آیا می‌توان تامین امنیت زنان را به مردان خانواده‌ها سپرد؟

زهرا خوشحالی، سردبیر سلامت نیوز در یادداشتی با عنوان «آیا می‌توان تامین امنیت زنان را به مردان خانواده‌ها سپرد؟» نوشت: جایگاه اجتماعی زنان در کشور روز به روز در حال ارتقاست و زنان خود میکوشند تا سرنوشت خود را تغییر دهند در این میان اما آمار خشونت علیه زنان همچنان بالاست و سدی برای پیشرفت این قشر مهم و تاثیر گذار جامعه است.زنانی که هم خود در جامعه بسیار موثرند و هم با تربیت فرزند به شیوه ی غیر مستقیم تاثیر مهمی بر جامعه دارند.

به گزارش سلامت نیوز سازمان جهانی بهداشت خشونت را استفاده عمدی از نیروی جسمی یا قدرت ، به صورت تهدید یا عملی علیه خود یا دیگری یا یک گروه که منجر به آسیب، مرگ، آزار روانی، مشکلات رشدی یا محرومیت می گردد یا با احتمال بالای آن همراه است تعریف میکند.

خشونت با زنان در خانواده در تمام نقاط جهان و در همه طبقات اجتماعی مختلف دیده می شود و جالب است بدانید بیشترین میزان خشونت علیه زنان بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت از سوی مردانی اتفاق می افتد که با آنها زندگی میکنند.

امروزه تا حد زیادی ، بر اثر تلاش های سازمان حامی حقوق زنان ، خشونت علیه زنان مورد توجه جهانی قرار گرفته چرا که این موضوع میتواند پیش زمینه ای برای وقوع بسیاری دیگر از خشونت ها در جامعه باشد.

اما همانطور که مجید ابهری درباره آمارهای خشونت خانگی علیه زنان در کشور به سلامت نیوز گفت:« به دلایل فرهنگی و اجتماعی بسیاری از خشونت ها در درون خانه ها مخفی می ماند به همین جهت هیچ گونه آمار دقیق و حتی نسبتا درستی در این زمینه وجود ندارد چرا که بعضی از زنان به خاطر مسایل خانوادگی و اجتماعی از بیان و ابراز شکایت خودداری نموده به همین جهت هیچ وقت آمار قابل استنادی در این زمینه وجود ندارد.»

انواع خشونت خانگی:

خشونت خانگی را میتوان به انواع زیر تقسیم کرد:

– خشونت جسمی: رفتارهایی مانند خراشیدن با ناخن، گاز گرفتن ، چنگ زدن ، تکان دادن ، تنه زدن، هل دادن، پرت کردن، پیچ و تاب دادن، مشت زدن، سیلی زدن، اقدام به خفه کردن و سوزاندن.

– خشونت روانی : تهدید، حمله به حیوانات اهلی منزل، آزار عاطفی، جدا سازی و منزوی کردن و استفاده از کودک علیه زن را مصادیق خشونت روانی هستند. اما در نگاهی فراگیرتر به مفهوم حشونت خانگی، به ویژه در بعد روانی ، حشونت گاه طیف وسیع تری از رفتارها مانند کنترل رفتار و تعیین آنچه زن می تواند یا نمی تواند را انجام دهد، محروم کردن از اطلاعات ، خرج کردن پولی که متعلق به زن است، ایجاد محدودیت در رفت و آمد یا دسترسی به تلفن را نیز در بر می گیرد.

– خشونت جنسی : تحت فشار قراردادن برای رابطهً جنسی، رابطهً جنسی با تهدید و اجبار، اشکال ناخواسته رابطهً جنسی، رابطهً جنسی در زمان نامناسب، و رابطهً جنسی با زور و فشار

– خشونت اقتصادی: رفتارهایی مانند قطع هزینهً رفت و آمد، غذا، پوشاک، مسکن و پول

طبق آمار سال ۱۹۹۷ سازمان جهانی بهداشت از هر سه زن یک نفر در طول زندگی خود مورد خشونت خانگی واقع می‌شود.

مروری بر مطالعات مربوط به ۳۵ کشور جهان پیش از سال ۱۹۹۹ نیز نشان می‌دهد که10 تا ۵۲ درصد زنان مورد مطالعه گزارش کردند که در مقطعی از زندگی تحت آزار شریک جنسی خود قرار گرفته و ۱۰ تا ۳۰ درصد آنها مورد آزار جنسی قرار داشته اند.

چه عواملی در ارتباط با همسرآزاری موثر است؟

سن زن و مرد: در اغلب مطالعات، رابطه معناداری میان سن زن و وقوع خشونت علیه وی مشاهده شده. در مطالعات ملی خشونت علیه زنان نیز بالاترین فراوانی وقوع خشونت در مورد زنان 59-50 سال و کمترین میزان در مورد زنان 24-20 سال گزارش شده است.

بر اساس نتایج کلی مطالعات می‌توان نتیجه گرفت که فراوانی خشو نت خانگی با افزایش سن بالاتر می‌رود .

تحصیلات زن و مرد: در اکثر مطالعات، رابطه ای معنادار و معکوس میان میزان تحصیلات زن و شیوع خشونت خانگی به معنی بالاتر بودن وقوع خشونت خانگی با زنان بی سواد یا دارای تحصیلات ابتدایی در مقایسه با زنان باسواد و دارای تحصیلات بالاتر ، به خصوص تحصیلات دانشگاهی مشاهده شده است.

اکثر مطالعات وجود رابطهً معنادار معکوس میان میزان تحصیلات شوهر و خشونت نسبت به زن را مورد تاًیید قرار داده‌اند. به عبارت دیگر ، بر اساس نتایج اکثر مطالعات، با افزایش تحصیلات زن و مرد به ویژه برخورداری از تحصیلات دانشگاهی، از میزان خشونت علیه زنان در خانواده کاسته می‌شود.

شغل زن و مرد: تعدادی از مطالعات بالاتر بودن فراوانی خشونت نسبت به زنان خانه‌دار را در مقایسه با زنان شاغل نشان داده اند. همچنین رابطهً میان بیکاری مرد و خشونت نسبت به همسر در برخی مطالعات معنادار بوده و برخی مطالعات نیز رابطهً معناداری میان نوع اشتغال و خشونت نسبت به همسرانشان داده‌اند.

در این باره مصطفی اقلیما مددکار اجتماعی به سلامت نیوز گفت:« متاسفانه بسیاری از زنان شاغل امنیت شغلی ندارند و به دلیل نیازی که به شغل خود دارند مجبور هستند زیر بار حرف زور قرار گیرند حتی اگر حقوق کمتری هم بگیرند چراکه اگر اعتراض کنند شغل خود را از دست می دهند و چطور می توانند شغل دیگری پیدا کنند؟زنان بسیار کمتر از مردان حقوق دریافت می کنند این تبعیض ها آسیب رسان است آسیب به زنان تنها تجاوز به آنها نیست این نوع تبعیض روان زنان را تحت تاثیر قرار می دهد. این زنان به چه کسی می توانند شکایت کنند؟ کسی نیست به داد این زنان برسد. متاسفانه در شرایط کنونی بسیاری از زنان شغل خود را از دست داده اند و بیکار شده اند.»

وضعیت اقتصادی:در اکثر مطالعات، رابطهً معنادار معکوس میان خشونت علیه زنان در خانواده و درآمد خانواده، به معنی شیوع بالاتر خشونت نسبت به همسر در خانواده با درآمد پایین تر مشاهده شده است.

اعتیاد شوهر به مواد مخدر و یا الکل: وجود رابطهً معنادار میان اعتیاد به مواد مخدر و/ یا الکل و اعمال خشونت نسبت به همسر در اکثر مطالعات تاًیید شده است .

قوانین چه میگویند ؟

بطور کلی قوانین در ایران موضع تبعیض آمیزی در مورد حقوق زنان در خانواده در مقایسه با مردان دارد، به گونه‌ای که مردان در روابط خانوادگی از حقوق و امتیازات بالاتری برخوردارند .

در عین حال مواردی از قانون مدنی که از زنان در مسائل در مقابل مصادیق تضییع حقوق آنان در خانواده حمایت می‌کند در بسیاری از موارد به دلیل وجود نکات مبهم و مد نظر قرار ندادن اجزا موضوع مورد نظر قانون یا ضعف رویهً اجرای قوانین، امکان حمایت کامل از زنان را فراهم نمی سازد.

دکتر مصطفی اقلیما رییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران، در گفت و گو با خبرنگار سلامت نیوز، عامل افزایش خشونت علیه زنان را فرهنگ جامعه میداند و میگوید:« خشونت بر علیه زنان در طول تاریخ وجود داشته و روز به روز وضعیت آن بدتر شده است اگر امروز به اینجا رسیدیم که خشونت علیه زنان به عنوان یکی از مسایل اجتماعی مطرح می شود به دلیل این است که علل و عوامل بروز آن در جامعه افزایش پیدا کرده است یکی از این عوامل قوانین موجود است که به دلیل اینکه این قوانین به نفع مردان است و قدرتی که مردان دارند براحتی می توانند هر خشونتی را علیه همسر یا فرزندان خود روا دارند..همچنین عامل دیگر این است که هیچ جایی نیست که جوابگوی زنان برای گرفتن حق خود باشد.»

دکتر مجید ابهری هم در بخشی از مصاحبه خود با سلامت نیوز، درباره خشونت های خانگی به سال ها معطل ماندن لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت، اشاره میکند و میگوید :« متاسفانه قوانین حمایت از زنان در مقابل خشونت هنوز بعد از سال ها بلاتکلیف در کریدور مجلس سرگردان می باشند.»

در توصیف جنبه تبعیض آمیز بودن قوانین می‌توان به ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی اشاره کرد که در روابط زوجین ریاست خانواده را از خصایص شوهر می‌داند .

ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی هم تصریح می‌کند که شوهر میتواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند و تعیین مصادیق آن نیز بر عهده همسر است.

همچنین بر اساس قانون مادهً ۱۱۱۴ قانون مدنی زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد .

طبق مادهً ۱۸ قانون گذرنامه زنان شوهردار و کمتر از ۱۸ سال تمام صرفاً با موافقت کتبی شوهر حق خروج از کشور را دارند.

در قانون مدنی پدر دارای ولایت قهری است اما مادر از حق ولایت بر فرزند خود محروم است مگر آنکه به‌موجب وصیت پدر ولی خاص طفل شود ما ۱۱۸۰ قانون مدنی در این خصوص چنین آورده است .

طفل صغیر تحت ولایت قهری پدر و جد پدری خود می باشد.

در خصوص مصادیق قانونی مجاز شمردن اعمال خشونت مرد نسبت به همسر ،در مورد خشونت های جسمی می توان به ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که صراحتاً خشونت شوهر نسبت به همسر وحتی قتل وی را در مورد خاص مجاز می‌شمارد: هرگاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند علم به تمکین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن باکره باشد (به اجبارتن به عمل جنسی داده باشد) فقط مرد را می‌تواند به قتل برساند.

حکم ضرب و جرح نیز در این موارد مانند قتل است.

همچنین مجازات قتل زنان در مقایسه با مردان در قوانین مدنی کمتر است .

چه اقداماتی برای مقابله با خشونت علیه زنان انجام گرفته است؟

اورژانس اجتماعی : مراکز مداخله در بحران های اجتماعی معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی که در تمامی مراکز استانها و برخی شهرهای کوچک تر مستقرند خدمات مددکاری ،روانشناسی و حقوقی به زنان و کودکان آزاردیده ارائه می‌دهند و در صورت لزوم، امکان اقامت کوتاه مدت آنها را در مرکز یا ارجاع به مراکز نگهداری درازمدت را فراهم می‌کنند.

این مراکز به صورت شبانه‌روزی مراجعان را از طریق مراجعه مستقیم، تماس با تلفن ،۱۲۳ و ارجاع از دستگاه‌های قضایی و انتظامی پذیرش می کنند.

معصومه ابتکار اورژانس اجتماعی را کارآمدترین شبکه برای مداخله در آسیب های اجتماعی میداند و به سلامت نیوز تاکید میکند که : «برای توان افزایی کارشناسان اورژانس نشست های تخصصی برگزار کردیم.»

ابتکار با بیان اینکه :« مردم در صورت مشاهده خشونت های خانگی علیه کودکان و زنان یا سالمندان می توانند از این ابزار استفاده کنند و هم با تلفن همراه و هم تلفن ثابت به راحتی می توانند به اپراتورهای اورژانس اجتماعی دسترسی پیدا کنند.» میگوید :«یکی از مشکلات عدم آگاهی مردم از اورژانس اجتماعی است که نمی دانند می توانند از آن در برابر خطری که متوجه آنها می شود کمک بگیرند. امسال دو پیامک مهم برای کل مردم ایران ارسال شد یکی از پیام ها در دوران کرونا این بود که ۱۲۳(اورژانس اجتماعی) را به همه مردم ایران معرفی کرد و در ماه بعد هم ۱۸۲۴ خط صدای مشاور را به مردم معرفی کردیم که اتفاق مهمی بود که بعد از آشنایی مردم با این خطوط تعداد تماس ها بالا رفت و با چنین خدماتی که این خدمات توسعه یافته ای است و باید این خدمات را تقویت کنیم و آن را توسعه دهیم.»

تفاهم نامه همکاری سازمان بهزیستی و قوهً قضائیه: بر اساس این تفاهم نامه میان معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی و اداره کل امور فرهنگی و اجتماعی قوه قضائیه ، سازمان بهزیستی نسبت به پذیرش و ارائه خدمات تخصصی به بزه‌دیدگان (به ویژه زنان و کودکان ) معرفی شدهً دستگاه قضایی که در معرض خشونت‌های خانگی (کودک آزاری، همسر آزاری،معلول آزاری، والدین آزادی و …) قرار داشته‌اند اقدام می‌کند و تسهیلات اسکان موقت برای این گروه از زنان و کودکان در معرض آسیب و آسیب دیدهً اجتماعی فراهم می آورد .

طرح پایگاه سلامت اجتماعی : هدف این طرح که مجری آن معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی است ارتقای سطح سلامت اجتماعی و روانی افراد جامعه و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است. پایگاه سلامت اجتماعی مکانی است که همهً اقشار و گروه‌های اجتماعی می‌توانند برای دریافت راهنمایی، اطلاعات یا خدمات اولیه در ارتباط با مسائل اجتماعی ،فردی،حقوقی و غیره مراجعه کنند .

از جمله موارد مورد توجه این پایگاه ها ارائهً خدمات مختلف مشورتی و مددکاری ، حقوقی، قضایی و انتظامی ،اجتماعی آموزشی و اطلاع رسانی به افراد درگیر در خشونت های خانوادگی است.

طرح آموزش پیش از ازدواج: آموزش پیش از ازدواج از سال ۱۳۸۱ در دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور به عنوان برنامه‌های پیشگیرانه و ارتقایی در دستور کار قرار گرفت اهداف کلی آن عبارتند از ارتقای کیفیت و سلامت ازدواج و پیشگیری از آسیب های مرتبط با ازدواج مانند همسر آزاری و کودک آزادی.

طرح آموزش زندگی خانوادگی:این طرح را معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی با هدف ارتقای مهارت های ارتباطی (گفت و گو) ارائه مفهوم تعارض و شیوهً نگرش به آن در زندگی خانوادگی، بحث در مورد شیوه های سازنده و مخرب حل تعارض، آشنایی با مهارت حل تعارض در زندگی خانوادگی، جلب توجه شرکت کنندگان به اهمیت گفت وگو در زندگی خانوادگی، آشنایی با گفت وگو و ویژگی‌های گفت وگوی موثر، مهارت یافتن شرکت‌کنندگان در گفت وگوی خانوادگی، آشنایی با مهارتهای فرزندپروری و تبدیل آن به کاری رضایت بخش، بررسی تاًثیر والد شدن بر روابط زوجی و خانوادگی و بررسی برخی عقاید رایج در مورد فرزندپروری اجرا می‌کند.

چه باید کرد ؟

لایحه تامین امنیت زنان همچنان در کشاکش نهادهای مسئول است. لایحه ای که خیلی هم نمیتوان به تامین امنیت زنان پس از تائید ان دل بست چرا که در این لایحه حتی تعبیر دقیقی از خشونت علیه زنان اورده نشده و تنها به ذکر این جمله کلی بسنده شده است :«خشونت، عبور از مرز عدالت به سمت ظلم است.»

به لایحه ای که تعریف واضح و مشخصی از چارچوب های خشونت و مصادیق دقیق از آن ندارد چطور میتواند امیدوار بود؟

هرچند همین لایحه ی نیم بند را هم عده ای در مجلس شورای اسلامی با این اعتقاد که باید تامین امنیت زنان را به عهده همسرانشان گذاشت به بن بست بیشتری رساندند.

زهرا آیت اللهی، رییس شورای فرهنگی اجتماعی زنان معتقد است که لایحه تامین امنیت زنان در مقابل خشونت زنان را نازپرورده و ایراد گیر میکند و بهترین حمایت از زنان این است که حمایت از زنان را به مردان خانواده بسپاریم اما آیا در پرونده ای نظیر پرونده ی اعظم زنی که همراه با دخترانش اعظم 21 روز شکنجه توسط شوهرش توسط نیروی انتطامی نجات یافت یا سمیه زنی که در یکی از روستاهای بم که توسط شوهرش مورد اسیدپاشی قرار گرفت و بعد از یک سال درمان، درگذشت، یا پرونده ای مانند قتل رومینا که هنوز هم در رسانه ها مطرح است و مادر او میگوید اگر این مرد از زندان آزاد شود دیگر نمیتواند به زندگی ادامه دهد باز هم میتوان تامین امنیت را به مردان این خانواده ها سپرد؟

بنظر میرسد با وجود همه اقداماتی که نهاد های مسئول در رابطه با توقف یا پیشگیری از خشونت علیه زنان انجام داده اند اما بخش اعظمی از خشونت علیه زنان به دلیل ساختارهای حاکم و قوانین موجود اتفاق می افتد و انجام اصلاحات در برخی قوانین کشور میتواند موثرتر و سریعتر خشونت علیه زنان را متوقف کند و یا حداقل کاهش دهد .

در نهایت تنها با قانونمند شدن و فرهنگ سازی است که می توان به تامین امنیت زنان در مقابل خشونت امیدوار بود.

منابع :

سازمان بهزیستی
گزارش وضعیت اجتماعی ایران در سالهای80 تا 88
سلامت نیوز

انتهای پیام