اخلاق در دوران جوانی

حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه، در یادداشتی با عنوان «اخلاق در دوران جوانی» نوشت:

بعد از حوادث طبیعی ، دومین چیــزی که ایمان انسان را مورد حمــله ممکن است قـرار بده و اگرانسان توجـه نکند ایمـان و اعتقادات آدمی و بلکه اخلاق انسان را چه بسا تحت‌الشعاع حملات خودش قرار بدهد و آسیــبی برساند “حوادث اخلاقی در دوران جوانی” است که باید دیدِدقت نظر شود.

اهمیت جوانی

یک مقدمه مفید تقدیم کنم ؛

دوستان ،در میان در موجودات که برای آنان همه چیز نوشته شده ، اما در مورد انسان ، قلم بدست خود ماست . خدای متعال در سوره نجم آیه ۳۹ به حقیقت تصریح نموده که در ادامه مباحث مطالبی تقدیم میدارم.

سن جوانی بسیارسن مهمی است و اگرانســان بتواند دراین سن بسیار تعیــین کننده سرنوشت ساز، جوانی خودش رو ازخطرات درامنــیت قرار بدهد قطعا موفقیــت‌های بزرگی درهمان سن جوانی بلکه برای همه عمرش و بعد هم برای جهـان ابــدی می تواند رقم بزند .

مهمترین ها برای جوان؛ عفت

مهم درسنین جوانی ، مسئله مهم عفت است . آن چیزی که سن جوانی رو درخطرقرارمی دهد ودرفشارقرارمی دهد مسائل مربوط به پاکدامنی است .
دراین شرایطی که ما دراین روزگارداریم که هیچ گلایه ای هم ازاین شرایطی که هست نداریم ؛ عصر دیجیتال است وشرایطی که درفضای مجازی که می توانیم به هرچیزی دست پیدا کنیم ، و البته از این خاستگاه گله مند نیستیم . بلکه شکرگذار از این نعمت خدا هستیم . اما منتهای مطلب باید هم درست استفاده کنیم هم آسیب ها را بشناسیم و درمقابل آسیب ها حرکت شایسته مورد نیاز را انجام بدهیم .

میهمان تلاش خویشتن هستیم

بازگردیم به توضیح آیه ۳۹ شریفه سوره مبارکه نجم که آیه مشــهوری است و اکـــثر شما می دانید ، خداوند متعال می‌فرماید :
“وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى . وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى”، انسان بما هو انسان ، یعنی نوع انسان ؛ از انبیاء ، معصومین ، علما و بزرگان همه انسان‌ها ، انسانـهای عادی همه میهمان سفره سعی و تلاش خودشان هستند .
هیچ انسانی دراین حالت به دنیا نیامده که همه چیز را دارا باشد . همه انسان ها سرسـفره تلاش خودشــان و به تعبیرسوره نجم سرسفره سعی خودشان هستند و بعد قرآن شریف می فرماید : وان سعیه سوف یری . وحتما آن چه تلاش کرده‌اند درجهت مثبت یا خدای ناخواسته جهت منفی ، حتما آن را می بیند .
مفاد آیه این نیست که به انسان گزارش کنند که شما در دنیـــا چنین بودی یا ۵۰ سال قبــل چنین کرده ای . این نتــایج اعمال تو هست. حرف ازگزارش نیست .حرف از “یری ، یعنی دیدن” است . حرف ازحضورخود عمل است ، تلاش های ما زنده است و دردسترس ما و درمقـــابل دیدگان ما قرارمی گیرد . پس چیزی از بنده و شما و تلاش‌های ما رفتارما واخلاق ما گم نمی شودهمه آنها باقی است وبراساس همان به ما نمره می‌دهند امتیازمی‌دهند قبولی و مردودی ما هم براساس سعی و تلاش است .

خود فراموشی

درسوره مبارکه حشر آیه ی مهمی است .
شیخ بزرگوارما درعرفان علامه حسن زاده آملی ، مکررهرچند روزیک بار ، آن آیه شریفه را می خوانـدند ، و آن آیه از آیاتی است که مورد توجه امام راحل هم بوده است . آیه درباره این است که عده ای هستند که خودشان وخدا را فراموش می کنند :
” وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴿۱۹﴾. و همچون كساني كه خدا را فراموش كردند و خدا نيز آنها را به خود فراموشي گرفتار كرد”
پس ازفراموشی خدا، به فراموشی خودشان می رسند .
ما درجامعه به آدم هایی برمی خوریم که هیچ دلسوز خودشان نیستند.هرکاری را که هوا وهوسشان بخواهد انجام می دهند. هراراده غیــرمشروع را محقق می‌کنــند . به هرتصمیم غیرمعقولی پایبندمی شوند .این ها کسانی هستندکه طبق آیه سوره حشرخدا را فراموش کرده اند چون خدا را فراموش کرده اند دیگرخودشان را هم فراموش کرده اند. آن چه که به ‌عنوان منعفت و ضرر برای خودشان است مد نظرشان نیست .
این جورنیست که آنهایی که خـدا را فراموش کردند دست به هرخلاف شرع وهرعملی که مورد غضب خداست می‌زنند خــودشان را حفظ کرده باشند . شخصیت و هویت خودشان را نگه داشته باشند. نه خیر. آنهایی که نسوالله ، خدا را فراموش می‌کنند . خودشان را هم فراموش کرده اند .
این که درطلیــعه این بحث دراین محفل خـدمت شــما عرض کــردم مخصوص سن جوانی نیست . هم برای جوانان و هم میانسالان و بالاتر ، این دو آیه ، آیـه مهم و اخلاقی ما درکتاب شریف آسمانی قرآن کریم است ؛ آیه اول از سوره نجم می فرماید : شما مهمان تلاش خودت هستی . و نیز آیه سوره حشر که میفرماید : فقط مواظب باش خدا را فراموش نکنید ، اگرخـــدا را فراموش کردی از خودت هم هیچی باقی نمی ماند .

سختی مواجه با دشمنی که وارد “خانه دل”شود!

اجازه بدهید نکتــه‌ای را از یک معـلم بزرگ اخلاق دراین صد ساله اخیر یک جمله خیلی بلندی را تقدیم کنم . این بزرگوار میفرمایـد : وقــتی دشمن حمله می کند دوحالت دارد یا شما درمقابله با دشمن به بیـرون از شهر می روید و بیرون ازشهردشمن را دفع می کنید یا این که دشمن وارد شهرمی شود از خیــابان ‌های شهربه کوچه ها از کوچه ها به خانه‌هایی شما می آید اگر وارد خانه شد آن جا هم به یک شکل دشمن را دفع می کنید . یک دشمن اگر بیــرون از شهر دفـع بشود خیلی راحت تر و سهل تر و آسان تر از این است که بخواهیم دشمنی را داخل خانه از بین ببریم . دشمنی که داخل خانه است به رگ حیــات ما نزدیک است . به تمام قسمت های خانه . ممکن است درهرقسمتی ازخانه نیروی خودش را مخفی کند . و صاحب خانه بشود . آن جا نبرد خیلی سنگین می شود .
تا قبل از این که شیطان و اخلاق ناپسند و رذائل اخلاقی به ما نزدیک بشود و در دل جا پیدا کند وارد گوش و یا درچشم و یا در زبان میشود که چشم و گوش و زبان مانند اتاق های “شهر وجــود ما” میباشد ، در نتیجه زبان را درمسیرغــیر خــدا و دیده و نگاه ما را به جــایی قرار میدهد که مورد غضب الهی است!
و اگر از ورود این دشمن به گوش و چشم و.. حساسیتی به خرج ندهیم ، وارد دل میشود و بیرون کردن او از دل بسیار مشکل است.
پس باید این دشمن را قبل از این که وارد خانه دل شود و وارد ورودی های خانه که چشم و گوش و دامن عفت است بشود ، باید او را دفع کرد و دفع آن به این شکل است که باید از آن اخلاق ناپسند خود را جدا کنیم و فاصله بگیریم .
لذا این جــورکه بنشیــنیم بگوییم اگرما جایی پیش آمد نامحرمی بود نگاه نمی‌کنـیم ، اگرغیبتی بود نمی‌گوییم اگرکارخلافی بود کینه‌ای ، حسدی ، و… ، نه خیر ! از آلان باید با خودمان کار کنیم و این دشمنی که می‌دانیم که هست ولی بیرون از وجـــود ماست ، او را همـان بیرون دفــع کنیم .

اخلاقی بودن درجوانی

بازگردیم به مطلبی که میخواستم تقدیم کنم ؛ عمده حملاتی که به ایمان یک جوان می شود از دو ناحیه است ؛ اول از ناحیه “عفت و دامن” اوست که ناحیه شهوات است . و دیگری ازناحیه “تصمیم ‌گیری‌های شتاب زده” میباشد .

عزیزان جوانان توجه کنید. اگربتوانید امنیت این دو نقطه را برقـرارکنـید . تضمین صد در صدی نسبت به ایمان شما تا آخرقطعی است . تردید نکنید که کاملا درامنیت هستید .

بلندای “عفت و پاکدامنی”

درمورد عفت، جمله مهمی امیرالمومنین (ع) درنهج البلاغه دارد بارها برای بچه‌ها و عزیزانم ، جوانان خوب این جمله را گفــته ام . درخود من این جمله خیـلی تاثــیرگذاراست . تجربه کردم این جمله را ، خیلی زیباست .
حضرت امیر (ع) میفرماید : ” معلوم نیست که مجاهدان فی سبیل الله ازکسی که می تواند گناه کند اما عفت به خرج می‌دهد دامنش را پاک نگه می دارد .از آن مجاهد فی سبیل الله بالاتر نباشد .«مَا المُجَاهِدُ الشَّهِیدُ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّن قَدَرَ فَعَفَّ لَکَادَ العَفِیفُ أَنْ یَکُونَ مَلَکاً مِنَ الْمَلاَئِکَةِ». ( کلمه قصار۴۷۴)
این خیلی عجیب است . خوب دقت کنید . مجاهدی که شهـــید می شود . نه صرف ایثارگر، مجاهدی که شهید می شود . این دریک کفه تراوز درقیامت و یک کفه تراوز هم شما جوانان عزیز پاکدامنی است که ممکن است و شاید بارها مسـیر گناه ،محل گناه ، زمینه گناه ، برایت پیش آمده خودداری کردی . امیرالمومنین (ع) می فرماید : معلوم نیست شما از او بالاتر نباشی . انسان های باعفت ، انســان های پاکدامن ، چه بسا این ها ، کسانی هستند که فرشته ای از فرشتگان آسمانی شده‌اند و روی زمین هستند . جوان با عفت فرشته است .
پدران و مادرانی که سخنان امشب من را می شنوید. اگر دخترجوانت پاکدامن است او فرزند شما نیست . او فرشـته ای ازفرشـتگان خـداست که درخانه شماست ، شما قدراو را بدانید ، این حرف من نیست این فرمایش امیرالمومنین (ع) است .
جوان عزیزی که تا الان گذرعمر را دیدی و عفت خـــودت را حفـظ کردی چه در فضای مجازی و چه درفضای هستی ، عفیف بودی. پاک دامن بودی ذره ای عفت شما رنگ خاکســتری به خـودش نگرفت بـه خــودت ببــال که فرشـــته ای از فرشتگان خــدا هستی و این مسیر رو ادامه بده . این چالش اول برای ایمان جوانان ما مسئله پاکدامنی است .

خطر تصمیمات شتاب زنده در جوانی

نکته دوم که آسیب ایمانی و اخلاقی جدی به همراه دارد ؛ تصمیمات شتاب زده است .
متاسـفانه درسنین جوانی تصمیمات شــتاب زده درمورد شغل ، ازدواج ، مسکن ، و نیز در مورد مسائل مربوط به زندگی و یا درمورد دوستان و یا درمورد اقوام ، و خلاصه در هر کجا که تصمیم شتاب زده ای پیش بیاید حتــماً نتایج اش دامن انسان را می گیرد و خدای نخواسته ایمان او را در مخـاطره قرار می دهد. مواظب تصمیماتتان باشید .

راه قرآنی در فرآیندهای سخت زندگی

قرآن راه را برای ما روشن کرده است . شماعزیزم ، ممکن است بپرسید که پس چه باید کرد ؟
قرآن میفرماید اول مشورت و بعد تصمیم گیری و بعد توکل بخدا :
“شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ‌.”(ال عمران/۱۵۹)
اول ، مشورت ، تفکر، از فکر دیگران استـــفاده ‌کردن ، درمـورد شغل در مورد درس ، درمورد تعیین رشته ، درمورد ازدواج ، خصوصا ، تفکر، مشاوره .
“اذا عــزم” یعنی بعد از مشورت ، نوبت تصمیم گیری جدی است و بعد توکل به خداوند متعال ، این می شود یک تصمیم گیری معقول .

یکی از خطراتی که قدرت مشورت و تصمبم گیری و ارتباط با خدا را از انسان میگیرد ، ارتباطات نامبارک و منفی است.

حساسیت به دوستی ها در سنین جوانی

دوستان جوان از زیبایی ها و احیانا از زشتی های روابط با افراد غفلت نفرمایند.
ببینید ممکن است یک رابطه ساده ، اما غیر اخلاقی ، همه چیز یک جوانی را مورد مخاطره قراربدهد! بطوریکه تمام برای عمرانسان و حیات انسان را در مخاطره قرار دهد!
پس دوستی ها خیلی تعیین کننده است.
در این میان ؛ خطر دوست از :جنس مخالف” بسیار سهمگین است ! آیه ۲۵ سوره نساء و آیه ۵ سوره مائده درمورد روابط بین دختران و پسران است ! متاسفانه همان چیزی که امروز از آن تعبیر به دوست میشود در حالیکه تعبیر “دوست” ازجنس مخالف تعبیر درستی نیست .

دوستی با جنس مخالف

دوستی با جنس مخالف ؛ تنها مشروع نیست ، بلکه معقول نیست ، و بالاتر با اخلاق و با عفت ، سازگارنیست! اجازه دهید عرض کنم ارتباط با جنس مخالف به عنوان دوستی ؛ اصلا با “فطرت” آدمی سازگار نیست ؟
راز و رمزش این است که هردوستی که با جنس مخالف خود ازمسیر غیر صحیح دوست می شود فطرتش ، وجدانش او را محاکـمه می کند . پس معلوم می شود کار درستی نیست . همین درقرآن شریف آمده است .
درقرآن شریف آیه ۲۵ سوره نساء ، درمورد پسران آمده که وقتی شما می خواهید برای ازدواج دختری را انتخاب کنید یکی از نکــته های مهمی که باید به آن توجه کنید . این است :
“مُحْصَناتٍ غَیْرَ مُسافِحاتٍ وَ لا مُتَّخِذاتِ أ َخْدان”
مقصود قرآن این است ؛ بررسی کنید که این دختــر ، دوست پسر نداشته باشد . این متن قرآن است . خیلی مهم است که میفرماید؛ بررسی کنید شرایط گذشته اش را که پاکدامن هست یا نه؟ این را به پسران می گوید که چنین همـسری را انتخاب کنید.
از آن طرف ، به دخـــتران هـــم در آیه ۵ مائده می‌گویـد که به چه پـسری که برای خواستگاری شما می آید جواب مثبت بدهــــید. مواظب باشید ، پسری که آمــده خواستگاری شما خدای نخواسته ، دوست دخترنداشته باشد ؛ “وَ لا مُتَّخِذِي أَخْدانٍ”. سابقه چنین کاری نداشته باشد .
ببینید مسائل مربوط به عفت چقدرمهم است.

حمایت خدا از جوان پاک

نکته مهنی آیه ۹۰ سوره یوسف تعلیم میفرماید که ؛ “پاکی پیش خدا گم نمیشود” . در مورد یوسف که از محیط آماده گناه کنار کشید و به سختی های روانی و جسمی مانند تهمت و زندان مبتلا شد ، اما امداد و حمایت خدا او را زنده کرد و جاودانه کرد؛

« قَدْ مَنَّ اللّٰهُ عَلَیْنٰا إِنَّهُ مَنْ یَتَّقِ وَ یَصْبِرْ فَإِنَّ اللّٰهَ لاٰ یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ»؛ «به تحقیق خداوند بر ما منت گذاشت. زیرا که هر کس تقوا و صبر پیشه کند، پس همانا خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نمی کند».

انتهای پیام