پیشبینی ۵۰ اقتصاددان درباره آینده اقتصاد ایران و جهان
مونا مشهدی رجبی در روزنامه سازندگی نوشت: اقتصاد جهان پس از کرونا مسیر متفاوتی از گذشته پیش گرفته است. بسیاری از سازمانهای جهانی در ماههای اخیر به مطالعه روند بازسازی اقتصاد دنیا بعد از پایان همهگیری ویروس کرونا پرداختند. یکی از معتبرترین این سازمانها مجمع جهانی اقتصاد است که برای یافتن پاسخی در مورد نحوه بازسازی اقتصاد دنیا بعد از پایان همهگیری کرونا، از ۵۰ اقتصاددان برجسته دنیا سوال کرده است تا پیشبینی خود را در مورد وضعیت اقتصادی دنیا ارائه دهند. این افراد در مراکز مطالعاتی برجسته در سراسر دنیا فعالیت میکنند و اطلاعات ارائهشده توسط آنها در اختیار کارشناسان مجمع جهانی اقتصاد قرار گرفته است. برایند این مطالعه جامع را میتوان در این گزارش دید. مجمع جهانی اقتصاد در پی یافتن پاسخ این سوال است که روند بازسازی اقتصاد بعد از پایان همهگیری کرونا و باز شدن فعالیت‌های اقتصادی و کسب‌‌و‌کارها در سطح جهان چگونه خواهد بود؟
کارستن برزسکی، رئیس مرکز مطالعات کلان اقتصادی در مرکز مطالعاتی ING در این مورد به وبسایت مجمع جهانی اقتصاد گفته است: فعالیت‌های اقتصادی در دنیا به دلیل همهگیری ویروس کرونا متوقف شده است و حتی در کشورهایی که روند بازکردن تدریجی فعالیت‌های اقتصادی را آغاز کردند، این روند بسیار کند است و نمیتواند زمینهساز رشد اقتصادی شود. در این شرایط میتوان انتظار داشت در سال جاری اقتصاد دنیا رشد را تجربه نکند ولی نحوه بازسازی اقتصاد جهان بستگی به موارد زیادی دارد، از جمله به کمکهای مالی دولتها به اقتصاد، مدت زمانی که طول میکشد تا دنیا بتواند این بحران سلامتی را کنترل کند و با تولید دارو یا واکسنی ایمنی مردم را در برابر ویروس افزایش دهد و در نهایت اینکه آیا کل دنیا میتواند همزمان از بحران خارج شود و فعالیتها از سر گرفته شود یا خیر؟
سناریوهای مختلفی برای بازگشت اقتصاد به مسیر رشد وجود دارد که پنج سناریو از میان آنها محتملتر است.
اول: سناریوی V شکل
این سناریو بهترین و خوشبینانهترین سناریو است و بیان میکند همانطور که اقتصاد دنیا بعد از تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی بهیکباره سقوط کرد، بعد از برطرف شدن این بحران ما شاهد افزایش نرخ رشد اقتصادی خواهیم بود و به همان سرعت اقتصاد دنیا رشد میکند. مجمع جهانی اقتصاد احتمال وقوع این سناریو را کم میداند، زیرا بر این باور است که علاوه بر اقتصاد، عادات مصرفی و سرمایهگذاری مردم هم در جریان این بحران تغییر کرده است و تا زمانی که مردم دنیا نتوانند به اقتصاد دنیا اعتماد و مصرف را جایگزین پسانداز برای روز مبادا کنند، روند بازسازی اقتصاد دنیا با شدتی که انتظار میرود نخواهد بود.
در فاصله ماههای آوریل تا ژوئن سال ۲۰۲۰ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی دنیا با سرعتی که پیش از این تاریخ سابقه نداشت منقبض شد. اما حمایتهای پولی و مالی که ارزشی بالغ بر ۱۰ هزار میلیارد دلار دارد، میتواند نویدبخش بازسازی سریع اقتصاد دنیا بعد از شروع دوباره فعالیت‌های اقتصادی باشد.
راس واکر، اقتصاددان ارشد مرکز مطالعات بازار نات وست (Natwest) بر این باور است که دنیا در فصل دوم سال جاری افت نرخ رشد اقتصادی را تجربه خواهد کرد، ولی از فصل سوم مسیر بازسازی آغاز میشود و در فصل آخر ما شاهد وضعیتی عادی در اقتصاد دنیا هستیم. شاید تحقق این سناریو در کشورهایی که میلیاردها دلار به اقتصاد تزریق کردند محتمل باشد، ولی به نظر نمیرسد دنیا بتواند این وضعیت را تجربه کند. در درجه اول اینکه همه دنیا به صورت همزمان بحران را پشت سر نمیگذارد و به طور همزمان فعالیت‌های اقتصادی آغاز نمی‌شود و دوم اینکه در بسیاری از کشورها که تجربه بحرانهای مختلف را داشتهاند، برطرف شدن نگرانی مردم و بازگشت به عادات مصرفی و زندگی گذشته به زمان بیشتری نیاز دارد. بنابراین این سناریو را میتوان بسیار خوشبینانه دانست.
دوم: سناریوی U شکل
این سناریو به حالتی میپردازد که دنیا نتواند ویروس را به خوبی کنترل کند و چندین فصل درگیری با این ویروس ادامه داشته باشد. در این شرایط تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی برای دوره طولانیتری ادامه پیدا میکند، و انقباض اقتصادی جهان عمیقتر و طولانیتر از بحران سال ۲۰۰۹-۲۰۰۸ خواهد بود. مرکز مطالعاتی برکینگز بر این باور است که تحقق این سناریو محتملتر است زیرا دنیا در فاصله یک فصل نخواهد توانست درمانی برای این بحران سلامتی بیابد. در این شرایط تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی طولانیتر خواهد بود و رکود هم برای دوره طولانیتری طول میکشد.برزسکی معتقد است با توجه به تدریجی بودن روند بازسازی فعالیت‌های اقتصادی در دنیا و ضرورت اجرای سیاستهای فاصلهگذاری اجتماعی، صنعت توریسم و صنعت حمل و نقل هوایی برای دوره طولانیتری درگیر بحران خواهند بود و این بحران میتواند اقتصاد را هم با تنش روبهرو کند.
او هم این سناریو را محتملترین وضعیت میداند و میگوید: «در این سناریو ما حداقل تا انتهای سال جاری درگیر ویروس کرونا هستیم و ممکن است عادیسازی فعالیت‌های اقتصادی از سال ۲۰۲۱ شروع شود. تعطیلی اقتصاد برای یک سال آسیب زیادی به اقتصاد دنیا وارد میکند و مشکلی بسیار جدی است.»
سوم: سناریوی W شکل
در این سناریو ما شاهد دو بار افت عملکرد در اقتصاد دنیا خواهیم بود. یعنی بعد از پایان یافتن بحران کنونی و آغاز به کار اقتصاد که زمینه را برای افزایش نرخ رشد اقتصادی فراهم میکند، افزایش نرخ بیکاری و ورشکستگی شمار زیادی از کسب و کارهای کوچک و بزرگ در دنیا تاثیر خود را روی اقتصاد بر جای بگذارد و زمینه را برای کاهش نرخ رشد اقتصادی فراهم کند. در این زمان ما دوباره شاهد انقباض یا حتی رکود خواهیم بود. احتمال وقوع این سناریو در صورت طولانی شدن روند کنترل ویروس کرونا در دنیا و بحرانیتر شدن اوضاع اقتصادی وجود دارد. از طرف دیگر اگر بعد از بازگشایی اقتصاد، موج تازهای از همهگیری ویروس کرونا ایجاد شود و دوباره کشورها را به سمت تعطیلی هدایت کند، احتمال ایجاد این سناریو بسیار بالاست.
بررسیها نشان داده است که در شماری از کشورهای آسیایی، موج دوم ویروس کرونا شروع شده است و این بحران تا زمانی که دارویی برای مقابله با آن در اختیار دنیا قرار بگیرد ادامه خواهد داشت. بنابراین تحقق این سناریو هم محتمل است. از طرف دیگر تعطیلی بسیاری از کسب و کارهای کوچک در دنیا زمینه را برای ورشکستگی آنها فراهم کرده است و حتی بیزینسهای بزرگ هم از این بحران در امان نیستند. بیزینسهایی از قبیل شرکتهای فعال در بخش نفت، شرکتهای فعال در حوزه حمل‌ونقل هوایی و شرکتهای فعال در صنعت توریسم که همگی با روزهای سخت و بحرانی دست به گریبان هستند.
چهارم: سناریوی L شکل
این سناریو در شرایطی اتفاق میافتد که افت نرخ رشد اقتصادی در دنیا به دنبال همهگیری ویروس کرونا تداوم داشته باشد و اقتصاد به سرعت در مسیر بازسازی و رشد قرار نگیرد. برای اینکه این سناریو محقق شود، باید همهگیری ویروس کرونا ادامه پیدا کند یا افزایش یابد و تعطیلیهای فعالیت‌های اقتصادی بیشتر و بیشتر شود. این مشکل هم میتواند سلامتی انسان‌های ساکن روی کره زمین را تهدید کند و هم میتواند اقتصاد را در معرض چالش‌های زیادی قرار دهد.
اما پژوهشگران مجمع جهانی اقتصاد، تحقق این سناریو را برای اقتصاد دنیا و کشورهای صنعتی غیرمحتمل میدانند و بر این باورند که با توجه به حجم تزریق به اقتصادهای صنعتی دنیا، حتما بعد از باز شدن فعالیت‌های اقتصادی، رشد از سر گرفته میشود. البته بازارهای در حال گذار و کشورهای در‌حال‌توسعه‌ای که به دلایل مختلف از جمله در اختیار نداشتن منابع مالی کافی اقدام به تزریق به اقتصاد نکردهاند، ممکن است این وضعیت را تجربه کنند و حتی بعد از برداشته شدن طرح تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی هم نتوانند به سرعت در مسیر بازسازی اقتصاد قدم بردارند. البته کشورهای در حال توسعهای که اقتصادشان وابسته به صادرات یک یا چند کالای خاص است، مثل کشورهای صادرکننده نفت یا صادرکنندگان سنگهای معدنی هم احتمال تجربه این وضعیت را دارند.
در این زمینه نقش سازمانهای مالی و اقتصادی بزرگ دنیا بسیار مهم است. سازمانهایی که منابع مالی را میتوانند در اختیار کشورهای مختلف قرار دهند و کمک کنند تا اقتصادهای کوچک آسیبهای غیر‌قابل‌جبران را متحمل نشوند.
پنجم: سناریوی تیک‌شکل (مانند لوگوی نایک)
مایک برنبرگ، اقتصاددان ارشد مرکز مطالعات فلوریان هنس بر این باور است که بعد از تجربه افت شدید نرخ رشد اقتصادی دنیا در جریان همهگیری ویروس کرونا و تعطیلی گسترده فعالیت‌های اقتصادی، پیشبینی میشود اقتصاد رشد تدریجی را در پیش بگیرد. یعنی با وجود بازشدن اقتصاد و فعالیت عادی کسب‌‌و‌کارها، ولی مردم برای بازگشت به وضعیت عادی قبل از کرونا نیاز به صرف زمان بیشتری داشته باشند. در این وضعیت، روند بازسازی اقتصادی کند و تدریجی خواهد بود و ما شاهد ایجاد نموداری به عنوان نمودار رشد اقتصادی دنیا طی سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ خواهیم بود که شکلی شبیه نشانه «تیک» یعنی چیزی شبیه لوگوی شرکت نایک دارد. این وضعیت را میتوان در تمامی بحرانهای ایجاد شده در جریان همهگیریها یا جنگها و قحطیها مشاهده کرد زیرا مردم برای حفظ سلامتی خود و خانواده خود در روزهای سخت بحران، عادات تازهای در خودشان ایجاد کردهاند و تا زمانی که ذهن آنها بپذیرد روزهای سخت و غیر‌قابل‌اعتماد پایان یافته است، زمان بیشتری مورد نیاز است.
گیلس موک، اقتصاددان ارشد مرکز مدیریت مالی و سرمایهگذاری آکسا در این مورد میگوید: ایجاد این بحران سلامتی در دنیا باعث تغییر عادت مصرفی مردم جهان خواهد شد. انتظار میرود انگیزه پسانداز در مردم بیشتر شود و تمایل برای مصرف کاهش یابد. پیشبینیها از احتمال کاهش هزینههای غیرضروری و کاهش میزان سفرهای خارجی حکایت دارد و در این وضعیت اقتصاد هم نمیتواند با بالاترین پتانسیل خود رشد کند و به وضعیت قبل بازگردد. در این سناریو نمیتوان انتظار افزایش سطح سرمایهگذاری بعد از پایان همهگیری کرونا را داشت، زیرا تقاضا کمتر از قبل است. در نتیجه محتملترین سناریو، رشد تدریجی سرمایهگذاری و مصرف و در نهایت رشد تدریجی اقتصاد است که باعث ایجاد شکلی شبیه تیک یا لوگوی نایک در نمودار رشد اقتصادی دنیا میشود. این روند هم تا انتهای سال ۲۰۲۱ و حتی اواسط سال ۲۰۲۲ ادامه پیدا خواهد کرد، یعنی در آن زمان است که ما میتوانیم رشد عادی اقتصاد را تجربه کنیم و وضعیتی مانند سالهای پیش از وقوع کرونا داشته باشیم.
انتهای پیام
