهای ما هستند که خانه‌های حیاط‌دار داشتند ولی در حال حاضر در خانه‌های آپارتمانی زندگی می‌کنند. یعنی ایده‌های سنتی در ساختاری مدرن، اینها چگونه سر می‌کنند؟ میان اینها هم آدم‌هایی هستند مثل ما که هم آن دوره را دیده‌ایم و هم این دوره را و الان هم داریم در آپارتمان زندگی می‌کنیم؛ ما داریم چگونه زندگی می‌کنیم؟ به نظرم سوژه مناسبی است که می‌شود روی آن کار کرد. یعنی به طور کلی مردم و گروه‌های مختلف چگونه ایام خود را در این روزها سپری می‌کنند.
افروزمنش درباره اینکه بهتر نیست که برای صحت آمار مبتلایان به بیماری کرونا به بیمارستان‌ها برویم گفت: این یک سوژه از مد افتاده است.چون چند مانع وجود دارد که اگر بخواهیم درست فکر کنیم عملا این کار شدنی نیست. شما چه تعداد بیمارستان می‌توانید بروید، با چند نفر می‌توانی صحبت کنی، آیا می‌خواهید از متود کارشناسی و پژوهشی استفاده کنید، این یک نکته است. یا اینکه با چهار نفر صحبت کنید و مقیاس قرار بدهید که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی توانا یا ناتوان بودن به نظر من حسنی ندارد.
افروزمنش درپاسخ به اینکه «نظرتان درمورد بهبود عملکرد رسانه‌ها مثلا در کار کردن روی آمار مبتلایان و فوتی‌های کرونا با روش‌هایی مثل سر زدن به بیمارستان‌ها و….چیست؟» گفت: شیوه‌ی سر زدن به بیمارستان‌ها و… بنظر من کمی دمده شده است و اگر درست به آن فکر کنید می‌بینید که چندان شدنی نیست؛ شما چند بیمارستان می‌توانید بروید؟ با چند نفر می‌توانید صحبت کنید؟ ایا می‌خواهید از متود پژوهشی استفاه کنید؟ این یک نکته است؛ یعنی مثلا می‌گویید که من یک گروه 50 نفری را مدنظر دارم، باید متد مدنظرتان مشخص باشد، اما اینکه تنها با چهار نفر صحبت کنید و بعد نظر همان تعداد اندک را مقیاس قرار دهید که مثلا آیا رسیدگی خوب بوده؟ بیمارستان‌ها توانا بودند؟ و… این را من گزارش میدانی نمی‌دانم.
او درباره‌ی ارزیابی‌اش از گزارش‌های میدانی این روزها در رسانه‌ها با موضوع کرونا، گفت: با تعریفی که من از گزارش میدانی دارم، اینگونه گزارش‌ها درباره‌ی ویروس کرونا خوب نبوده است. یعنی وضعیتی را توصیف کرده‌اند بدون اینکه چیزی فراتر از خبر به من داده شود. یعنی اینکه به جنبه‌های دیگر آن هم فکر کنند را دستکم من تا الان چیزی ندیدم.
با تمام گزارش‌هایی که در طول این یک ماه رصد کردم موضوعاتی مثل با کرونا چه طور سر کردیم یا با کرونا چه طور زندگی کردیم ندیدم. به طور مثال همه که کتاب نخواندیم، تنهایی خودمان را چه طور سپری کردیم. و مردم با این شرایط غیر قابل پیش بینی چه طور کنار آمدند و هر نوع روشی که چه طور با آن کنار آمدند می‌تواند جالب باشد. یا به طور مثال کسی که در یک آپارتمان 50 متری زندگی می‌کند با تعدادی آدم دیگر، در این ایام کرونا چه کاری انجام می‌دهند؟
افروزمنش در ادامه صحبت‌هایش افزود: یکی دیگر از نقاط ضعفی که من در رسانه‌ها دیدم، خلاء برزگ وجود توجه روزنامه‌نگارها به طبقه‌ی فرودست جامعه بود. یعنی همه‌ی انگاره‌ی حاکم بر تولید خبر، محتوا و گزارش، براساس طبقه‌ی متوسط بود. به همین خاطر بود که اکثریت رسانه‌ها هم در این دام افتادند و گفتند «مردم در خانه بمانید و مردم نباید بیرون بیایند و..». در صورتیکه اصلا کسی نگفت آن آدمی که بیرون از خانه می‌آید می‌داند که زندگی‌اش در خطر است اما چاره‌ای ندارد و سلامت برای این قشر و آن آدم بحثی ثانویه است؛ سلامت برای طبقه‌ی متوسط است که اولویت دارد، چون پول دارد اما آن فرد باید خرج روزمره‌ی خودش را دربیاورد. ما این را در گزارش‌ها ندیدیم یا اگر هم دیدم در حد اشاره‌ای بوده و گذشته‌اند.
افروزمنش درباره اینکه چگونه عکس‌هایی که در شبکه مجازی مثلا در مورد ازدحام اتوبوس‌ها منتشر می‌شود را درستی‌سنجی کنیم، می‌گوید: تنها راهی که داریم این است که به آمار رسمی استناد کنیم. یعنی به طور مثال ممکن است گزارش نقطه‌ای بروید، یعنی 5 خبرنگار را به 5 نقطه از شهر بفرستیم و مشاهدات خودشان را بنویسند. این هم یک راه سختی است که با توجه به این اوضاع از توان روزنامه‌ها خارج است. بنابراین مجبور هستیم به تحلیل داده‌ها و آمارهایی که گفته می‌شود –توسط شهرداری یا پلیس- اکتفا کنیم. اینها را کنار هم بگذاریم قطعا نشان می‌دهد که یک تصویری که منتشر شده چقدر درست و نادرست است. بخصوص که الان می‌توانید از شهرداری هم آمارها را بگیرید. اینکه چه ساعاتی شلوغ یا خلوت بوده است.
انتهای پیام
