گفت‌وگو با آیت‌الله منتظری (بخش دوم)
به‌کوشش ناصر غضنفری، انصاف نیوز:
- *در چند سال گذشته شاهد تحولاتی در زمینه اندیشه راهنمای انقلاب و جمهوری اسلامی بوده‌ایم. قضاوت بسیاری آن است که برخی از آنها عدول از موضع‌گیری‌های اولیه بوده است. آیا به نظر حضرتعالی این تحولات، همان اجتهاد مستمر است یا تجدید نظر در اصول؟
منتظری: باسمه تعالی. اصطلاح اجتهاد مستمر مربوط به اجتهاد فقها در احکام است که باید با پیشرفت‌های علمی و اجتماعی بشر همگام باشد تا بتواند پاسخگوی نیازهای بشری در تمام مراحل و دوره‌ها باشد و خیال نشود که اسلام به همان زمان‌های اولیه و دوران جهالت بشریت و نداشتن تمدن و صنعت و پیشرفت می‌باشد.
در مورد اصول، چه منظور اصول اسلامی باشد یا اصول انقلاب اسلامی؛ باید توجه شود که در هر دو یک سری اصول ثابت و غیر قابل تغییر وجود دارد که باید دقیقاً شناخته و تبیین گردد و در این گونه اصول هیچگاه تجدیدنظر معقول نخواهد بود و یک سنخ مسائل فرعی و تطبیقی است که بر حسب مقتضیات زمان و شرایط تغییرپذیر است و در اجتهاد باید این دو سنخ مسائل از یکدیگر تفکیک شود.
*جنابعالی به کرات این نکته را گوشزد فرموده‌اید که میان حفظ ارزش‌ها و حکومت کردن، باید اصالت را به حفظ ارزش‌ها داد.
الف – به نظر حضرتعالی اهم این ارزش‌ها در چه اموری تبلور پیدا می کند؟
ب- آیا تصور نمی فرمایید در صورت پای فشردن برای حفظ ارزش‌ها، بقای حکومت اسلامی خدشه دار خواهد شد؟
ج. به هر حال در نهایت این مشکل را چگونه باید حل کنیم؟
منتظری: باسمه تعالی. این معنا که برای ما باید ارزش‌ها و اهداف اصولی انقلاب، ملاک و اصل باشد نه حکومت کردن به هر قیمت؛ چیزی است که از روش و سنت روشن پیامبر اکرم صلی الله و حضرت امیر علیه السلام در زمان حکومت خود به خوبی به دست می‌آید و باید روش آنها برای ما الگوی عملی باشد.
این که گاهی گفته می‌شود زمان ما را، با این پیچیدگی شرایط و به هم پیوستگی دنیا و وجود انواع توطئه‌ها و حیله‌ها نمی‌توان با زمان پیامبر(ص) و حضرت امیر(ع) مقایسه نمود، یک انحراف و کج فهمی است.
ارزش‌های اخلاقی و انسانی که ادیان و بخصوص اسلام برای تحقق آنها تشریع شدند چیزی نیست که قابل تغییر باشد. عدالت، مساوات، حفظ حقوق و حرمت‌ها، خدمت به نوع، وفای به عهد، صداقت، کرامت، فداکاری، عفو و گذشت و امثال اینها در هر زمانی مطلوب است و خواسته انسان ها می باشد.
به علاوه با پیچیدگی شرایط فعلی دنیا، ساختار ذهنی و فکری مسلمانان در شناخت و درک اسلام نیز قهرا پیچیده و عمیق خواهد شد و بر مقیاس همان پیچیدگی شرایط کنونی، مجتهدین و اسلام‌شناسان روز، دستورات و قوانین متنوع و پیچیده‌ای را بر اساس اصول ثابت و روشن اسلام که از قرآن و حدیث و روش معصومین علیهم‌السلام استنباط می‌کنند برای اداره جوامع کنونی ارائه خواهند داد.
ارزش‌های مورد سوال همان‌هایی است که به خاطر آنها انقلاب کردیم و در شعارها به مردم وعده می‌دادیم و تشکیل حکومت و به دست گرفتن قدرت برای تحقق همین ارزش‌ها و اهداف است و به اصطلاح حکومت وسیله است نه هدف.
هدف ارزش‌هاست و این معنا در کلام حضرت امیر علیه السلام و امام حسین علیه السلام زیاد دیده می‌شود و مشی سیاسی آن حضرت از اول تا لحظه شهادت در تمام مراحل و برخوردها با اقشار مختلف و دشمنان گوناگون خود بهترین الگو برای ما می‌باشد.
آن حضرات در شرایطی قرار گرفتند که بین ماندن و حکومت کردن و یا حفظ ارزش‌های الهی و پایبندی به آنها مخیر بودند ولی آنان حفظ ارزش‌ها را انتخاب نمودند و به همین دلیل روش آنها در تاریخ ماند و برای همیشه و برای همه افراد تا قیامت الگو و نمونه شد. وگرنه اگر حکومت کردن به قیمت مسامحه در اهداف و ارزش‌ها را انتخاب نموده بودند هیچگاه در تاریخ این چنین سرمشق و حرکت‌آفرین و تحول‌زا نمی‌شدند.
به هرحال این مشکل یعنی انتخاب حکومت و یا ارزش‌ها را باید همانند پیامبر صلی الله و حضرت امیر علیه السلام و امام حسین علیه السلام حل نمود و این معنا منوط به آن است که اولا روش سیاسی و حکومتی آنان را درست بشناسیم و ثانیا عمل کنیم و واقعا سیره آنها را محور الگوی فکری و عملی خود قرار دهیم.
منبع: روزنامه ابرار، ۱۵ بهمن ۱۳۶۷. مصاحبه کننده: محمدجواد مظفر
انتهای پیام
