اول تکلیفتان را روشن کنید!

عباس مدحجی، روزنامه‌نگار خوزستانی در یادداشتی که به مناسبت روز خبرنگار در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

باز هم بچرخید و بگردید این روزگار و روز خبرنگار دیگری از راه رسید تا یک هوار شعر و قطعه‌ی ادبی و جملات قصار و طرح گرافیکی در رثا و ثنای قلم و اصحاب قلم و خبرنگاران قطار شوند و مِن باب ارادات و شاید هم قرض دادن نان ارسال و دریافت شوند.

اصلاً بیایید از همین اول تکلیف‌مان را روشن کنیم. حالا که در روز خبرنگار هستیم، بدانیم و آگاه باشیم که خیلی‌هایی که به نام خبرنگار می‌شناسیم اصولاً و قاعدتاً خبرنگار نیستند!

ابتدا بدانیم خبرنگار فردی است که با استفاده از منابع خبری مختلف، وظیفه تهیه خبر یا گزارش (مکتوب، صوتی و تصویری، کوتاه یا طولانی) کامل و جامع از یک واقعه را به‌عهده دارد. خبرنگار برای روزنامه، هفته نامه، ماهنامه، سالنامه، مجله، رادیو، تلویزیون، شبکه‌ها و سایتهای خبری (یا غیر خبری)، برخی شبکه‌های اجتماعی خبری یا هر رسانه‌ی دیگر از راه دور یا نزدیک خبر تهیه می‌کند. خبرنگاری اصول و چارچوب حرفه‌ای خود را دارد که خبرنگار می‌تواند با تحصیل یا تجربه یا هردو بر آنها مسلط شود.

همین تعریف ساده خیلی‌ها را از دایره‌ی خبرنگاری خارج می‌کند. با این اوصاف مجری، گوینده، حروف چین، صفحه آرا، مدیر سایت، مسول آگهی، آدمین پیج و کانال، مدیر روابط عمومی، نویسنده، موزع روزنامه و حتی صاحب امتیاز و مدیر مسول، مسول شبکه یا رسانه، هم خبرنگار نیستند. البته یک خبرنگار می‌تواند اینها هم باشد اما اینها به تنهایی نمی‌توانند خبرنگار باشند.

خبرنگار همان است که سوژه را انتخاب می‌کند، به دنبال منابع اطلاعاتی می‌رود، گفتگو می‌کند، می‌پرسد، جستجو و تحقیقات می‌کند، پیشینه سوژه را رصد می‌کند، نتایج و سیر تحقیقاتش را تکمیل و ارائه می‌کند و حتی گاهی کارآگاه بازی هم درمی آورد! خبرنگار صاحب نظر و تحلیل است و نسبت به دیگر اقشار جامعه جرات، تسلط و سندیت بیشتری برای ارائه و انتشار نظرش دارد.

با این حساب اما هنوز هم هستند کسانی که باز نامشان خبرنگار است ولی نشانی از خبرنگاری ندارند. آنجایی که خبرنگاری شرافت توأم با خطر پیدا می‌کند و این جماعت خبرفروشی بدون خطر را ترجیح می‌دهند. آنجا که روزنامه‌نگاری سواد رسانه و علم خبر (و نه الزاماً تحصیلات) توام با افتادگی و بی ادعایی پیدا می‌کند و این جماعت روزی‌نامه‌نگاری با ادعا را ترجیح می‌دهند. آنجا که بارسنگین امانت در خبر و اطلاع رسانی، پشت را خم می‌کند این جماعت پشت راست کرده و از دخل و تصرف در این امانت ابایی ندارند. آنجایی که صدای تهدید یا رنگ تطمیع یا حتی بوی ناآگاهی جماعت را به چشم بستن بر رسالت اصلی خویش سوق داده و اعتماد مخاطبان خود را کرور کرور قربانی می‌کنند.

آری، بیایید تکلیفمان را با روز خبرنگار مشخص کنیم اما این بار دقت کنیم. کسی که اخبار سفارشی تنظیم می‌کند، کسی که گزارش جهت دار ارائه می‌دهد، کسی که اخبار نهادها و افراد در قدرت را منعکس می‌کند، کسی که تحلیلی از موضوع مورد نظرش ندارد و صرفاً میرزا بنویس گفته‌های این و آن است، کسی که تمام خطوط قرمزش را برایش معین می‌کنند، کسی که تعریف مشخص، دقیق و منطقی از آزادی بیان و حق افکار عمومی از اطلاع رسانی شفاف ندارد، کسی که اندک شعوری برای مخاطبش متصور نیست شاید در کسوت و کارت و لباس خبرنگار شناخته شود اما خودش بهتر از همه می‌داند واقعیت آنی نیست که نشان می‌دهد.

کار وقتی سخت‌تر می‌شود که همین به کسوت خبرنگاران کار را برای به قلم خبرنگاران سخت می‌کنند. توقع مسولان و ذی‌قدرتان را در حمد و ثنا بالا برده و توقع مردم را در انعکاس صدای حقیقی‌شان پایین می‌آورند. خبرنگاران را بدنام می‌کنند و در نگاه مردم هر خط نوشته را تبدیل به ریال می‌کنند.

اما این روند نکات جالبی هم دارد. آنجا که بحث درآمد و حقوق می‌شود شاید طنزترین قسمت ماجرا باشد. متوسط حقوق خبرنگاران ثابت در رسانه‌های در پایتخت حول و حوش ۲ میلیون تومان است. در شهرستان‌ها و رسانه‌های محلی این رقم تا پانصد هزار تومان هم می‌رسد. رقمی که قطعاً برای امرار معاش مناسب نیست و همین خبرنگار را اجبار به انعطاف در شغلش یا پرداختن به شغل دیگری می‌کند. انصافاً از این زاویه اگر بنگریم نمی‌توانیم حق ندهیم.

یا اینکه چرا یک خبرنگار (یاگاهی رسانه) همه اخبار را یکسان پوشش نمی‌دهد؟! جاده‌ی پاسخ این سؤال به دو راهی می‌رسد. یک راه به سمت شرایط، سیاست‌گذاری‌ها و طرز فکر آن خبرنگار یا  رسانه می‌رود که خود جای بحث دارد با ذکر این نکته که هررسانه ای قاعدتاً باید برای خود خط مشی تعریف شده داشته باشد و ممکن است منافع هم در آن خط مشی خلل وارد کند و فراموش نکنیم که رسانه‌ی صد در صد مستقل کلاً نداریم. و مسیر دوم به سمت توانایی‌های آن خبرنگار می‌پیچد. پوشش تمام اتفاقات و اخبار، امکانات، تجهیزات، ارتباطات، هزینه‌ها و زمانی می‌طلبد که ممکن است در ید قدرت آن خبرنگار نباشد و این کمیت لنگ خواه‌ناخواه اولویت‌بندی پرداخت به سوژه‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و البته انتقاد مخاطبان راهم در پی دارد.

مخلص کلام اینکه خبرنگاری با تمام سختی‌ها و شیرینی‌ها و حساسیت‌هایش از آسیب در امان نیست و برای موفق شدن در آن باید با دانش دیروز، اتفاق امروز را برای بهتر شدن فردا تنظیم کرد. باید علاقه‌ی قلبی بدان داشت و به جسارت مجهز بود، و به آن به شکل یک شغل روتین نگاه نکرد.

پس اگر امسال خواستید روز خبرنگار را تبریک بگویید یا تبریک بشنوید اول از همه تکلیفتان را با تعریف خبرنگار مشخص کنید. اگر در دایره گنجید، به‌راحتی در ۱۷ مرداد تبریکات خود را ردوبدل کنید.

انتهای پیام