تاملی در دو سنخ اجتماعی؛ صاحبان منش نمایشی و دولتمردی

مهدی مکارمی در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «تاملی در دو سنخ اجتماعی؛ صاحبان منش نمایشی و دولتمردی» نوشت:

یکی از اقدامات مشابه دو متفکر مشهور آلمانی – اریک فروم و جورج زیمل – پرداختن به سنخ‌شناسی اجتماعی برای ارائه و تکمیل ساختارهای مدنظرشان از رفتار و منش انسان‌ها بود. آنها به معرفی برخی از سنخ‌ها (تیپ‌ها)ی اجتماعی و بیان صفات و عادت‌واره‌های آنها پرداختند. از جمله زیمل که به سنخ‌هایی چون بیگانه، ماجراجو، فقیر و خسیس پرداخت.

با استفاده از چنین رویکردی در معرفی سنخ‌های اجتماعیِ متاثر از فرهنگ مدرن، و با استفاده از تحلیل متون خبری و رسانه‌ای در فضای سیاسی اجتماعی می‌توان دو سنخ اجتماعیِ showman و stateman را مورد توجه قرار داد. در فرهنگ لغات انگلیسی، showman به معانی مختلفی به‌کار رفته که از آن جمله می‌توان به نمایشگر، نمایش‌گردان، تبلیغاتچی، شوگردان، آدم چاخان و… اشاره نمود. آنچه در این نوشتار از این سنخ اجتماعی مدنظر است دارابودن نوعی منشِ showmanship (نمایشی) است. افرادی که با بروز رفتارهای نمایشی، پوپولیستی، غیرواقعی و یا اغراق‌گونه سعی می‌کنند نظر افکار عمومی جامعه را به‌سوی خود جلب کنند. مدیران، سیاسیون و یا شبه‌نخبگانی که سعی می‌کنند اتوریته یا تنفّذ نداشته‌ی خود را با بروز رفتارهای نمایشی در برخورد با دیگران در انظار دیگران اثبات کنند یا وقوع هر دگرگونی، تغییر و یا تحولی را با استفاده از پروپاگاندای رسانه‌ای و سوار شدن بر موج‌های احساسی در جامعه (نارضایتی‌ها، رضایتمندی‌ها و…) به خود منتسب کنند، از این جمله‌اند.

این تیپ یا سنخ اجتماعی، سعی در سیاه‌نمایی و نادیده گرفتن توان و کارکردهای مثبت دیگران و برساختِ چهره‌ای منجی‌گونه از خود در جامعه دارد. به مسائل اصلی و مهم در جامعه نمی‌پردازند اما به حاشیه‌های جذاب در جامعه علاقه‌مندند. ذیل این تیپ اجتماعی، آن دسته‌شان که در مسند قدرتند، به‌جای آنکه خود را در جایگاه پاسخگویی به نارسایی‌ها قرار بدهند، در موضع اپوزیسیون و منتقد، طلبکار جامعه می‌شوند. در فضای عمومی، از مشکلات گلایه و شکایت می‌کنند گو آنکه پیش از آنها خشتی روی خشت گذاشته نشده است و آنها آمده‌اند تا ملتی را از برهوت مدیریت نجات بدهند. نقدها را به دیگران حواله می‌دهد و همه کارکردهای مثبت دیگران را به خود منتسب می‌کند. آنهایی که به عادت‌واره‌های شومن شیپ مبتلایند علاقمندند تا خود را در جامعه به مثابه سلبریتی‌ها مطرح کنند اما علاقه‌ای به سنجه‌ها و شاخص‌های علمی ندارند.

از قضا خود را مستقل معرفی می‌کنند و بر آن تاکید می‌کنند اما به اصطلاح عامیه بسیار “گوشی” و دهان‌بین، و بی هیچ تفحصی از حرف‌های دیگران تاثیرپذیرند. به سطح علاقه دارند و از عمق فراری‌اند. در برابر فرودستان و کارکنان زیردست، در ملاءعام نمایشی از اقتدار به تصویر می‌کشند اما در برابر فرادستان و متنفذان بسیار اهل تمکین‌اند. به سنگ‌های بزرگ، عددهای بزرگ و کلمات درشت علاقه‌مندند. (چون برای عامه جذابند)

در سطح بین‌الملل، تیپ افرادی چون ترامپ، جانسون و یا در ایران خودمان احمدی‌نژاد از این جمله تلقی شده‌اند همچنان که اگر خوب در میان سایر مدیران و روسای ارشد دقت کنید بسیاری دیگر را مصداق چنین سنخ اجتماعی خواهید یافت، کافی‌ست برخی از این ویژگی ها که برشمرده شد را در آنها ببینید.

اما سنخ stateman، از دولتمرد به معنای واقعی سخن می‌گوید. کسی که به‌جای سطح، به عمق علاقه دارد. رفتارهای پرخاشگرانه و نمایشی برای اثبات اتوریته‌ی خود ندارد. با تدبیر، حوصله، مشورت و تامل و مداقه تصمیم می‌گیرد و عمل می‌کند. رفتارش و باورش تاحدود زیادی بر هم منطبق است. دستاوردها و کارکردهای دیگران را ارج می‌نهد، قصورها را به گردن گذشتگان و زیردستان نمی‌اندازد و پیش از دیگران خودش را مسئول می‌داند. اهل عذرخواهی از نارسایی و قصورهاست. بر موج‌های احساسی جامعه سوار نمی‌شود و خود را تک عامل هر وضعیت یا رخداد و اتفاق سیاسی و اجتماعی معرفی نمی‌کند. منیّت در رفتار و گفتارش بروز کمتری دارد. اهل تشریفات تبلیغاتی نیست و سعی می‌کند خودش باشد و نه بازیگر نقشی جذاب برای جامعه همچون سلبریتی‌ها.
آنچنان که زیمل می‌گوید تیپ‌های اجتماعی، خصوصیات و منش‌هایی را به فرد می بخشند که جامعه از افراد انتظار دارد چنان خصوصیاتی را داشته باشند، به‌عبارتی این خصوصیات، محصول و واکنشی در برابر انتظارات دیگران از این تیپ های اجتماعی است.

شاید با آشنایی و قدرت تمییز و تشخیص جامعه از چنین سنخ‌هایی، و آگاهی بخشی به جامعه، وزن سنخ stateman (دولتمرد) از showman (نمایشگر تبلیغاتچی و پروپاگاند) سنگین‌تر شده و متن بر حاشیه غلبه کند و جامعه شاهد منش statemanship(دولتمردی) به‌جای showmanship(نمایشی) از مدیرانش باشد.

انتهای پیام