ازدواج به وقت ۵۰ سالگی

لیلا مقیمی در سایت اصفهان زیبا نوشت: «میانسال‌ها به ازدواج تمایل پیدا کرده‌اند! این خبری است که به‌تازگی از سوی سازمان ثبت‌احوال کشور اعلام‌شده تا نشان دهد در سال جاری زنان و مردان ۵۰ساله به تشکیل زندگی مشترک و رفتن زیر یک سقف تمایل پیدا کرده‌اند. بر اساس اعلام سازمان ثبت‌احوال کشور، در ۱۰ماهه نخست ۱۴۰۳ بیش از ۲۴هزار مورد ازدواج در گروه سنی بالای ۵۰ سال به ثبت رسیده است.

بر اساس پاسخی که این سازمان به یکی از کاربران سامانه ملی انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ارائه کرده است، از اول فروردین تا پایان ده ‌ماه ۱۴۰۳، تعداد ۱۷هزار و ۳۴۷ فقره ازدواج برای مردان بالای ۵۰ سال و شش‌هزار و ۷۸۳ فقره ازدواج برای بانوان در همین گروه سنی ثبت شده است.

این آمار نشان‌دهنده ادامه روند ازدواج در سنین بالا و تمایل گروهی از مردان و زنان بالای ۵۰ سال به زندگی مشترک است. کارشناسان حوزه جمعیت‌شناسی معتقدند که عواملی مانند تغییر نگرش اجتماعی به ازدواج در سنین بالا، افزایش امید به زندگی و عوامل اقتصادی و خانوادگی می‌تواند بر این روند تأثیرگذار باشد.

30 سالگی؛ سن بحرانی ازدواج

در حالی اعدادوارقام حاکی از افزایش تمایل به ازدواج ۵۰ساله‌هاست که برخی از آمار بالای تجرد قطعی در کشور سخن می‌گویند. بر اساس بررسی‌های مرکز آمار ایران، تجرد قطعی که در ۱۳۷۵ برای مردان حدود ۱,۳۴درصد و برای زنان ۱,۱۹درصد بوده، در ۱۳۹۵ به ۲,۲۶درصد برای مردان و ۳,۷۳درصد برای زنان رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که روند افزایشی تجرد قطعی در زنان، بسیار بیشتر از مردان است؛ به‌طوری‌که طی سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ این شاخص برای مردان، حدود دوبرابر شده، اما برای زنان بیش از سه‌برابر بوده است.

در بین استان‌های کشور، پراکندگی فراوانی ازاین‌حیث وجود دارد؛ در یک‌سوی طیف، استان یزد در کنار خراسان‌های شمالی، جنوبی و رضوی قرار می‌گیرد که پایین‌ترین نسبت تجرد قطعی را (با رقمی بین ۱,۱ تا ۲,۳درصد برای زنان و بین ۱ تا ۱,۲درصد برای مردان) به خود اختصاص می‌دهند و در آن‌سوی طیف، بالاترین نسبت تجرد قطعی برای زنان در استان‌های بوشهر، کرمانشاه، خوزستان و فارس (با ارقامی بین ۷,۸ تا ۵,۲درصد) و برای مردان در استان‌های تهران، گیلان، کرمانشاه و خوزستان (با ارقامی بین ۳,۵ تا ۲,۷درصد) مشاهده می‌شود. در این میان، اما سال‌هاست که کارشناسان و جمعیت‌شناسان از افزایش سن ازدواج در جامعه سخن می‌گویند.

بررسی روند سن ازدواج طی یک دهه اخیر نشان می‌دهد که میانگین سن ازدواج از ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ افزایش داشته است؛ به‌طوری‌که برای مردان میانگین سن ازدواج در ۱۳۹۰ عدد ۲۶,۷ و برای زنان ۲۳,۴سال بوده و در ۱۳۹۹ سن ازدواج مردان به ۲۹,۴ و برای زنان به ۲۴,۸سال رسیده است که نشان از افزایش سن ازدواج در هر دو گروه دارد.

هرچند طی سال‌ها این شاخص با نوسان‌هایی همراه بود، اما تغییرات چشمگیر نبوده و تنها روندی که در این آمار مشاهده می‌شود بالارفتن سن ازدواج در میان جوانان (دختر و پسر) است که این موضوع خود می‌تواند دلایل و پیامدهای خاصی نظیر افزایش مسائل و آسیب‌های اجتماعی، بالارفتن سن باروری، کاهش جمعیت، حرکت هرم جمعیتی به سمت سال‌خوردگی و مشکلات سالمندی و مواردی ازاین‌دست به‌بار آورد؛ همچنین طبق آخرین آمار ثبت‌شده از سوی سازمان ثبت‌احوال در سال ۹۸، بیشترین میانگین سن ازدواج مربوط به استان تهران (۲۹,۶ سال) و کمترین آن متعلق به ساکنان استان خراسان جنوبی (۲۴,۹ سال) بوده است و بیشترین میانگین سن دختران کشور متعلق به ساکنان استان تهران (۲۶ سال) بوده و کمترین آن متعلق به ساکنان استان‌های خراسان جنوبی و سیستان‌وبلوچستان (۲۰,۵ سال) است.

به گفته کارشناسان، چیزی که مسئله تجرد قطعی را در جامعه ایران بغرنج‌تر خواهد کرد، این است که در گذشته مردان به‌طور معمول تا پیش از ۳۰سالگی ازدواج می‌کردند و این شتاب در زمان‌بندی ازدواج موجب می‌شد شانس ازدواج دختران تا ۳۰سالگی در بالاترین میزان قرار داشته و نسبت زنان ازدواج‌کرده حتی پیش از ۵۰سالگی به آستانه عمومیت ازدواج (۱۰۰درصد) نزدیک شود؛ درواقع در الگوی سنی ازدواج در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا، ۳۰سالگی برش سنی مهمی است که با عبور از آن کاهشی مهم در احتمال ازدواج رخ می‌دهد.

چون نظام تقاضای پسران برای ازدواج با دختران عموما جوان‌همسری است، بنابراین تأخیر پسران در ازدواج و به‌تعویق‌افتادن ازدواج دختران به ۳۰سالگی شمار دخترانی را که تا ۳۰سالگی مجرد می‌مانند افزایش‌داده و با کاهشی که در شانس ازدواج در سنین ۳۰سالگی و بالاتر رخ می‌دهد، ازدواج زنان از عمومیت خواهد افتاد. احمد دراهکی، عضو هیئت‌علمی گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، دراین‌باره می‌گوید: «بر اساس نتایج یک مقاله علمی، به‌محض انتقال سنی از گروه سنی 25 تا 29 سال به ۳۰ سال و بالاتر، شانس ازدواج بر مبنای تقاضای پسران برای ازدواج با دختران، به‌شدت کاهش می‌یابد.»

بر اساس نتایج این مقاله، احتمال اینکه دختری واقع در سنین 30 تا 34 ازدواج کند، حدود نصف احتمال ازدواج دختری در سنین 25 تا 29 است و اگر این دختر در گروه سنی ۳۵ تا ۳۹ قرار گیرد، این احتمال به یک‌پنجم کاهش خواهد یافت. اگر سن زن به همین ترتیب به گروه‌های سنی بالاتر انتقال یابد، به‌سرعت به میزان بیشتری شانس ازدواج کاهش خواهد یافت؛ تا جایی که در دهه ۵۰سالگی عمر به صفر نزدیک می‌شود.

نکته مهم این است که تغییرات اندکی که در همسرگزینی سنی و همچنین افزایش شمار مردان هرگز ازدواج‌نکرده در ۳۰سالگی و بالاتر رخ‌ داده است، اگرچه کمی شانس ازدواج دختران را افزایش داده، اما این افزایش به‌هیچ‌وجه جبران‌کننده کاهش شانس ازدواج آنان نبوده است؛ درنتیجه کاهشی که در عمومیت ازدواج مقطع به مقطع از سرشماری ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ آغاز شده، تا ۴۰ سال آینده ادامه خواهد یافت و نسبت زنانی را که تا ۵۰سالگی هرگز ازدواج نخواهند کرد تا بیش از ۲۰درصد در ۱۴۳۵ افزایش خواهد داد.

افزایش سن ازدواج در سال‌های گذشته

افزایش سن ازدواج موضوعی است که تحقیق‌ها و مطالعات انجام‌شده نیز آن را تأیید می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس نتایج پژوهشی را در رسانه‌ها منتشر کرد که حاکی از کاهش 45درصدی نرخ ازدواج در یک دهه اخیر است. از سوی دیگر، برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد سن ازدواج به‌طور چشمگیری رو به افزایش است و به‌طور متوسط، پسران در ۲۸,۳سالگی ازدواج می‌کنند.

این روند صعودی در کنار کاهش نرخ ازدواج ۴۵درصدی از ابتدای دهه ۹۰ تا ۱۴۰۲، نشان‌دهنده تحولات عمیق در الگوهای ازدواج در جامعه است. تغییر در اولویت‌های انتخاب همسر، با تأکید بر مسائل مالی و ظاهری و همچنین تحولات نگرشی به ازدواج و خانواده، از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر این تغییرات هستند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس مطرح می‌کند که تبیین وضعیت جامعه از حیث شاخص‌های مرتبط با وضعیت تأهل و تجرد افراد و تبیین تحولات این حوزه می‌تواند وضعیت کیفیت تشکیل و تداوم خانواده را توضیح دهد.

30 سالگی؛ سن بحرانی در همسرگزینی

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص «کلیدی‌بودن متغیر سن ازدواج در تغییر الگوی همسرگزینی در جامعه» توضیح می‌دهد که افزایش میانگین سن ازدواج یکی از تغییرات مهم در تحولات خانواده است که بر متغیرهای دیگر ازجمله ملاک‌های انتخاب همسر، مشارکت خانواده در ازدواج جوانان و نگرش مثبت به‌ ضرورت ازدواج اثرگذار است؛ علاوه‌براین، افزایش سن ازدواج بر دیگر رخدادهای جمعیتی ازقبیل فرزندآوری و نرخ باروری اثر منفی دارد و به‌طورکلی باتوجه‌به کاهش عمر خانواده تحقق کارکردهای آن با چالش روبه‌رو می‌شود.

از سوی دیگر، سن بحرانی بروز تغییرات چشمگیر در الگوی همسرگزینی ۳۰سالگی بوده که در برخی از استان‌های کشور سن ازدواج از این مرز عبور کرده و در کل کشور با ثبت میانگین سن ۲۸,۳سال برای پسران در ۱۴۰۲ به این سن نزدیک شده است. از سوی دیگر، این گزارش در خصوص «ضرورت افزایش نرخ ازدواج در راستای کاهش نرخ تجرد در جامعه» اشاره می‌کند بررسی فراوانی ازدواج، نشان از کاهش حدود ۴۵درصدی نرخ ازدواج از ابتدای دهه ۹۰ تا ۱۴۰۲ دارد.

از سوی دیگر، تعداد افراد ازدواج‌کرده به نسبت جمعیت کل نیز با کاهش روبه‌رو بوده، درصورتی‌که تعداد افراد ازدواج‌کرده نسبت به جمعیت جوان با رشد روبه‌رو بوده است. بر اساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس، باتوجه‌به جمعیت بالای کشور و رخدادهای جمعیتی دیگر از قبیل طلاق و فوت، ثابت‌نگه‌داشتن نرخ افراد مجرد در جامعه به رشد مثبت و افزایشی نرخ ازدواج در جامعه نیاز دارد.

فرهنگ‌سازی در راستای مهارت انتخاب همسر بر اساس ملاک‌های خانواده پایدار ازجمله موارد دیگری است که در یافته‌های این پژوهش موردتوجه قرار گرفته است. با توجه ‌به تغییر سبک‌زندگی، مسائل مادی در جایگاه‌های بالاتری از اهمیت قرار گرفته‌اند و این امر در ملاک‌های دختران در قالب اولویت اشتغال و مسائل مالی خود را نشان داده و درباره پسران با اولویت‌یافتن جذابیت‌های ظاهری نمود پیدا کرده است.

علاوه‌براین، اولویت ایمان به‌سمت اخلاقیات تغییرکرده و دین‌داری در رده‌های پایین‌تری از اولویت قرارگرفته که البته در بررسی ملاک‌های ازدواج افرادی که برای بار دوم ازدواج می‌کنند، مذهبی‌بودن و دین جایگاه بالاتری پیدا کرده است. به نظر می‌آید افراد در ازدواج اول احساسی‌تر عمل می‌کنند و همین موضوع به تصمیم بر اساس ملاک‌هایی منجر می‌شود که ثبات و استحکام خانواده را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ بنابراین مهارت‌های انتخاب درست از ضروریات ازدواج جوانان است که باتوجه‌به کاهش نقش خانواده در انتخاب همسر باید موردتوجه نهادهای آموزشی و فرهنگی قرار گیرد.

ازدواج در دهه پنج زندگی و دوری از تنهایی

در یک دهه اخیر اما به‌نظر می‌رسد نگرش به ازدواج تغییر پیدا کرده است. اگر تا دیروز افراد در سنین پایین به تشکیل خانواده تمایل داشتند، ولی حالا افراد به دلایل مختلف ترجیح می‌دهند در سنین بالاتر ازدواج کنند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس این موضوع را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد مجلس درباره نگرش مثبت جامعه به ازدواج در سنین بالاتر افزایش پیدا کرده است.

از سوی دیگر، هرچه سن افزایش پیدا می‌کند، نگرش افراد به‌ ضرورت ازدواج کاهش می‌یابد؛ بنابراین می‌توان گفت، افزایش سن ازدواج نه‌تنها کارکردهای خانواده سالم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه اصل تشکیل خانواده را به چالش می‌کشد. تمایل به ازدواج در سنین بالا، باعث شده است حالا سازمان ثبت‌احوال از افزایش آمار ازدواج 50ساله‌ها خبر بدهد؛ ازدواجی که می‌تواند آن‌ها را از انزوا و چالش‌های تنهایی در دوران سالمندی نجات دهد.»

انتهای پیام