یادی از سید صادق اسلامی فعال صنعت ملی شدن نفت

۲۱ اردیبهشت ماه سال جاری، یکی از فعالین نهضت ملی شدن صنعت نفت و یاران صدیق دکتر محمد مصدق، روزنامه نگار قدیمی و پیشکسوت صنعت چاپ و نشر، به دیدار حق شتافت و روی در پرده خاک کشید.

به گزارش ارسالی به انصاف نیوز به دلیل شیوع ویروس کووید 19 و به لحاظ لزوم حفظ سلامتی شهروندان، امکان برگزاری مراسم ختم و یادبود به صورت عمومی میسر نشد، از این رو در سالروز 28 مرداد و یادآوری همه خادمان و جان برکفان ملی شدن صنعت نفت و دولت ملی ایران، مناسب دیده شد یادی از آن عزیز سفرکرده نماییم.

تولد و دوران کودکی و نوجوانی:

سید صادق اسلامی از سادات موسوی در سال 1308 در خانواده‌ای اهل علم متولد شد، پدر وی آیت الله سید علی اسلامی از علمای اهل زهد و تقوا و استاد مدارس علمیه، امام جماعت مسجد چهارسوق و اجابن بابل و از رهبران مشروطه در استان مازندران و خود فرزند پدری مجتهد و عالم و نیز میراثدار پدر بزرگ عالم و مجتهدی بزرگ بوده است.

آیت الله سید علی اسلامی (ره) خود فرزند آیت الله سید احمد مدرس (ره) و نوه آیت الله سید صادق مجتهد (ره) بوده است که بسیاری از علمای برجسته مازندران در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی، به ترتیب از درس هر سه آنها استفاده کرده‌اند.

آیت الله سید علی ثقه الاسلام (اسلامی) نیز خود دروس را نزد پدر و پدر بزرگ خود فرا گرفته است و همچنین از استادان بزرگ دیگر به ویژه آیت الله العظمی محمد حسن بارفروشی شیخ کبیر (ره) استفاده کرده است.

با توجه به آنکه پس از وفات آیت الله سید علی اسلامی، کتب، آثار و اسناد ایشان عمدتاً خدمت آیت الله العظمی بروجردی (ره) ارسال گردید، همه سوابق و آثار ایشان در دسترس نمی‌باشد اما از قراین چنین بر می‌آید که ایشان، محضر آیت الله العظمی ملأ محمد اشرفی (ره) را درک نموده است و از درس آیت الله العظمی شیخ عبدالله مازندرانی (ره) نیز بهره برده باشد.

مادر سید صادق اسلامی، دختر حاج محمد اسماعیل بارفروشی تاجر بزرگ، متدین و اهل خیر عصر قاجار و از خاندان جلیله حضرت آیت الله العظمی سعید العلماء مازندرانی بوده است.

آّیت الله العظمی سعید العلمای مازندرانی خود از بزرگترین فقهای شیعه و شاگرد برجسته شریف العلمای آملی و پرچمدار مبارزه با فتنه بابیه بوده‌اند و زمانی که فرقه بابیه با اسلحه به قدرت نمایی پرداخت و چند بار تلاش قوای دولتی برای دفع آنان بی ثمر ماند، سعید العلمای مازندرانی فتوای جهاد علیه آنها صادر فرموده‌اند که منجر به قلع و قمع این فرقه و دفع فتنه شده است.

لذا فضای خانواده و اتصال به روحانیت اصیل شیعه از دو طرف و نیز تجار خوش نام، سبب شد مرحوم سید صادق اسلامی از کودکی با اندیشه و خط مشی صحیح در حیات اجتماعی و سیاسی، آشنا شود.

مرحوم سید صادق اسلامی تحصیلات ابتدایی را در دبستان بدر و تحصیلات دبیرستانی را در دبیرستان شاپور به پایان رساند. همچنین مقداری از علوم دینی را نزد پدر بزرگوار فراگرفت.

پایان دوره دبیرستان وی مصادف با پایان جنگ جهانی دوم و فضای نسبتاً بازتر سیاسی در ایران و رشد فعالیتهای احزاب بود.

مبارزات سیاسی و فعالیتهای فرهنگی:

بدین لحاظ مرحوم حاج سید صادق نیز به همراه برادر بزرگتر خود و در سایه آموزه‌های پدر بزرگوار خود و آنچه از خانواده‌اش به یادگار مانده بود، در جریانات ملی، مستقل، مردم نهاد و مدافع دین و میهن پای نهاد.

در سال 1326 آیت الله سید علی اسلامی وفات کرد. فرزندان ایشان که بعضاً قسمتی از علوم مذهبی را از پدر آموخته بودند، به لباس روحانیت در نیامدند و به تحصیلات دانشگاهی یا تجارت و فعالیت سیاسی و اجتماعی پرداختند اما ارتباط وثیق خود با روحانیت وقت را حفظ نمودند

در آن دوران سخت و حساس، بعضی از اعضای خانواده اسلامی، فعالیت اجتماعی و سیاسی داشته‌اند، به صورت متناوب ونیز همزمان، با شوروی، حزب توده، انگلیس، عوامل دربار و نیز عوامل آمریکا مبارزه می‌کرده‌اند و در این راه از پشتیبانی مردم مازندران و علمای استان برخوردار بوده‌اند.

حاج سید صادق اسلامی در دوران دبیرستان وارد فعالیتهای مطبوعاتی شد و پس از پایان دبیرستان، مدیریت روزنامه زبان ملت به صاحب امتیازی برادرش را بر عهده داشت.

این روزنامه مشی مردمی، توسعه گرایانه، مستقل و میهن دوستانه‌ای داشت و در بیان انتقاد از برخی مسئولین وقت، بسیار بی پروا بود. در سال 1325 استانداری مازندران از وزارت کشور توقیف روزنامه را درخواست نمود اما انتشار روزنامه مجدداً از سر گرفته شد.

از سال 1326 روزنامه زبان ملت در تهران نیز منتشر می‌شده است و به نوشته پژوهشگران تاریخ مطبوعات و نیز نسخ موجود، حاوی مطالب متنوعه و مقالات سودمند بوده است.

خانواده اسلامی از مهمترین پرچمداران مبارزات نهضت ملی شدن نفت در استان مازندران بودند و آیت الله کاشانی در سفر خود به استان مازندران، مهمان خانواده اسلامی بوده است.

در آن روزگار، ارتباط علما و روحانیون استان مازندران با رهبران نهضت یعنی مرحوم دکتر محمد مصدق و مرحوم آیت الله کاشانی، از طریق خانواده اسلامی برقرار بوده است.

در انتخابات دوره 15 و 16 مجلس شورای ملی، با حمایت قاطع مردم و روحانیت معظم، برادر بزرگتر مرحوم حاج سید صادق از حوزه انتخابیه مازندران به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد و در فراکسیون جبهه ملی و حامیان ملی شدن نفت عضویت یافت.

وی در کنار مرحوم مصدق، تلاش‌های گسترده‌ای برای خلعید بیگانگان از نفت ایران و ملی شدن صنعت نفت به کار بست.

به موازات، مرحوم حاج سید صادق اسلامی نیز مجاهدتهای زیادی در راه ملی شدن صنعت نفت نمود و هم با انتشار مقالات و هم فعالیتهای میدانی به نهضت یاری می‌رساند. در این راه بارها با عوامل دربار، انگلیس و بعضاً حزب توده درگیر شد و بارها مورد حمله و ضرب و شتم واقع شد و مجروح گردید.

مرحوم سید صادق اسلامی همچنین به دولت ملی یاری می‌رسانید و در مواردی مسئولیتهایی را بر عهده می‌گرفت و تا آخرین لحظه از دولت مرحوم دکتر مصدق دفاع می‌نمود و به آن وفادار ماند.

پس از کودتای 28 مرداد 1332، مرحوم سید صادق اسلامی مدتی به گرگان رفت ولی در این شهر بازداشت شد اگرچه پس از مدتی آزاد گردید اما تا سالها با محدودیتهای زیادی مواجه بود.

با وقوع کودتای 28 مرداد و در دوران پس از کودتا، انتشار ناممکن شد و لذا مرحوم سید صادق اسلامی که قبلاً سهام چاپخانه را خریداری کرده بود، با استفاده از امکانات روزنامه و تجارب کسب شده، به حرفه چاپ و نشر روی آورد.

علاوه بر این به مدیریت زمینهای کشاورزی، همچنین تجارت برنج و پنبه نیز می‌پرداخت. در سال 1338 مرحوم اسلامی به منظور فراگیری مدیریت و فنون صنعتی، به آلمان و اروپا عزیمت نمود و در مدیریت بازرگانی و صنعتی به تحصیل پرداخت.

در سال 1341 حقوق قانونی وی در زمینهای کشاورزی از سوی دولت وقت مورد تعدی قرار گرفت. پس از بازگشت، حاج سید صادق از آلمان، در احداث و اداره چند کارخانه و نیز شالیکوبی فعالیت نمود.

پس از مدتی فعالیت شالیکوبی متوقف و پس از چندی به دلیل اختلافات، مرحوم از فعالیت در کارخانه دیگر محل فعالیت نیز کناره گرفت. پس از آن، حرفه چاپ تنها حرفه او باقی ماند.

در سالهای پیش از انقلاب و در زمان سفرهای کاری به آلمان، با آیت الله دکتر سید محمد حسینی بهشتی (ره)، ملاقات و ارتباط داشته است.

مرحوم حاج سید صادق اسلامی از جریان انقلاب اسلامی حمایت نمود اما با تأسیس نظام سیاسی جدید و آشکار شدن برخی اشتباهات و اشکالات، از فعالیت کناره گرفت و در هیچ دسته و گروهی عضویت نیافت. در سالهای بعد، از بسیاری از اقدامات نظام حمایتی نکرد و در عین حال معارضه‌ای نیز ننمود.

در دهه پایانی عمر، حاج سید صادق اسلامی به بیان خاطرات خود و روایت وقایع تاریخی و دانسته‌های خود به محققین و مورخین حوزه‌های تاریخ، سیاست و امور روحانیت پرداخت.

در سال 1392 وی دچار عارضه سکته مغزی شد و هر چند با درمان و مراقبت مناسب، بهبود نسبی یافت اما فعالیت اجتماعی برای وی دشوار گردید. در سال 1397 مجدداً عارضه خفیف مغزی بروز کرد که بهبود نسبی مجدد حاصل شد اما نهایتاً، به دلیل کهولت سن و ضعف جسمی و برخی عوارض در آخرین ساعات حیات، غروب روز 21 اردیبهشت 1399 و در آستانه شبهای قدر، جان به جان آفرین تسلیم کرد.

مرحوم حاج آقا سید صادق اسلامی در حوزه کسب و کار هم، از آموزه‌های اصیل الهام گرفته بود، به شیوه صحیح کسب و کار اهمیت زیادی می‌داده است و معتقد بود کسب صحیح از راه ارائه خدمات با لحاظ صحیح هزینه‌ها، مالیات و هزینه‌های جانبی و به اضافه سود عادله محقق می‌شود، یا با خرید مال التجاره و فروش آن به قیمت عادله و بدون نگهداشت مال (که شبهه احتکار در آن ممکن است باشد) اتفاق می افتد.

وی با سفته بازی زمین و سکه و ارز و کالا و کسب درآمد به این شکل، شدیداً مخالف بود و آن را راه صحیحی برای کسب درآمد نمی‌دانست.

مرحوم حاج سید صادق اسلامی همچنین در صورت اطلاع از اینکه فردی به شکل ناصحیح مانند احتکار، استفاده از رشوه، سوء استفاده از معاملات دولتی، سعایت دیگران، زد و بند، چاپلوسی و وابستگی به عوامل قدرت، کسب درآمد می‌کند، ارتباط خود با آن شخص را قطع و یا به حداقل می‌رساند.

با وجود سفرها و اقامت در اروپا و با وجود تأثیر پذیرفتن از نظم، روابط کاری، آراستگی، قانونگرایی و نیز حقوق شهروندی در اروپا، به اصول دینی، اصالت‌های ایرانی و سنتهای کهن اهمیت می‌داد. او تا واپسین سالهای زندگی و تا آنجا که توان راه رفتن داشت، در برنامه سالانه روضه امام حسین (ع) و زیارت عاشورا در حسینیه اجدادی و نیز سایر مراسم مذهبی، شرکت می‌نمود.

مرحوم حاج سید صادق اسلامی،” آقا زاده ” به معنی صحیح آن بود اما نه تنها چیزی از بیت المال نبرد بلکه از اموال خود انفاق نیز نمود و این دولتهای پیش از انقلاب وپس از انقلاب بوده و هستند که حقوق فراوانی را از ایشان تضییع نموده، اموالی را اتلاف یا معطل داشته‌اند.

مرحوم حاج سید صادق اسلامی تا آخرین روزی که مغازه و کسب و کار وی دایر بود، چه در قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، هیچگاه حاضر نشد عکس هیچ مسئول سیاسی و حاکمی را بر بالای سرش نصب کند و با وجود توبیخ‌های مکرر و اعمال فشار از سوی وزارت اطلاعات و جهانگردی (دوران پهلوی)، ساواک و اداره اماکن، تنها تمثال‌های  مبارک مذهبی بر بالای سرش جای داشت.

امید است با عنایات رسول خدا (ص) و مولای متقیان (ع) مورد رحمت الهی واقع شده و با اجداد طاهرینش محشور شود.

روحش شاد و یادش گرامی باد

ای مرغ سحر چو این شب تار
بگذاشت ز سر سیاهکاری
وز نفحه روحبخش اسحار
رفت از سر خفتگان خماری
بگشود گره ز زلف زرتار
مجبوبه نیلگون عماری
یزدان به کمال شد پدیدار
وهریمن زشت خو حصاری
یاد آر ز شمع مرده یاد آر

ای مونس یوسف اندر این بند
تعبیر، عیان چو شد تو را خواب،
دل پر ز شعف، لب از شکر خند،
محسود عدو، به کام اصحاب
رفتی بر یار و خویش و پیوند
آزادتر از نسیم و مهتاب،
زان کو همه شام با تو یک چند
در آرزوی وصال احباب
اختر به سحر شمرده یادآر
چون باغ شود دوباره خرم
ای بلبل مستمند مسکین!
وز سنبل و سوری و سپر غم
آفاق نگارخانه چین
گل سرخ و به رخ عرق زشبنم
تو داده ز کف زمام تمکین
زان نوگل پیش رس که در غم
ناداده به نار شوق تسکین
از سردی دی فسرده یاد آر
چون گشت زنو زمانه آباد
ای کودک دوره طلایی
وز طاعت بندگان خود شاد
بگرفت خدا ز سر خدایی
نه رسم ارم نه اسم شداد
گل بست زبان ژاژخواهی
تسنیم وصال خورده یادآر
(شعر از مرحوم علی اکبر دهخدا)

انتهای پیام