حقوق بازنشر

کامبیز نوروزی، حقوقدان در یادداشتی با عنوان «حقوق بازنشر» نکاتی از حقوق رسانه برای انتشار گفت‌وگوهای اختصاصی را مطرح کرده است، که به نقل از کانال باشگاه روزنامه‌نگاران ایران در پی می‌آید:

1- تحلیل حقوقی بازنشر مصاحبۀ ماهنامۀ اندیشۀ پویا با حسام الدین آشنا در چند سایت معتبر، را باید از نگاه حقوق مؤلفان و پدیداورندگان تحلیل کرد. در این تحلیل در کنار اصول حقوقی سه عامل مهم اثر گذار است . نوع مطلب ، دوم نوع مدیا . سوم دورۀ انتشار.

2- پدیدآورندۀ اثردرمصاحبه همان رسانه ای است که مصاحبه را انجام داده است . مصاحبۀ تفصیلی یکی از سخت ترین و ظریف ترین کارها در روزنامه نگاری است . ایده ، طرح ، اجرا و انتشار مصاحبه را یک رسانه انجام داده است . مصاحبه شونده هم پدیدآورنده است اما او مسائل مربوط به انتشار را با قول و قرارهایی رسانه واگذار کرده است.

3- مالک اثر همان رسانه است . تحت شرایطی مصاحبه شونده هم در این مالکیت شریک است .

4- پس حقوق مادی و معنوی مصاحبۀ اندیشۀ پویا با آقای آشنا در وهلۀ اول متعلق است به اندیشۀ پویا . تحت شرایطی آقای آشنا هم در این مالکیت شریک است.

5- در تحلیل حقوقی مصاحبه شونده ، در اینجا آقای آشنا ، با قبول مصاحبه و تأئید آن برای انتشار، به رسانه اختیار داده است که انتشار و چگونگی انتشار مصاحبه را مدیریت کند و حتی از حقوق مادی و معنوی مصاحبه شونده نیز مراقبت کند.

6- نتیجۀ ساده و اولیۀ این بحث این است که هر رسانۀ دیگری ، هر زمان که بخواهد از این مصاحبه استفاده کند باید اولاً از صاحب اثر که اختیار نحوۀ انتشار آن را دارد ، یعنی رسانه ، اجازه بگیرد . ثانیاً اگر صاحب اثر ، یعنی رسانه وجهی خواست بدهد . ثالثاً اگر صاحب اثر برای بازنشر شرایطی داشت رعایت کند . در واقع یک قرارداد است که ممکن است کتبی باشد یا شفاهی، خواه بازنشر مطلب کامل باشد یا بخش زیادی از آن کار شود . انتشار بخش های کوچک یک مصاحبۀ تفصیلی که آن را به شکل یک خبر مختصر در می آورد نیاز به اجازه ندارد؛ خصوصاً در مورد مصاحبه های اشخاص مشهور که رفتار و گفتار آنها معمولاً ارزش خبری دارند.

7-ممکن است مصاحبه شونده خودش آن مصاحبه را بازنشر کند. درستش آن است که اگر رسانه ماهنامه است، مصاحبه شونده هم بازنشر آن را بگذارد برای مدتی بعد از انتشار ماهنامه نه اینکه خیلی زود آن را بازنشر کند. ولی در هر حال باز هم رسانه های دیگر نمی توانند آن مصاحبه را به نقل از مصاحبه شونده بازنشر کنند. زیرا منبع اصلی و مجری حق انتشار آن رسانه است که مصاحبه را انجام داده و منتشر کرده است .

اندیشۀ پویا یک نشریۀ کاغذی است . ماهنامه است . مردم حدود یک ماه وقت دارند نشریه را بخرند . یک سایت ، بطور مستمر در دسترس است . اگر فاصلۀ انتشار یک ماهنامه ، یک ماه است ، فاصله بارگزاری مطلب و انتشار آن در یک سایت ، یک ثانیه است.

وقتی یک ماهنامه مطلبی منتشر می کند که پیش بینی می شود مورد توجه قرار بگیرد و به تعداد خوانندگان و تیراژ نشریه اضافه کند، بازنشر سریع آن ، بدون اجازۀ قبلی و احتمالاً پرداخت مبلغی به عنوان حق مؤلف به نشریه ، غیر از اینکه به حق مادی مؤلف لطمه می زند ، این زیان ناروا را هم به رسانه وارد می کند که مشتاقان خواندن آن مصاحبه دیگر سراغ خود نشریه نمی روند و آن را نمی خرند . این زیان هم می توان قابل مطالبه باشد. حالا اگر بازنشر در فاصلۀ زمانی طولانی چند هفته ای باشد ، همان ایرادات مربوط به نقض حق مؤلف و صاحب اثر را دارد ولی لااقل این یکی ایراد را پیدا نمی کند.

حالا فرض کنیم صاحب اثر یک روزنامه باشد ، نه یک ماهنامه ، هیچ فرقی نمی کند. باز باید برای بازنشر آن اجازه بگیرند . الا اینکه چون عمر اقتصادی یک شماره از یک روزنامه ، یک نیمروز بیشتر نیست ، بازنشر کامل یک مصاحبۀ اختصاصی در یک رسانۀ دیگر در روزهای بعد ، باعث کاهش احتمالی میزان مشتاقان خرید آن روزنامه برای آن مصاحبه نمی شود.اما خود مصاحبه شونده می تواند آن را خیلی زود بازنشر کند.

9- سایتهایی که مصاحبۀ اندیشۀ پویا با آقای حسام الدین آشنا را بازنشر کردند اتفاقاً بنا به تجربه از سایتهایی هستند که در کار خود حسن نیت دارند و به اصول کاری توجه می کنند ، اما این شرایط حقوقی و اخلاقی را رعایت نکرده اند.

10- انصاف این است که عرض کنم آشفتگی های متعدد در نظام فعالیت رسانه ها و گردش اطلاعات در ایران باعث شده است این قبیل بحث ها هنوز چندان مورد توجه و گفتگو نباشند و آگاهی حرفه ای نسبت به آنها کم باشد. یک خبر اختصاصی ، یک گزارش ، یک مصاحبه ، یک طرح یک عکس و…. که در یک نشریه یا خبرگزاری منتشر می شود ، دارای ارزش اقتصادی است . اینها غیر از جنبه های معنوی و فرهنگی و سیاسی ، جنبۀ کالایی هم دارند .

11- خیلی خوب است که نشریات یا سایتهای حرفه ای و معتبر که به رعایت حقوق و اخلاق حرفه ای خود را ملتزم می دانند بیشتر به این دقایق و ظرایف حرفه ای توجه کنند.

انتهای پیام