افشای فساد، برخود با افشاگر

محمد پارسی، روزنامه‌نگار در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «افشای فساد، برخود با افشاگر» نوشت:

طی روزهای اخير فیلم کوتاهی از برخورد شنیع و بسیار ناپسند پرسنل یکی از شعب بانک رفاه کارگران در تهران منتشر گردیده که به شدت افکار عمومی را جریحه‌دار نموده است، اتفاقی که در فیلم بسیار واضح و بی نیاز از هرگونه توضیح و توجیه است، ضرب و شتم بانوی شهروند تهرانی است که توسط کارمند بانک ناجوانمردانه به شدت مضروب می گردد. نگارنده به عنوان روزنامه‌نگار برای اخذ توضیحات با دفتر مدیریت بانک تماس گرفتم و بدون دریافت پاسخی به روابط عمومی ارجاع شدم، روابط عمومی بانک شرح ماجرا را مربوط به تیرماه سال گذشته دانسته‌ و بدون توضیح بیشتری اعلام می‌دارد که از صبح انتشار فیلم پلیس فتا پیگیر ناشر فیلم است و با افشاگر قطعاً برخورد خواهد شد!

به همین سادگی صورت مسأله و اصل ماجرا در ورای برخورد با منتشرکنندگان فیلم مستتر می‌گردد و در حد کشف افشاگر تنزل می‌یابد.

متأسفانه در ماه‌ها و سال‌های اخیر موارد این چنینی بسیار بوده است که به جای تشویق و حمایت از، اولین اقدام بعد از هر افشاگری برخورد با افشاگر و یا روزنامه‌نگار و رسانه‌ای است که به جهت رسالت اجتماعی و خیرخواهانه خود دست به این اقدام زده است که مصادیق بسیاری را می‌توان از این اقدامات و برخورد‌ها نام برد، از جمله در افشای املاک نجومی شهرداری که به جای برخورد مقتضی با متخلفین، با یاشار سلطانی، روزنامه‌نگار شریف و افشاگر این پرونده، برخورد می‌گردد و ماه‌ها در بازداشت می‌ماند.

برای برخورد ریشه ای با فساد علاوه بر نظارت دستگاه قضایی به شهروند خبرنگارها، رسانه‌های آزاد و روزنامه‌نگاران با مصونیت بعد از افشاگری نیاز است، به افراد افشاگر در جوامع غربی اصطلاحاً «سوت‌زن» گفته می‌شود که هزینه فساد را برای مفسدین بالا می‌برند، شهروندان مسوولی که همیشه قابل احترام هستند.

سوت زدن را می‌­توان نوعی فراخوان عمومی برای مطلع کردن افراد از محل وقوع جرم تلقی کرد و هدف سوت‌زن نیز جلوگیری از آسیب رساندن بیش‌ از پیش به افراد جامعه، سازمان‌ها و نهادهای عمومی است. همچنین سوت‌زن فردی است که هر نوع فعالیتی غیرقانونی و غیراخلاقی را در یک سازمان خصوصی یا عمومی افشا می‌کند. موضوعاتی همچون تخطی از سیاست‌های رسمی، تخطی از قانون، مقررات، تهدید منافع عمومی، امنیت ملی و همچنین تقلب و فساد از تخلفاتی است که سوت‌زن‌­ها می­‌بایست آن را افشا کنند.

طبق بررسی‌های انجام‌شده افشاگری عمومی علیه فساد و تخلف، مؤثرترین روش مقابله با فساد در جهان بوده است. به‌گونه‌ای که طبق برخی آمارها، ۵۵ درصد از فسادهای کشف‌شده مربوط به این روش و ۴۵ درصد دیگر مربوط به چندین روش متداول دیگر (مثل حسابرسی، بازرسی، نظارت، بازدید سرزده، ابزارهای کنترلی الکترونیکی و …) بوده است. ضمن آنکه نباید فراموش کرد فراگیر شدن این روش، اثر بازدارندگی جدی دارد؛ چراکه خواب را بر مجرمان حرام می‌کند و به هنگام انجام هر فسادی، به این فکر می‌کنند که ممکن است یکی از اطرافیان، یا حتی همدستان آنها یک سوت زن باشد!

در خصوص سابقه موضوع سوت‌زنی در دنیا، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد به‌طوری‌که برخی آن را مربوط به دوران قبل از میلاد مسیح می‌دانند؛ اما با این‌ حال به نظر می­­‌آید که اولین قانون مدون سوت‌زنی به انگلستانِ قرون‌ وسطی بر­گردد، آنجا که در سال ۶٩۵ میلادی، قانون کوی تام (qui tam rulings) وضع می­‌شود که بر اساس آن، فرد افشاکننده در نیمی از سود کشف فساد، شریک می‌­شود و قوانین سوت‌زنی بعد از آن گسترش یافت. در برخی قوانین استعماری آمریکا این‌ گونه آمده است: اگر فردی تخلفات در فروش نان را گزارش کند، به‌اندازه یک‌سوم جریمه‌­ای که از متخلف اخذ می‌­شود، پاداش خواهد گرفت. آمریکا در اولین سال‌های بعد از استقلال (١٧٧۶ میلادی) قوانین حمایت از سوت‌زنان را تصویب کرد و بعد از آن، در چندین مرحله قوانین مربوط به سوت‌زنی را به‌روز کرد و به بخش‌­های مختلف مثل بخش سلامت، بازار بورس و سهام و تخلفاتی همچون فرار مالیاتی توسعه داد. آن‌گونه که پایگاه سوت‌زنان بین‌المللی گزارش کرده، دولت آمریکا از ٣٠ سال گذشته تاکنون نزدیک به ۵ میلیارد دلار به سوت‌زنان پاداش پرداخت کرده است. یکی از موارد جالب در خصوص پاداش به سوت‌زنی موضوع بریدلی بیرکنفلد (Bradley Birkenfeld) است. او با دریافت جایزه ١٠۴ میلیون دلاری در سال ٢٠١٢ ، به ثروتمندترین سوت‌زن تاریخ تا آن زمان تبدیل شد. ماجرا از این‌ قرار بود که بیرکنفلد که کارمند بانک سوئیسی UBS بود، اطلاعات مفیدی را درباره نحوه کمک این بانک به ثروتمندان آمریکایی، برای دور زدن نظام مالیاتی آمریکا افشا کرد. نظام مالیاتی آمریکا نیز که توانسته بود با جریمه بانک سوئیسی، ٧٨٠ میلیون دلار درآمد کسب کند، کمتر از ١۵ درصد از درآمدش یعنی معادل ١٠۴ میلیون دلار را به بیرکنفلد به‌عنوان جایزه اهدا کرد.

سوت‌زنی در مبارزه با فساد درواقع یک وظیفه همگانی در راستای ارتقا فرهنگ امربه‌معروف و نهی از منکر است که رسانه‌ها در این خصوص نقش جدی و مهمی را بر عهده‌ دارند.

امید داریم فرهنگ افشاگری در کشور ما نیز بسط و رواج یافته و مسوولین و قوای انتظامی و قضائی آن را به رسمیت شناخته به جای برخورد با افشاگران از آنها حمایت نمایند.

انتهای پیام