کرونا و تقسیم کار در خانه

فردین علیخواه، عضو گروه جامعه شناسی دانشگاه گیلان در خبرآنلاین نوشت:

کرونا پیامدهای اجتماعی مختلفی داشته و البته خواهد داشت. این پیامدهای اجتماعی را می توان در عرصه های مختلف جامعه به شکل مجزا و مستقل مطالعه کرد و از کلی‌گویی‌های رایج درباره آنها اجتناب ورزید.

یکی از آن عرصه ها خانواده است. جامعه شناسان و سایر رشته های علوم انسانی، چه در طی بحران و چه با فروکش کردن نسبی آن، می توانند به بررسی ارزیابی تأثیر خانوادگی (۱) و تأثیر جنسیتی(۲) کرونا بپردازند تا شاید یافته های آنان مبنای بحث و گفتگوی عمومی و سیاستگذاری قرار گیرد.

خانواده ها را از نظر وضع فعالیت زن و مرد می توان به چند گروه تقسیم کرد: ۱-خانواده هایی که زن خانه دار و مرد در بیرون از خانه کار می کند ۲-خانواده هایی که هم زن و هم مرد در بیرون از خانه کار می کنند ۳- خانواده هایی که زن در خانه کار درآمددار انجام می دهد و مرد در بیرون از خانه کار می کند ۴- خانواده هایی که مرد در خانه کار درآمددار انجام می دهد و زن در بیرون از خانه کار می کند۵- شاید بتوان از گروه پنجمی هم گفت. خانواده هایی که زن در بیرون یا در خانه کار درآمددار دارد و مرد بیکار است.

با اوج گرفتن شیوع کرونا در شهرهای مختلف کشور همه موارد یاد شده در پاراگراف قبل دچار تحولی جدّی شدند به این معنی که بیشتر مشاغل به شکل موقت تعطیل و در نتیجه هم زنان و هم مردان به ناچار در خانه ماندند که این امر پیامدهای مستقیم و غیرمستقیمی دربر داشت. برخی شواهد پراکنده بیانگر آن است که طی بحران کرونا، بار مسئولیت های خانه بیش از قبل بر دوش زنان سنگینی کرده است. به بیان دیگر، به دلیل حضور مداوم اعضای خانواده در خانه، گستردگی و تنوع کار خانگی- که در ایران و البته در بیشتر کشورهای جهان عمدتا بر عهده زنان گذاشته شده است- بیشتر از گذشته شده و همین امر زمینه بروز اختلافاتی در خانوادها گشته است. رسیدگی به امور درسی فرزند، تهیه و پخت و پز غذا، شستشوی لباس، تمیز کردن خانه و به ویژه ضدعفونی کردن و بهداشتی کردن محیط خانه، لباسها و کالاهای خریداری شده از جمله مواردی است که در آنها شاهد «تقسیم نابرابر وظایف خانگی بر اساس جنسیت» هستیم. باید توجه داشت که با توجه به حضور مداوم اعضای خانواده در خانه، اغلب فعالیت های یاد شده در مقایسه با روزهای عادی فراوانی بیشتری می یابد. برای مثال پخت و پز غذا در این روزها، سه وعده برای هفت روز هفته است ولی در شرایط عادی ممکن است اینگونه نباشد.

در یکی از مطالبم درباره اختلال در روند زندگی روزمره در عصر کرونا نوشتم. در آنجا ایده‌ اصلی‌ام آن بود که با اختلال در زندگی روزمره، بی تردید اختلافات، تنش ها و نزاع هایی بروز و ظهور خواهد یافت و اعضای خانواده برای برون رفت از آن باید توافق های جدیدی با هم داشته باشند. منظور آنکه، برای شرایط جدید میثاق نامه های خانوادگی جدیدی لازم است. در غیر این صورت یا باید شاهد استمرار تنش ها بود و یا یکی از طرفین با تحمیل سلطه و اقتدار، طرف دیگر را مجبور به پذیرش خواسته های خود نماید.

کرونا بسیاری مناسبات را تغییر داده است و ما آگاهانه این تغییرات را پذیرفته ایم و با آن کنار آمده ایم. ما پذیرفته ایم به خاطر رعایت پروتکل ها از دیدار والدین مان اجتناب کنیم، ما پذیرفته ایم که اگر کسی سوگوار از دست دادن عزیزش است برای ابراز همدردی به تماسی تلفنی اکتفاء کنیم و مصیبت دیده هم پذیرفته است که هیچ مراسمی برگزار نکند و صدها تغییر خودخواسته دیگر که بیان آنها از حوصله این نوشتار خارج است. تجدید نظر در نقش های خانوادگی و بازنگری در کلیشه های جنسیتی حاکم بر خانواده نیز از جمله عرصه هایی است که باید نسبت به آن موضع سخت‌گیرانه نداشت. «جنسیت‌زدایی از نقش‌های خانوادگی» وضعیتی مطلوب است که امیدوارم ارمغان کرونا برای خانواده های ایرانی باشد.

سخن پایانی آنکه وقتی ایده اولیه این نوشته را در اینستاگرام مطرح کردم بزرگواری در قسمت نظرات نوشت: « نخیر! همچنان زن کلفَت و خدمتکار هست و آقایون در حال دستور دادن. اصلا این فرهنگ توی ایران وجود داره که کار خونه کردن برای مرد نشونه ی حقارته. بخاطر همینه که من هیچ امیدی به مردهای ایران ندارم». قضاوت درباره این نظر را به خوانندگان می سپارم.

۱-Family Impact Assessment
۲-Gender Impact Assessment

انتهای پیام