آیا بورس قمار و حرام است؟ پاسخ آیت الله بیات

دفتر آیت‌الله بیات‌زنجانی، از مراجع تقلید قم، یکی از فتواهای وی درباره‌ی اینکه آیا بورس قمار و حرام است؟ را به دلیل سؤالات مکرر بازنشر کرده است که در پی می‌آید:

سؤال:

با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت‌هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می‌گیرد، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم.

۱) در بازار بورس، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار، «سفته بازی» صورت می‌گیرد؛ بدین صورت که شخص، در یک روز سهامی را می‌خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله‌ای بیش‌تر، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید. در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می‌باشد که در آن بازه‌ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است. حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست؟

۲) آیا شباهت معامله‌ی فوق به بخت آزمایی و قمار، باعث ایراد معامله‌ی مذکور نمی‌گردد؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روزهای آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می‌گردد و یا هم چنان پا بر جاست؟

۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت‌های مشکوک اقتصادی و شایعات تأثیر داشته باشد، آیا در حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تأثیر شرعی دارد؟

۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است (در اکثر موارد) می‌توان حکم به کراهت این معامله کرد؟
۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می‌شود، این جواز قانونی می‌تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد؟

پاسخ:

با سلام و تحیت؛
فرض سؤال‌اول اشکالی ندارد.

در فرض سؤال‌دوم قیاس مورد با بخت آزمائی و قمار، قیاس مع الفارق است.
در بخت آزمائی متعلق بیع مجهول است و در قمار نیز اکل مال به باطل است ولی در بورس یک سهم است که خرید و فروش می‌شود و بازار و نوسانات، در قیمت آن مؤثر است و نمی‌توان با آن مانند دو مورد یاد شده عمل کرد.

سؤال سوم: در صورتی که تأثیر به قدری فاحش باشد که عقلا آن را غیرعادی تلقی کنند، می‌توان آن معامله را غرری و ناصحیح خواند ولی اگر چنین نبود، شائبه حرمت ندارد.

سؤال چهارم: در اینجا ضرری به فردی وارد نمی‌شود بلکه عدم نفع وجود دارد و در معامله‌ای که عدم نفع هست، نمی‌توان حکم به کراهت داد. لازم به توضیح است که بین ضرر و عدم نفع تفاوت وجود دارد.

سؤال پنجم: این معامله عقلائی و بلااشکال است و قانونی بودن آن نیز بر این امر صحه می‌گذارد.

انتهای پیام