درباره‌ی اغراق‌گویی مداحان و خطیبان
رضا سلطان زاده – مدیرمسئول هفته‌نامه آیینه یزد در یادداشتی نوشت:
روزگاری در گذشته نه چندان دور تعزیه‌خوانان و مداحان در مراسم و محافل روضه‌خوانی یا در آرامستان‌ها بر سر مزار مردگان شرکت می‌نمودند و این کار را به عنوان حرفه و شغل نمی‌شناختند. چه بسیار افرادی که حرفه مشخص و معینی داشتند اما هنگام برگزاری جلسات مذهبی، عبایی بر دوش انداخته و کنار منبر می‌ایستادند و یا بر روی اولین پله منبر می‌نشستند مطالب و ابیاتی درباره عزاداری و یا منقبت و عظمت سرور آزادگان و شهیدان حضرت حسین‌بن علی(ع) یا دیگر معصومان بزرگوار اسلام سلام‌ا… علیهم می‌خواندند و حاضران و مستمعان از خواندن و شنیدن سخنان آنها استفاده می‌بردند و توقعی هم از بانیان مجلس و یا دیگران نداشتند و معمولاً در ازای مداحی وجهی دریافت نمی‌نمودند.
اما طی سال‌های اخیر عده‌ای از این گروه با حضور در محافل یا در فضاهای مجازی با سبک‌های گوناگون ایستاده یا نشسته یا هروله‌کنان برنامه اجرا می‌کنند و یا علاوه بر این که درآمد قابل توجهی از این راه کسب می‌نمایند بعضاً گاه هفت‌تیرکشی یا برای عده‌ای از مقامات و چهره‌های مطرح و مشهور سیاسی تا ریاست جمهوری طلب مرگ و نابودی می‌کنند. درباره مخالفان سیاسی گروه و دسته‌ای که به آن وابسته هستند تشبیهات زشت و زننده دارند و در مراسم مهم و از تریبون‌های رسمی و گاه زنده به عملکرد عده‌ای از مسئولان بلندپایه رسمی کشور معترض و منتقد هستند و نه تنها در مواردی مستقیم بلکه گاه مکرر برنامه‌هایشان از صدا و سیما پخش می‌شود و رسانه ملی نیز فرصت دفاع به حمله‌شوندگان نمی‌دهد، اصطلاحاً به صف اولی‌ها جانانه حمله می‌کنند، بعضی از آنها برخلاف مصوبه ملی ستاد مبارزه با کرونا مبنی بر عدم برگزاری تجمعات مذهبی، مراسم مناجات‌خوانی برپا می‌کنند.
ضمناً عده‌ای از این گروه شاغل در دانشگاه و یا ادارات و سازمان‌های دیگر هستند، یا در رشته‌های هنری، ساخت و ساز، تجارت و… فعالیت می‌کنند و متاسفانه بعضی از این افراد به عده‌ای از مسئولان دشنام هم می‌دهند. در چند روز اخیر مداحی محمود کریمی که زنده از شبکه دو سیما پخش می‌شد در جریان خواندن دعای ابوحمزه ثمالی حکایت و داستان سخیف و غیرقابل قبولی را مطرح کرد مبنی بر این که فردی نعوذبالله با امام حسین(ع) به صورت شرطی «تخته نرد» بازی کرده و باخته است و… گرچه به یقین هر انسانی اشتباه می‌کند اما مسئولان رسانه ملی چگونه پاسخ می‌دهند که در مواردی سخنان روسای قوای سه‌گانه را مستقیماً پخش نمی‌کنند اما به طور مستقیم ماجراهای عجیب و غریبی که شاید نظیر آن توسط نویسندگان کتاب‌هایی همانند «اسرارالشهاده» فاضل دربندی و «روضه الشهدای» حسین واعظ کاشفی که حاوی روایات ضعیف و غیرمستندی و مطالب تحریف‌آمیزی می‌باشد نیز نقل نگردیده، آن هم در کنار حرم مطهر حضرت ثامن‌الائمه علی‌بن موسی‌الرضا(ع) که به طور مستقیم و زنده پخش گردید. عده‌ای از علما و نویسندگان به این سخنان و روضه جنجال‌برانگیز و ادعاهای بی‌پایه و اساس آن مداح از طریق صدا و سیما پخش شده است واکنش نشان دادند.
خطبه نماز جمعه به جای دو رکعت نماز محسوب می‌گردد به یقین هر خطیبی که در چنین جایگاهی قرار می‌گیرد باید متقن و مستدل سخن بگوید، از خط و گروه خاصی حمایت نکند، از تریبون نماز جمعه حکم حقوقی برای مخالفان سیاسی خود صادر ننماید، واقعیت‌های جامعه را مطرح نماید، گفتارش در مسیر پشتیبانی از عموم مردم بویژه اقشار آسیب‌پذیر باشد، به موقع به حاکمان، کارگزاران و مدیران شاغل در هر سه قوه اعم از انتصابی یا انتخابی تذکرات لازم ارائه نماید، مجیزگو نباشد و تملق نگوید، سخنان اغراق‌آمیز بر زبان جاری نکند، عموم همشهریان را یا برادر دینی خود به حساب آورد یا آنان را هم‌نوع خود بداند، اما گاه مطالبی از بعضی ائمه جمعه نقل می‌گردد که مدت‌ها نقل مجالس و محافل می‌باشد و حتی مورد انتقاد دوستان و علاقه‌مندان به نظام قرار می‌گیرد.
به عنوان نمونه نظر خوانندگان را به تذکری که روزنامه جمهوری اسلامی ایران به امام جمعه موقت تهران داده است جلب می‌نماید: «حجت‌الاسلام صدیقی امام جمعه موقت تهران، در خطبه جمعه ضمن اشاره به جدا شدن بحرین توسط رژیم شاه از ایران، به نقش رهبری در این پیروزی پرداخته و گفته بود: رهبری اولین حرف را در راس هرم طراحی می‌کرد که خودش می‌جوشد، خودش وجود دارد، خودش حضور دارد، خودش علم دارد، خودش معرفت دارد و خودش خودش نیست و خدا در وجود او تجلی کرده است. قسمت اخیر سخن آقای صدیقی در فضای مجازی بازتاب منفی زیادی داشت و کاربران به عبارت «خدا در وجود او (رهبری) تجلی کرده است» اعتراض کردند. این، اعتراض درستی است و خطیب جمعه هرچند ممکن است بدون توجه به معنای انحرافی این جمله آن را به زبان آورده باشد ولی باید در آنچه می‌گوید دقت نماید.»(1)
اخیراً حجت‌الاسلام صدیقی در شبکه قرآن سیما گفته است: عالم ابوالشهیدی موفق به تشرّف به حضور امام زمان(عج) می‌شود و درباره مقام معظم رهبری می‌پرسد و می‌شنود: ایشان از ما هستند. «سلمان منا اهل البیت» بعد می‌گوید: این جریان مرا شارژ کرد که رهبری از قماش حضرت است، جنس و گوهرشان پاک است. تعدادی از علما، روحانیون و نویسندگان به این اظهارنظر واکنش نشان داده و از جمله حجت‌الاسلام شهاب‌الدین حائری شیرازی در یادداشتی تلگرامی با انتشار ویدیویی از نقل قول حجت‌الاسلام صدیقی در تلویزیون خواستار آن شد که «مدعی مشاهده امام عصر، در دوره غیبت را تکذیب کنید» و می‌نویسد: شیخ طوسی در کتاب «غیبت» به سند خود از دستور امام زمان(عج) به چهارمین و آخرین نائب خویش نقل می‌کند: «در میان شیعیان من کسانی پیدا می‌شوند که ادعا می‌کنند مرا مشاهده می‌نمایند آگاه باش که هر که قبل از خروج سفیانی و صیحه آسمانی مدعی مشاهده شود دروغگو و افترازن است…»(2)
عبارات و مطالبی که ذیلاً نقل می‌گردد نشانگر این است که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره) و مقام رهبری از مجیزگویی و سخنان اغراق‌آمیز بویژه خطاب به افرادی که ایشان را با ائمه اطهار(ع) مقایسه نموده و یا می‌نمایند شدیداً معترض بوده و عکس‌العمل نشان داده‌اند که به مواردی از آنها ذیلاً اشاره می‌گردد.
امام خمینی(ره) چهارم خرداد 1359 از فخرالدین حجازی که سخنرانی خود را با جمله «بأبی أَنْتَ وَ امّی» آغاز کرد گلایه کردند و گفتند: «خوف این را دارم که مطالبی که آقای حجازی فرمودند درباره من، باورم بیاید. من خوف این را دارم که با این فرمایشات ایشان و امثال ایشان برای من یک غرور و انحطاطی پیش بیاید. من به خدای تبارک و تعالی پناه می‌برم از غرور. من اگر خودم را برای خودم نسبت به سایر انسان‌ها یک مرتبتی قائل باشم، این انحطاط فکری است و انحطاط روحی. من در عین حال که از آقای حجازی تقدیر می‌کنم که ناطق برومندی است و متعهد، لکن گله می‌کنم که در حضور من مسائلی که ممکن است من باورم بیاید فرمودند…»(3)
و در سال 1366 که آیت‌ا… مشکینی رئیس وقت مجلس خبرگان سخنانی در تجلیل از امام(ره) بیان کرد گفتند: «من قبلاً از آقای مشکینی گله کنم ما آن قدری که گرفتار به نفس خودمان هستیم کافی است. دیگر مسائلی نفرمایید که انباشته بشود در نفوس و ما را به عقب برگرداند. شما دعا کنید که آدم بشویم دعا کنید که حتی به همین ظواهر اسلام عمل کنیم ما که چشم‌مان به آن بواطن نمی‌رسد لااقل به این ظواهر عمل بکنیم»(4)
خوانندگان با مراجعه به پایگاه اطلاع‌رسانی مقام رهبری از واکنش‌های منفی رهبر انقلاب به استفاده از تعابیر غلوآمیز درباره خودشان آگاهی می‌یابند که به عنوان نمونه فرازهایی از بیانات مورخ 28/6/1391 در دیدار نیروهای مسلح منطقه شمال کشور و خانواده‌های آنان و در دیدار جوانان اصفهان در دوازدهم مهر ماه 1380 نقل می‌گردد.
«من به شما عرض می‌کنم، به همه هم این را می‌گویم و گفته‌ام و تکرار می‌کنم؛ مبادا آن صفاتی، خصالی، مناقبی که متناسب با وجود ولی‌عصر (ارواحنا فداه) هست، اینها را تنزل بدهیم در سطح انسان‌های کوچک و ناقصی مثل این حقیر و امثال این حقیر. اینی که گفته می‌شود کسانی که در این سفینه سوارند، غم طوفان ندارند:
چه غم دیوار امت را که دارد چون تو پشتیبان/ چه باک از موج بحر آن را که باشد نوح کشتیبان
این نوح امام زمان است، وقتی کشتیبان بنده‌ی برگزیده‌ی خداست، معصوم است، آن وقت دیگر بیمی وجود ندارد. این آن نکته‌ی کوتاهی بود که خواستم عرض بکنم؛ این صفات را مخصوص بدانید به آن بزرگواران. نوحِ این کشتی اوست، پشتیبان این امت اوست، واسطه‌ی فیض الهی به یکایک آحاد ما، به دل‌های ما، به جان‌های ما، به ذهن‌های ما، به جسم‌های ما، به حیات فردی و اجتماعی، وجود مقدس خاتم‌الاوصیاء و در رتبه‌ی قبل از او، وجود مقدس خاتم‌الانبیاء (صلی‌الله علیه‌وآله) است.
اگر کسی در مقابل جوانان ادّعا کند و بگوید نظام اسلامی ما هیچ عیبی ندارد و همان قالبی را که اسلام خواسته، ما پیاده می‌کنیم، گزاف گفته است. به‌هیچ‌وجه این‌طور نیست. خود ما انسان‌های ضعیفی هستیم. وقتی کسانی اسم مبارک امیرالمؤمنین علیه‌السّلام یا اسم مبارک ولی‌عصر روحی‌فداه را می‌آورند، بعد اسم ما را هم دنبالش می‌آورند، بنده تنم می‌لرزد. آن حقایق نور مطلق، با ما که غرق در ظلمتیم، بسیار فاصله دارند. ما گیاه همین فضای آلوده دنیای امروزیم؛ ما کجا، کمترین و کوچکترین شاگردان آنها کجا؟ ما کجا و قنبرِ آنها کجا؟ ما کجا و آن غلام حبشی فدا شده در کربلای امام حسین علیه‌السّلام کجا؟ ما خاک پای آن غلام هم محسوب نمی‌شویم. اما آنچه که حقیقت است، این است که ما به عنوان مسلمانانی که راهمان را شناخته‌ایم، تصمیم خود را گرفته‌ایم و نیروی خود را برای این راه گذاشته‌ایم؛ با همه وجود در این راه حرکت می‌کنیم و ادامه خواهیم داد.»
بدان امید که هریک از مداحان با اشعار و گفتار نغز و دلنشین درسی را که قیام حضرت امام حسین(ع) در راه اصلاح جامعه به انسان‌ها آموخت بیان نمایند و خطیب جمعه با سخنان اثربخش، خود و مردم را به تقوی و پرهیزگاری دعوت و مشکلات جامعه را بازگو نماید از طرح حقایق و واقعیت‌های موجود در جامعه هراسی به دل راه ندهد و حداقل هر سال عملکرد خود را بررسی و بازبینی نموده تا یقین کند در چه حد توانسته است با ذکر احادیث و اخبار و مطالب صحیح و قول سدید و شرح آنچه که در کشور جاری و ساری بوده با ساده‌زیستی و دور نمودن خدم و حشم از زندگی خویش، مردم به ویژه جوانان را به حضور بیشتر در جایگاه نماز جمعه جذب و از تضییع حقوق مسلم شهروندان جلوگیری نماید.
پی‌نوشتها:
1- روزنامه جمهوری اسلامی ایران، 6/7/98
2- انصاف‌نیوز، 17/2/99
3- صحیفه امام خمینی(ره)، جلد 12، صفحه 343
4- همان، جلد 20، صفحه 394
انتهای پیام
نویسنده محترم، این تحلیل وتفضیل به جایی ره نمی برد.خیلی از این وعاظ و مداحان آنچنان درگیر روزمرگی سیاست و معاش هستند که فرصتی برای مطالعه وکسب دانش ندارند وجز بیان سخنان سخیف اینچنینی چیزی در انبان تهی خود ندارند.