تحلیل دیدگاه زنجانی، حائری و منتظری درباره امر به معروف
نوبهار گفت: ما باید جای اندیشیدن به طراحی سازمان های مخوف، استفاده از زبان زور و تهدید، آنچنان اخلاق و اخلاق مداری را در جامعه نهادینه کنیم که انسان های بی اخلاق از بی اخلاقی کردن بپرهیزند.
به گزارش انصاف نیوز به نقل از جماران؛ دکتر رحیم نوبهار که در موسسه مطالعات دین و اقتصاد به بررسی تفاوت دیدگاه ها در مورد امر به معروف و نهی از منکر می پرداخت؛ گفت: این مسئله هم در دنیای اندیشه اسلام، فضاهای متفاوتی را در طول تاریخ جدا کرده است و هم در میان امت اسلام از آغاز تا کنون، در نحوه تلقی ها از این مسئله، شکافهای و دسته بندی های عمیقی بوجود آورده است.
امر به معروف و نهی از منکر به مثابه ترویج و ارتقا خیر عمومی است
استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه وجود نهاد امر به معروف و نهی از منکر در اسلام، یکی از وجوه و علل افتراق ما از مدنیت غربی در دنیای امروز است، گفت: مسئله امر به معروف و نهی از منکر همان ترویج و ارتقا خیر عمومی است. اصولا در دیدگاه های جامعه گرا، به خیر عمومی و ترویج فضیلت های اخلاقی اهمیت داده می شود، حال آنکه در دیدگاه های فرد گرایانه تر تاکید بر انتخاب ها و ترجیحات شخصی است. البته در تمامی اندیشه هایی که در مدنیت غربی زمان حال وجود دارد این طور نیست که مسئله خیر عمومی فراموش شده باشد، بلکه دیدگاه هایشان متفاوت است.
هشدار دادن از منظر جان استوارت میل
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی به کتاب «رساله درباره آزادی» جان استوارت میل اشاره کرد و گفت: این کتاب، یکی از کتاب هایی است که پایه های مدنیت غربی را شکل داده است. میل در این کتاب می گوید: « اگر کسی روی پلی باشد و عقب عقب راه رود و کسی می داند در نهایت این پل، شکسته است و این فرد در نهایت سقوط می کند. من می پذیرم که گفتن به او و به کار گرفتن اخلاق مراقبت و هشدار دادن به او خوب است و نگفتن، نابجا است». اما میل ابراز تردید می کند که اخلاقا موجه باشد که اگر با وجود علم و آگاهی خود شخص نسبت به مسئله، ناظربیرونی خواسته باشد که دست او را بگیرد و یا به صورت فیزیکی مانع او شود. زیرا فرد با آگاهی چنین کاری را انجام می دهد.
این استاد دانشگاه در ادامه به نمونه ای از اختلاف دیدگاه ها در این باره پرداخت و گفت: در آمریکای شمالی و کانادا نگاه به خیر عمومی با آمریکای مرکزی متفاوت است. مثلا در آمریکا، تلقی ها و دیدگاه های جمهوری خواها و دموکرات ها از مسئله خیر عمومی متفاوت است. در جهان اسلام هم از ابتدا تعریف ایمان و کفر متفاوت بوده است. اینکه چه چیز هایی مقوم ایمان و اسلام است و چه چیز هایی مقوم نفاق وکفر و شرک است.
خوارج، اباضیه عمل را مقوم ایمان می دانستند
نوبهاربا اشاره به بعضی از نحله ها که از ابتدا به مسئله عمل در دستگاه های فکری خیلی اهمیت می دادند، گفت: خوارج، اباضیه، گروه هایی که به لحاظ تبار شناسی، نیاکان تکویری های امروزی حساب می شوند، در دستگاه های فکری خودشان به مسئله عمل و عمل صحیح خیلی اهمیت می دادند و عمل را مقوم ایمان می دانستند، عمل خلاف را موجب کفر می دانستند و مترتب بر این به امر به معروف و نهی از منکر بسیار تاکید می کردند. در حالی که رویکرد گروهی کلامی مثل مرجئه یا گروه های معتدل یا حده وسط مثل معتزله و شیعیان برا این بود که ایمان را از جنس امر قلبی بدانند و مقوله عمل را به مقوله ایمان ربط ندهند. البته این به معنای بی اهمیتی عمل و کردار درست نیست. یک بحث کلامی است؛ این که آیا من اگر اکنون مرتکب گناه کبیره یا صغیره ای شدم از ایمان خارج می شوم؟ بحثی که معتزله و عدلیه درباره ی تفکر اسلامی داشتند، برخلاف خوارج و اباضیه و گروه های عمل گرا این بوده که این خلاف عملی، موجب کفر نمی شود.
امر به معروف، دین و حکومت
وی در ادامه مسئله دیدگاه اسلام درباره نظام حکومتی را یکی از مباحث بسیار مهم در حوزه سیاسی اسلامی شمرد و به طرح چند پرسش پرداخت و گفت: آیا اسلام و ادیان به تجربه های قدسی و شخصی عرفانی و معنوی مربوطند و اصولا به حوزه اجتماع تناظر و گوشه چشمی ندارند؟ آیا اسلام یا ادیان تنها یک پروژه اخلاقی هستند و امر اجتماعی را به عقلانیت بشری واگذار کردند؟ آیا اسلام یک پروژه اخلاقی یا حداکثر اجتماعیست و در حوزه ورود به قدرت و روابط قدرت ساکت است؟ و یا آیا اسلام هم دین و هم دولت است؟ آیا هم راجع به کسب قدرت، نگاه داری قدرت و هم راجع به در تعامل بودن موقعیت و قدرت با جهان و جامعه برنامه دارد؟
تحلیل ضرورت نهاد جکومت از منظر امر به معروف ونهی از منکر در اندیشه آیت الله منتظری
حجت الاسلام و المسلمین نوبهار در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه یکی از مفاهیمی که در نظریه های اجتماعی و سیاسی مورد توجه قرار گرفته است، مفهوم امر به معروف و نهی ازمنکر است، گفت: مرحوم آیت الله منتظری در کتاب «ولایت فقیه»، تلاش کردند، نهاد حکومت اسلامی و ضرورت حکومت را از طریق مفهوم امر به معروف ونهی از منکر که یک مفهوم قرآنی، پایه ای و ریشه دار و عقلی است، پیش ببرند.
واجب عقلی یا یک واجب نقلی
وی در ادامه ضمن اشاره به اینکه مسائل مربوط به حوزه امر به معروف و نهی از منکر خام و ناپخته است و چشم انتظار تأملات ژرف اندیشمندان است، گفت: در سه حوزه ی مهم درباره ی امر به معروف و نهی از منکر اختلاف نظر وجود دارد.
یکم؛ در حوزه ی مبانی فلسفی و اخلاقی امر به معروف و نهی از منکر است.
دوم؛ مبانی عقلی و نقلی این مسئله است. از دیرباز، از زمان شیخ طوسی و شیخ مفید و سید مرتضی و دیگران همواره این بحث مطرح بوده که آیا امر به معروف و نهی از منکر یک واجب عقلی یا یک واجب نقلی است. تعیین موضع در این باره در نحوه برداشت ما از این مسئله و جزئیاتش به غایت موثر است.
سوم؛ شیوه ها و راهکارهای اجرایی و پی گیری این دو فریضه است. که گاهی در ادبیات دینی به نام فریضتان بکار میبریم.
جدال این دو قرائت از امر به معروف ونهی از منکر در هر سه حوزه ای اشاره کردم، بشیار شدید است. در طول تاریخ این دو فکر نمایندگانی داشتند.
نباید مردم را به زور به بهشت ببریم
نوبهار گفت: چندی پیش رئیس جمهور محترم گفتند که ما نباید مردم را به زور به بهشت ببریم. این صحبت ایشان واکنش های مخالفی از طرف عالمانی از قم و اندیشمندانی در گوشه و کنار برانگیخت که اعتراضشان این بود که اگر ما نباید مردم را به زور بهشت ببریم، مسئله امر به معروف و نهی از منکر چه می شود؟ مگر ما نباید خوبی ها و فضیلت ها را ترویج کنیم؟
امر به معروف و نهی از منکر با اجبار متفاوت است
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی مسئله آزادی در دین و داشتن حوزه های آزاد رفتاری را جز در نگاه برخی از سنت گرایان حداقل از لحاظ نظری امری مسلم دانست و گفت: عموما اعتقاد بر این است که در انجام عمل خیر و ترک منکر و عمل زشت، ثوابی مترتب می شود و اگر صدر تا ذیل این عمل با اجبار و تهدید باشد چگونه بر این امر ثواب مترتب می شود؟ از دیرباز مطرح بود که امر به معروف و نهی از منکر با اجبار متفاوت است.
آیت الله دکتر مهدی حائری: امر به معروف و نهی ازمنکر بیش تر از پیشنهاد نیست
وی به دو صاحب نظر در این زمینه اشاره کرد؛ نخست ایت الله مهدی حائری و گفت: مرحوم آیت الله دکتر مهدی حائری یزدی، فرزند آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم، که ایشان در کتاب «حکمت و حکومت» به مناسبت بحث از حکومت اسلامی و بحث از الزام و اجبار مردم به دین ورزی این موضوع را خیلی عالمانه و فنی مطرح کردند.
نوبهار به خلاصه ای از نظر آیت الله مهدی حائری یزدی که مبتنی بر پنج استدلال فلسفی، کلامی، دینی است اشاره کرد و افزود: نظر ایشان راجع به فریضه امر به معروف و نهی از منکر این است که امر به معروف و نهی ازمنکر بیش تر از پیشنهاد نیست. صحبت ایشان، صحبت از اقتراح است. یعنی وظیفه ما در حوزه ترویج خوب و جلوگیری از بد، پیشنهاد است. به نظر ایشان، گوهر و جوهر پروژه نبوت هم بیش تر از بحث پیشنهاد نبوده است. انبیا راه خیر را به بشریت پیشنهاد دادند، نه تحمیل کردند نه اجبار کردند .
آیت الله عمید:سازمانی از فقها که در راس آن فقها هستند
وی به دومین نماینده انتخابی خودش اشاره کرد و گفت: آیت الله مرحوم عباسعلی عمید زنجانی، استاد دانشگاه تهران، در کتاب «تکمله فقه سیاسی(مباحثی پیرامون امر به معروف و نهی از منکر)» بر امر به معروف و نهی از منکر تاکید بلیغی کردند. در این کتاب از نظریه و دیدگاهی دفاع می کنند که سازمانی را حتی در حکومت اسلامی برای امر به معروف و نهی از منکر طراحی می کند که در راس این سازمان فقها هستند. در طرح ایشان برای حکومت اسلامی که وزارت ارشاد، آموزش و پرورش و مراکز فرهنگی دولتی و حکومتی دارد، این سازمان باید وجود داشته باشد. این سازمان شورا دارد و همچنین عیون (جاسوس و ناظر) دارد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: این کتاب قریب به دو سال پس از مرگ آیت الله مرحوم عباسعلی عمید زنجانی منتشر شده است. من سوالات زیادی راجع به این کتاب و نحوه انتشارش و محتوایش دارم. که امیدوارم ناشرین این کتاب توضیح دهند. من احتمال می دهم که این کتاب توسط استاد باز بینی نهایی نشده باشد و لذا اگر مطالبش را به ایشان نسبت می دهم با توضیح این نکته است که تردید دارم که ادبیات این کتاب ادبیات یک انسان حوزوی باشد.
آیت الله عمید: جایز است که ناظرین و عیون شخصیت های دوگانه داشته باشند!
وی در ادامه ضمن اشاره به این که در این قرائت از امر به معروف و نهی از منکر جایز است که ناظرین و عیون شخصیت های دوگانه داشته باشند، گفت: به عنوان نمونه افراد برای پرده پوشی جایز است که اسم مستعاری داشته باشند و دوگانه عمل بکنند و برای مدت زیادی از خانواده هایشان دور باشند. حتی در این نگاه ناظرین و عیون برای حفظ شخصیت سه گانه علاوه بر شخصیت دوگانه، یک شخصیت سوم که نقشی خلافکارانه را نیز اجرا می کنند. آیت الله مرحوم عباس علی عمید زنجانی می گوید که عین (ناظر و جاسوس) ناگزیر از ایفای نقش یک خلافکار است و به بنای مقتضای وظیفه و کنکاش در محل ماموریت برای کشف موارد منکر مجبور می شود در قالب شخص خلافکاری ظاهر شود.
بیان و قلم در نفی مطلق شکنجه خیلی سست و لرزان است
نوبهاربا توضیح اینکه استفاده از روش طعمه در این کتاب نهی شده است، افزود: در مواردی که به نظر آیت الله عباسعلی عمید زنجانی خلاف کاری کسی محرز شده باشد، استفاده از طعمه هم مشکلی ندارد. لازم به ذکر است که زمانی از امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک وظیفه شرعی و دینی در جامعه مومنین و زمانی به عنوان وظیفه پلیس جامعه بحث می کنیم. پلیس در چهارچوب رعایت اصل کرامت انسان ها ساز و کارهای علمی برای کشف جرم دارد که البته آنها هم باید انسانی باشند. در حکومت اسلامی، یک سییستم حکومتی داریم که پلیس از طرفی با متخلفین برخورد می کند. به نظر ایشان باید کنارش سیستم دیگری داشته باشیم که این سیستم مردمی است و بیشتر مرجعیتی و فقهایی است. این سیستم نیز اختیار دارد و لازم است محبس هایی را داشته باشد و متخلفین را در آن حبس کند و به تعبیر ایشان حتی اگر لازم باشد دست و پای متخلفین را نیز ببندند. در این کتاب نسبت به شکنجه متخلفین راه را کاملا نمی بندد و با اینکه در نکوهش شکنجه صحبت می کند، اما بیان و قلم در نفی مطلق شکنجه خیلی سست و لرزان است و بدون شک خواننده کتاب که تحت تاثیر رویکرد ها و آموزه های این کتاب تربیت شده باشد، ضرب و جرب و اذیت و آزار متخلف را در خودش مجاز می داند.
نفی حریم خصوصی!
حجت الاسلام و المسلمین نوبهار به یک اتفاق نظر علما اشاره کرد و گفت: با توجه به این که علما راجع به این که نهی از منکر مربوط به حوزه ی تظاهر رفتارهای بیرونی است، اتفاق نظر دارند، در این کتاب مسئله به نام حریم خصوصی به نوعی نفی می شود و از مفهومی که در زمانه ما به نام حریم خصوصی شکل گرفته است و قلمرو وسیعی دارد، گلایه می شود. آیت الله عباسعلی عمید زنجانی بر این باور است که قلمرو خانواده ها و محیط های خصوصی جای مهمی است و اگر اجازه دهیم که فساد و تباهی به این قلمرو ها وارد شود، جامعه به فساد کشیده می شود.
امر به معروف و نهی از منکر ترجمان اعمال حق آزادی بیان، حق نقد و حق بر انتقاد است
نوبهار امر به معروف و نهی از منکر را در خاستگاه و جایگاه اصیل اسلامی خودش عمدتا سلاحی در دست مردم، برای محدود کردن قدرت دانست و گفت: امر به معروف و نهی از منکر ترجمان اعمال حق آزادی بیان، حق نقد و حق بر انتقاد است، اما در این کتاب با کمال شگفتی، امر به معروف و نهی از منکر توسط جامعه علیه حکومت و دخالت مردم داخل دستگاه های حکومتی به نوعی نفی شده است. با این توضیح که موجب نوعی اختلال و هرج ومرج می شود. ایشان سیستم اجرایی را چنان طاهر و مطهر فرض کرده است که خطاهای خودش را جبران می کند و به این که حکومت از مردم است، توجه نشده است. اگر مفروض می گیریم که مردم خطا می کنند، شماره گانی نیز از همین مردم است که متصدی عمومی شدند. پس آنها نیز باید این احتمال در میانش باشد که خطا کنند. البته احتمال انجام خطا در مورد آنها قوی تراست، زیرا دسترسی به پول و قدرت و رانت دارند. پس چرا امر به معروف و نهی از منکر مردم در مقابل امر به معروف و نهی ازمنکر دولت تضعیف شده است؟
وی آثار عملیاتی کردن هر کدام از این دو نظریه در جامعه را بسیار متفاوت دانست و گفت: امر به معروف و نهی از منکر به مجرد پیشنهاد، با اینکه کارگزاران و جاسوسان تجویز کنیم متفاوت است. آیا می توانیم در این میانه یک راه وسط و میانه ای بین امر به معروف ونهی از منکر صرفا پیشنهادی در تمامی حوزه ها و امر و نهی از منکر آهنین انتخاب کنیم ؟
آیت الله حائری: امرها و نواهی شرعی برای ایجاد شوق و رغبت است
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در بخش دیگر از صحبت های خود دلایل پیشنهادی بودن امر به معروف و نهی از منکر آیت الله حائری را برشمرد: یکم؛ ایشان میان امر الهی شرعی و امر اجتماعی حکومتی ظاهرا تفاوت قائل شدند. اعتقاد ایشان بر این است که آنچه که به عنوان امر خداوندی می توانیم تصور کنیم، از جنس الزام نیست. از جنس رهنمودی و رهنمایی است. امرها و نواهی شرعی برای ایجاد شوق و رقبت است. وقتی ما می توانیم بگوییم امر شرعی اجرا و پیگیری شده است که با رغبت، شوق و اختیار متکلف اجرا شده باشد.
دوم؛ اگر پروژه انبیا از این که آنها هم تعالیم شرعی و نظام قانون گذاری الهی را به مردم ابلاغ بکنند و هم خودشان وظیفه اجرایش را داشته باشند، عبارت بوده باشد؛ خود انبیا هم مبلغ هستند و هم مجری. سوال آیت الله حائری این است که نقش مردم در این باره چیست؟
آیت الله حائری: امر و نهی جز اجرا است
سوم؛ ایشان امر به معروف و نهی از منکر را یک امر عقلی می دانند، یعنی عقل انسان می گوید نسبت به خیر دیگران باید حساس و مراقب بود. این فرمان عقل است. آنچه که در این زمینه در شرع آمده، جنبه تاسیسی و ابداعی ندارد بلکه ارشاد و راهنمایی یا دریافت و رهیافت عقلانی است. ایشان در عین حال که گاهی از راه مجادله وارد شدند، از اصول و قواعد تفضیلی لفظی هم بهره جستند. به عنوان مثال می گویند آنچه که در دین به ما گفته شده است، امرو نهی است. امر و نهی به لحاظ ماهیت از جنس سخن گفتن و طرح موضوع است. مگر در متون ما نگفته شده است امر و نهی، امر و نهی جز اجرا است. ایشان اجرا را که به احاد مکلفین واگذار می کند.
وی افزود: آیت الله دکتر مهدی حائری یزدی به انبوهی به آیات قرآن مجید که تبیینی برای پروژه پیامبری است استناد می کند. آیاتی مثل «فذکر إنما أنت مذکر »: پس تذکّر بده که تو فقط تذکّردهنده ای. «إنما أنت مذکر لست علیهم بمسیطر »: و بر آنان سیطره و تسلّطى ندارى (که به ایمان آوردن مجبورشان کنى). «فذکر بالقرآن من یخاف وعید »: پس به وسیله قرآن به کسانی که از وعده عذاب ما می ترسند تذکّر بده.ایشان می گویند ماهیت تشریح عبارت است از هدایت، نسبت به دریافت های وحیانی ، یعنی در واقع ماهیت وحی عبارت از این است که پیامبراسلام یا به طور کلی پیامبران در سایه تعالی روحی به ارادات و خواسته های تشریعی خداوند دست می یابند و این را در قالب اوامر و نواهی برای مردم بیان میکنند. چیزی که در اینجا وجود دارد یک دریافت عقلی است اگر بنا باشد یک امر شرعی دیگر بخواهد این عقل را بر لزوم اجراعیش تاکید کند، به تعبیر ایشان تسلسل محال پیش می آید، یعنی هم چنان ما به یک سلسله بی انتها و بی فرجام از نواهی نیازمندیم که یک به یک بیایند و نواهی شرعی را استوار بکنند.
آیت الله حائری: هیچ فقیهی کتاب اجرای امر به معروف و نهی از منکر ننوشته است
چهارم؛ در سنت فقهی، آنچه که فقیهان عادت داشتند راجع به آن بحث کنند، کتاب امر به معروف و نهی از منکر بوده است. هیچ فقیهی تا بحال کتاب اجرای معروف و منکر ننوشته است. به تعبیر ایشان طراحی سازمان هایی دینی به عنوان اجرای امر به معروف و نهی از منکر برای قدرت خواهی و قدرت طلبی است.
امر به معروف ونهی از منکری که بر پایه سازمان های مخوف و ترس آور باشد چه چیزی به بار می آورد؟
استاد دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه امر به معروف و نهی از منکر بر پایه ی اجبار و تهدید نمی تواند جامعه ی اخلاقی مورد نظر اسلام را سامان دهد، گفت: اگر کل پروژه پیامبری در نهایت پروژه ای اخلاقی است، شریعت و آموزه های شرعی نیز باید در خدمت اخلاق باشد. امر به معروف و نهی از منکری که شامل وجوه معرفت شناختی نباشد، اغنای معرفتی نیست. امر به معروف ونهی از منکری که بر پایه سازمان های مخوف و ترس آور و رعب انگیز باشد، موجب ساخت انسان های دو شخصیتی، انباشته از ترس، حقیر شده و از نظر روانی فروریخته می شود.
اجبار و الزام و تهدید کارآمد نیست
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه نقدی که به امر به معروف و نهی از منکر الزامی به معنای اجبار و تهدید وارد می شود، نقد اخلاقی است، گفت: این رویکرد نه اخلاقی است، چون روح و حس انتخاب گری را در انسان می میراند و نه جامعه اخلاقی به بار می آورد و نه کارآمد است. برای مبارزه با مفاسد اجتماعی این اجبار و الزام و تهدید کارآمد نیست. فقیهان بسیار بر این شرط کارآمدی، به عنوان یک شرط مهم جز در موارد استثنا تاکید کرده اند.
حکومتی از صدر تا ذیل معصوم؟
نوبهار با اظهار نگرانی از اینکه سازمان دهی که در نوشته استاد زنجانی حاکم است در روابط اجتماعی و ساز و کار وظائف دستگاه های مختلف اختلال ایجاد می کند، گفت: می توان اطمینان پیدا کرد که ترسیم چنین مدلی از امر به معروف و نهی از منکر با بسیاری از نهاد های حکومتی رسمی ایجاد تداخل وظائف می کند. مهمتر از همه این که این مدل امر به معروف و نهی از منکر پیش فرضی نابجا و ناصحیح دارد و آن عبارت است از تصور حکومتی از صدر تا ذیل معصوم، که گویی مردم دائما متخلفانی هستند که بایستی ارشاد شوند و به خیر هدایت بشوند.
حکومت، ابزار بسیار مناسبی برای ترویج خیر عمومی
عضو گروه جزای دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در بررسی سیره علی (ع) گفت: هم به لحاظ تجربی و هم به لحاظ فکری و ذهنی این مسئله وجود دارد که حکومت، ابزار بسیار مناسبی برای ترویج خیر عمومی، دست کم ازطریق آموزش است. امیرالمومنین علی (ع) با این که به اعتقاد ما شیعیان از طریق پیغمبر به امامت امت منسوب شده بود، هیچ گاه خود را جز به رضایت مردم در این موقعیت قرار نداد. هیچ کدام از ائمه، خود را با داد و تازیانه به مردم تحمیل نکردند. با اینکه می دانیم آن بزرگواران وارث علوم پیغمبر و به تعبیری وارث علوم الهی بودند. اجبار و الزام، نفاق را در حوزه شخصیتی و در لایه های مختلف اجتماعی نهادینه می کند. ما باید امر به معروف و نهی از منکر را در پرتو حس مشفقانه، دردمندانه و خیرخواهانه افراد نسبت به یکدیگر باز خوانی کنیم.
وی در ادامه گفت: اگر در سیره امیر المونین علی (ع) گونه هایی از الزام می بینیم، باید توجه کنیم که امیر المومنین بویژه در دوران تصدی خلافت حائز دو عنوان در جایگاه و موقعیت بودند.اگر امیر المومنین علی (ع) تازیانه به دست، به بازار کوفه می رفتند و افرادی را که کالای نامرغوب و تقلبی می فروختند را تنبیه می کردند، این کار به عنوان بخشی از وظایف حکومتی خود انجام می دادند. امر به معروف و نهی از منکر باید در دو قلمرو جدا، به عنوان امری در جامعه مدنی و امری در حوزه عمومی جدای از دولت بررسی شود.
تفکیک امر به معروف و نهی از منکر در دو حوزه جرم و انحراف
نوبهار گفت: امروزه بسیاری از منکرات در قالب جرم قانونی در نظام های زمان حال تعریف و ترسیم و تبیین می شوند و با متخلف بر اساس اصول و موازین برخورد می شود که بخشی از نهی از منکر است و جنبه پیشنهادی ندارد. ما به کسی پیشنهاد نمی دهیم که کسی را نکشد. ما اگر بتوانیم دست کسی را که دیگری را می کشد می گیریم و از اجبار هم استفاده می کنیم. ما باید برای امر به معروف و نهی از منکر در دو حوزه جرم و انحراف تمایز قائل شویم. وظیفه رسیدگی به منکراتی که در حوزه جرم هستند به عهده ضابطان قضایی است. منکراتی که در حوزه های رفتار نا بهنجار یا انحراف قرار می گیرند باید به جامعه مدنی واگذار شوند. به تعبیر دینی به ناس و مردم که مخاطبان اولیه فرامین الهی هستند، واگذار بکنیم.
اخلاق مداری را در جامعه نهادینه کنیم
حجت الاسلام و المسلمین نوبهاربا ارائه راهکاری گفت: ما باید جای طراحی سازمان های مخوف، استفاده از زبان زور و تهدید، آنچنان اخلاق و اخلاق مداری را در جامعه نهادینه کنیم که انسان های بی اخلاق از بی اخلاقی کردن بپرهیزند. راه ساختن یک جامعه خود سازمان به لحاظ اخلاقی این است. درجامعه ای که در آن احساس ها و دریافت ها و رهیافت های اخلاقی قوی باشد، متخلف منزوی است.
انتهای پیام
