چرایی گله مندی امام حسین(ع) از دانشمندان دینی

حجت‌الاسلام هادی سروش، استاد حوزه، در یادداشتی تلگرامی با عنوان «چرایی گله مندی امام حسین(ع) از دانشمندان دینی» نوشت:

یکی از خیانت های بزرگ بنی امیه بستن دهان علماء و وابسته کردن بخشی از آنان به دستگاه حاکمیت اموی است.

ارزش معنوی عالمان دینی

در قرآن ارزش علماء بخوبی نمایان است. مثلا در آیه سوره مجادله ،که برای اهل ایمان رفعت را متذکر میشود ولی برای عالمان “درجات” را مطرح میکند که هر رفعتی به آن درجات،بستگی دارد؛

يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ…

و در زبان پیامبر و اهلبیت، قیمت عالمان بسیار روشن است که دو نمونه تقدیم میکنم‌:

پیامبر (ص) فرمود:

“لحظاتی که عالمی در جای خویش نشسته و افکار علمی خود را بررسی میکند از عبادت هفتاد سال والاتر است. – ساعه من عالم یتکی علی فراشه ینظر فی علمه خیر من عباده العابد سبعین عاما.” (عده الداعی/۶۶)

در بیان دیگری رسول الله(ص) فرمود :

دیدار از عالمان در نزد خدا از طواف هفتاد مرتبه ای،وحج و عمره هفتاد مرتبه ای والاتر است – زیاره العلما احب الی الله تعالی من سبعین طوافاً حول البیت و افضل من سبعین حجه و عمره مبروره …:” (عده الداعی / ۶۶)

مسئولیت علماء

هر جایی که سخن از فضیلت است ؛ قطعا وظیفه سنگینی هم مطرح است.

اگر عالمان دینی دارای آن فضایل هستند ، وظائف آنها هم در خور توجه است‌.

اولین مسئولیت ایشان؛ محافظت از افکاردینی مردم است.

این اولین وظیفه مشخص آنان ، در تعبیر پیامبر،اینگونه آمده که اگر به این مسئولیت،بی اهمیت باشند ؛ مورد لعنت خدا خواهند بود؛

“إِذَا ظَهَرَتِ البِدَعُ فِی امَّتِی فَلیُظهِرِ العَالِمُ عِلمَهُ؛ فَمَن لَم یَفعَل. فَعَلَیْهِ لَعنَةُ اللهِ‌” [ کافی / ۳۵]

مسئولیت دیگر عالمان دینی ، شکستن سکوت در برابر زیاده خواهی ظالمان و گرسنگی مظلومان است.

چه زیباوصریح درنهج البلاغه آمده که؛فریاد برآوردن عالمان در مقابل ظالم، به عنوان یک تعهد و میثاق است که خدا اخذ کرده:
“وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ [نهج البلاغه ، خ /۳]

استاد شهید مطهری سخنی ژرف دارد:

“دو مصیبت بدون تسلی بخش برای اسلام و مقررات عادلانه ی اسلام پیش آمد:یكی از طرف حكام و خلفا و دیگری از طرف علما كه مفسر این قانون بودند.
غالباً آنچه از طرف معاویه ها و عبدالملك ها و منصور و هارون ها بوده ، گفته اند.

اما مصیبتی را كه علما یعنی اشاعره واردكردند نمی گویند.. این حوادث در جهان پیدا شد و مسیر افکار را عوض کردتا جائیکه شیعه تحت تاثیر آن بوده”. ( یادداشتها جلد ۶ص ۲۱۱)

تاثیر عالمان بر حاکمان

در اینکه سخن عالمان بر حاکمان موثر است تردیدی نیست.

هم وجود روایات این ادعا را ثابت میکند و هم بررسی تاریخ و تجربه.

باید علماء حوزه درمسائل مهمی سیاسی و اجتماعی وارد شده و بر ظالمان جهان فریاد برآوردندوخود در رتبه ای بالاتر از تمام حاکمان ببینندونه مقهور.
در حدیث امام علی (ع) چنین آمده:

” شهرياران، فرمانرواى بر مردمند و عالمان فرمانرواى بر آنان هستند – المُلوكُ حُكّامٌ عَلَى النّاسِ ، و العُلَماءُ حُكّامٌ عَلَى المُلوک.”(غرر)

تعبیری که گاها از برخی علماء شنیده میشودکه میگویند؛ “چه بگوییم!و به کی بگوییم‌! ضَعف الطالبُ والطلوب” ، تا سکوت خود را توجیه کنند ، مسموع نیست.

خطر مهم برای عالمان دینی

مهمترین خطر که عالمان را از توجه وظائف شان جدا میکند “عدم استقلال” آنان از حکومت هاست.

طبق بیان رسول الله (ص):

«دانشمندان فقيه تا هنگامى كه وارد دنيا نشده‌اند، امين پيغمبرانند.» عرض شد:اى رسول خدا! معنى ورود به دنيا چيست؟ فرمود:

«پيروى از سلطان؛ پس چون چنين كنند، نسبت به دينتان از اينها دورى كنيد.

الفقهاء أمناء الرّسل ما لم يدخلوا فى الدّنيا قيل يا رسول اللّه و ما دخولهم فى الدّنيا قال اتّباع السّلطان فإذا فعلوا ذلك فاحذروهم على دينكم. (کافی / ۳۸)

اگر خدای نخواسته چنین شود شامل بیان حضرت امام جواد(ع) است که فرمود: “علمائیكه از اندرز دادن خودداری كنند. بخود خیانت كرده اند – العلماءفی انفسهم خانة ان كتموا النصیحة” (کافی/۵۴)

بنی امیه با عالمان دینی کاری کرد که در مقابل ظلم “دهان شان بسته بود” به تعبیر نهج البلاغه “عالمها ملجم” شد.(خطبه/۲)

امام حسین (ع) در خطبه منی ، شدیدترین گله ها را از علماء دارند و در فرازی از آن میفرمایند:

“سپس شما ای کسانیکه به دانش و نیکی و خیرخواهی معروفید، و به وسیلة خدا در دل مردم مهابتی دارید…می بینید که پیمان رسول خدا(ص) خوار و ناچیز شده وکورهاو لالها وازکار افتاده ها در شهرهارهاشده اند ورحم نمی کنید،ودر خور مسئولیت خودکار نمی کنیدوبه کسانی که در آن راه تلاش می کنند وقعی نمی نهید و خود به چاپلوسی و سازش با ظالمان آسوده اید…”

انتهای پیام