قداره در نیام قلم

دوست گرامی؛ جناب حسنی ، با سلام و ضمن خرسندی و سپاس از عنایت حضرتعالی به نوشتار اینجانب :
روشن به نظر می رسد که : نقل تاریخی و رد یا قبول آن در هر جا و هر شرایطی یکسان نیست : برای اثبات حکم شرعی یا به عنوان قرینه بر آن ، یا برای فهم احوال یک زمان یا یک شخص یا به عنوان قرینه ای بر نکته ای که روشن است مثل مراجعه به پزشک برای یک بشر (که رد آن دلیل می خواهند، نه خود آن)، برای تکلیف کردن بر دیگران بر خلاف اصل برائت (و نبود تکلیف خاص مگر با اثبات آن) ، یا برای شاهد آوردن بر عدم تکلیف خاص ؟ (که مطابق اصل برائت است). اماره (نشانه) بودن نقل تاریخی غیر از اثبات کننده بودن آن است ؛ آنهم اثبات به شکل قطعی یا دارای اثری مشابه اثبات قطعی (بنا به فرض) و اولی با وجود ضعفهای نقل تاریخی میسر است و دومی نه یا تقریبا نه.
اگر شما تصور کنید که همه نقلهای تاریخی و برای همه کارکردها ضعف یکسان دارد، اصل وجود هر پیامبری نیز مشمول آن است اما مگر سروش گفته که درباره پیامبری که نبوده، حرف می زند؟! یک مقدار از عقلی که برای خود قائلیم برای دکتر سروش هم فرض کنیم ! بله در فقه برخی گاهی می خواهند حکم یک قتل یا سنگسار یا غیره را بر خلاف قرآن آن هم با نقل تاریخی اثبات کنند. من که مخالف این نقل و موافق قرآنم . شما هم مخالف این نقل تاریخی باشید : کافرم گر جوی زیان بینی
اما در نقد کتاب و ادب آن ، نقل قبل و بعد (یا در نظر گرفتن آنها) به شرطی لازم است که نتیجه مورد نقد را تغییر دهد و البته از نظر علامه طهرانی نداشتن ولایت ظاهرا فقط در صورت جهل موجه انسان ، عذرپذیر است و سخن سروش (طبق نقلهای رسیده ! ) این است که خداوند با خوبی های یک انسان نسبت به انسان دیگر، به دو شکل رفتار نمی کند که این تبعیض به معنای مصطلح است ، قبح است و در خدا راه ندارد (لطفا با معنای لغوی مجددا خبط نفرمایید : کان یکی شیر است اندر بادیه / وان یکی شیر است اندر بادیه!)
اما آنجا که می فرمایید سروش به نقل مذکور از خود افزوده است
اولا: با «لابد» گفتن به معنای مصطلح یعنی به صورت غیر قطعی افزوده ای آورده است . ثانیا : قراین این افزوده موجود است و افزودنی بی وجه و بی قرینه نیست : سیاق کلام علامه و لب سخن در بحث مذکور همین است که شخص نیک کردار بی ولایت گرفتار عقوبت است (مگر در صورت عذر) وگرنه شخص بدکردار و عقوبت او و ذکر ان ، چه ارتباطی با بحث ولایت دارد ؟(بگذریم که روایات منبع و ماخذ این رای هم ناظر به همین موضوع است که البته خوانش من از آنها متفاوت است و در ادامه اشاره می کنم)
اما درباره تبعیض : شما و ما نیازی نداریم که دکتر سروش پاسخ دهد که تبعیض ظلم است : از عقل تا وحی ناظر به این موضوعند و قرآن با تاکید بر نادیده نگرفتن نیکی های اهل کتاب در آیه 115 سوره آل عمران و آیه 62 سوره بقره و … (تا چه رسد به مسلمان غیر شیعی) بر این موضوع شاهد است.
بله. تاکید کرده ام و می کنم که ولایت اولیای الهی هم خود منشأ آثار بسیاری است که فاقد آن مثل هر فقدان دیگری و واجد آن مثل هر وجدان دیگری با هم یکسان نیستند و قرآن کریم هم از پیروی پیروان از پیشوایان به عنوان تعیین کننده سرنوشت اخروی چنین یاد می کند که : روزی است که هر گروهی با پیشوای خود خوانده می شوند . حال این ما و یا شماییم که باید پیروی را در مراتب صوری و ظاهری یا حقیقی و عملی آن تعریف کنیم : شیعه بی عمل پیشوایانش یا سنی در عمل قریب به پیشوایان شیعه ؟
خود علامه طهرانی در کتاب روح مجرد چنین می گوید که : ما بعنوان شیعه هر چه از انصاف و حقیقت و قضاوت عادلانه در حق دیگران و از جمله اهل سنت دور شویم به همان میزان غیر شیعه شده ایم و یک سنی اگر برعکس اهل انصاف و حقیقت و قضاوت منصفانه از جمله در این مورد باشد به تشیع نزدیک شده است (نقل به مضمون)
به تعبیری دیگر ( از من ) : مگر پیشوایان شیعه جز تعریف مسلمانی کرده اند و مگر دو نوع مسلمانی متناقض داریم ؟) بله. همین قراین می رساند که نظر علامه طهرانی، نظر افراطی رایج میان بر خی اهل فضل نیست که سنیان را یکسره در عذاب یا بدتر بی اصل و نسب (به کنایه گفتم و می گذرم) می شمرند و … . اما اگر مطلبی دال بر این دارید که ایشان مسلمان نیک کردار سنی را با عدم ولایت ، چون مسلمان مشابه دارای ولایت شمرده ،بفرمایید. هر چند تعریف ولایت ایشان هم باید محل مداقه و واکاوی باشد. اما مطلب اینجاست که در دانش معرفت اندیشی، این وصول به حقیقت به شیوه سنت گرایانه یک حالت صفر و صدی ندارد: ولایت در غیر معنای عرفانی یا به همان معنای تشیع مصطلح و نیز محبت عادی یا عادتی می تواند صرفا حاصل ولادت در محیطی خاص یا خانواده ای خاص یا برخوردن به آموزگاری خاص و … باشد همانطور که تسنن و عدم ولایت به این معنا همینطور است . به همین جهت بحث استضعاف که مورد تاکید بزرگانی چون علامه طباطبایی است به نظر کافی و وافی نیستیا دیگر موضوعیت ندارد (مگر ندرتا) و یا مستثنیات آن در عصر جدید بیشتر از غیر مستثنیات است و اصولا با گذر سده ها و زمانها ، رسیدن به حقیقت در حیطه امور غیر اثبات پذیر به روش فلسفی محض ( مثل برتری یک دین بر دیگری یا شاخه ای در یک دین بر شاخه دیگر وضعیتی) ، متفاوت از عصر حضور و بروز موسس آن آیین یا گرایش همچون نبی یا ولی است که ولایت او یا عدم ان (که بسیاری اوقات به معنی ولایت جائران در مقابل اوست) به نظر من در روایات حد فاصل قبول و رد الهی عنوان شده است وگرنه در همان زمان بادیه نشینی که از ولی و دشمن او بی خبر ب، ه وظایف روزمره خود مشغول بوده ، مگر مشمول ولایت شیطان یا طواغیت است که نداشتن ولایت او به معنی رد ولایت الهی باشد. به همین جهت در پاره ای از روایات تعبیر رد ولایت ولی و نه نداشتن آن را می بینیم.
البته علامه طهرانی سخنان دیگری دارد که به شکلی کلی دیگر (از نظر عوام یا عموم) نشان می دهند که هر که در راه سلوک معنوی قدم برندارد و دیگرگون نشود ، به هر میزان که از آن حقیقت متعالی وجود خود فاصله داشته باشد، بعدتر آن را با سختی و مشقت که تعبیر دیگرش همان رنج و عذاب است طی می کند و آن وجود آلوده را سخت تر تطهیر باید کند و آن مراتب نپیموده را با رنجی دیگر بپیماید و از خوشی و فراغت و همجواری و نزدیکی نیکان مهیا محروم بماند (و این هم به یک مذهب و مسلک منحصر یا اهل و مذهب و مسلکی از آن مستثنی نمی شود) : ببین تفاوت ره کز کجاست تا به کجا ؟!
در اخر اینکه : سخن دیگر علامه طباطبایی در تعریف اسلام که مطابق قرآن کریم است که حواریون عیسی و ابراهیم و فرزندانش چون اسحاق و … را مسلمان می شمرد یعنی : تعریف اسلام به تسلیم خدا بودن (که خود نص متن قرآن کریم است : سوره بقره ، آیه 131 و …) در این بین راهگشا است و البته حکایت مذکور فوق از علامه طهرانی و عدم تباین آن با این سخن علامه طباطبایی و چالش جمع میان این دو که به نظرم در مدرس عقلی (و شهودی) علامه طباطبایی حل شدنی است ، نکته ای است که تنها با تعبیر و تاویل وجدان پذیر و عقل پسند حکایاتی مانند حکایات فوق میسر است. وگرنه آن تفسیر متین علامه از اسلام را که تصریح دارد باید تاویل کرد که نمی توان. من البته نه به عقل طباطبایی شک می کنم و نه حکایت فوق را بی محک عقلانیت او تعبیر و تبیین .بلکه: مثل هر سخن خردمندی آن را در ذیل اصول و امهات اندیشه او و به شکل سازگار با آن اصول خردپسند مسلم او، تفسیر می کنم. والسلام
پایان