دیوارها می‌ریزند «نماینده محترم» | پدرام خسروانی
پدرام خسروانی در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، درباره‌ی بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی در مجلس که به «طرح صیانت» معروف شده نوشت:
اصل هشتاد و پنجی شدن طرح موسوم به صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در حالی با رای بالای بهارستانی‌ها به تصویب رسید که تاکنون اما و اگرها و انتقادات بسیار زیادی هم از سوی مردم و هم از سوی متخصصین حوزه فضای مجازی به دنبال داشته است، به گفته بسیاری از متخصصین این طرح نه تنها مشکلات فضای مجازی کشور را حل نمی‌کند بلکه قرار است زنجیری باشد به پای تبادل آزاد اطلاعات در کشور.
امروزه اینترنت به مثابه راه ابریشم اقتصاد جهانی و مسیری آزاد برای تعاملات فرهنگی و اجتماعی مردم از نقاط مختلف جهان تمامی پیشرفت‌های علمی و دانشگاهی را به خود وابسته ساخته است، قطعاً در کنار امکاناتی که این فضا برای ارتباطات اجتماعی مردم به ارمغان آورده فعالیت حرفه‌ای پزشکان، فعالین تجاری شرکت‌های چند ملیتی، فعالین اقتصادی خرد و کلان، ورزشکاران و هنرمندان را تسهیل و البته کارآمدتر ساخته است، درمان بیماران از راه دور و یا برگزاری هم‌نشینی‌های مجازی علمی و هنری در این روزهای اپیدمی کرونا خود گواه بر این ادعا است.
شاید بهتر باشد بگوییم امروزه زبان اینترنت به زبان غالب مردم جهان تبدیل شده و از همه مهم‌تر سخن گفتن جوامع مختلف با یکدیگر و به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و آثار و تبادل افکار و اطلاعات در این فضا چه با زبان گفتار و نوشتار و یا چه با زبان هنر و فرهنگ به میزان زیادی به افزایش مدنیت و توسعه فرهنگی جوامع مختلف کمک کرده است.
کشور ما هم از این مهم مستثنا نیست، این روزها در کنار استفاده روزمره مردم ما از فضای مجازی که البته با محدودیت‌های زیادی هم همراه است، میلیون‌ها کسب و کار اینترنتی در حال فعالیت هستند که در این فضای نابسامان اقتصادی کسب درآمد می‌کنند، با وجود اینکه کاربران فضای مجازی در ایران در این سال‌ها سعی داشتند مانند دیگر مردم جهان از روند تبادل آزاد اطلاعات عقب نمانند ولی گاها برای توسعه فعالیت مجازی خود مجبور به استفاده از فیلتر شکن بوده‌اند.
طرح مجلس با عنوان صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی
حال در این فضای حاکم بر تبادل آزاد اطلاعات در جهان و همچنین گره‌خوردن زندگی‌ها و حیات اقتصادی بسیاری از مردم ما به اینترنت و پلتفرم های مجازی در حالی که انتظار می‌رفت ما هم بتوانیم پا به پای جهان از این فضا حداکثر استفاده را ببریم، طرح مجلس شورای اسلامی حسابی نگرانی‌ها برای کاربران ایرانی ایجاد کرده است.
این طرح مجلس که صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی عنوان گرفته و به گفته یزدی‌خواه، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس بیش از ۱۵۰۰ ساعت بر آن کار شده است چگونه با نه بزرگ مردم و کارشناسان مواجه شد؟ آیا به اندازه‌ای که عنوان آن مدعی است می‌تواند به حمایت و صیانت حقوق کاربران فضای مجازی بینجامد؟ یا بالعکس می‌تواند به خطری بالقوه برای حریم خصوصی مردم و ارتباط آزاد جهانی کاربران ایرانی تبدیل شود؟ قرار است در دسترسی آزاد به اطلاعات کمک کند یا باز هم مانع تراشی؟
مدافعان و طراحان این طرح مدعی هستند که فعلاً تا زمانی که جایگزینی برای پلتفرم‌های خارجی ایجاد نکنیم خبری از مسدود سازی نیست، این در حالی است که مدتی پیش در تجربه انتشار پیام‌رسان‌های داخلی و فیلترینگ تلگرام شاهد عملکرد مثبتی از سوی مسئولین این حوزه نبودیم، باید توجه کنیم که کاربران ایرانی در تعاملات مجازی خود صرفاً با کاربران داخلی سروکار ندارند و ارتباط با کاربران غیر ایرانی نیز در فعالیت مجازی کاربران ما نقش مهمی ایفا می‌کند، امروزه تعاملات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی صرفاً به داخل مرزهای کشور ختم نمی‌شود بلکه فضای گسترده‌تری را طلب می‌کند، موضوع نگران کننده این است که در صورت جایگزینی پلتفرم ایرانی و مسدود سازی نمونه خارجی ارتباط ما با فضای گسترده اینترنت جهانی چه عاقبتی پیدا می‌کند؟
گفته می‌شود بر اساس این طرح پلتفرم‌ها و پیام رسان‌های خارجی مکلف می‌شوند در داخل کشور نماینده ایرانی معرفی کنند و دفتر نمایندگی داشته باشند، آیا تعاملات کنونی بین المللی ما اجازه می‌دهد که کمپانی آمریکایی Facebook برای پلتفرم واتس آپ و اینستاگرام خود در ایران نمایندگی ایجاد کند؟ شاید باید از هم اکنون این پلتفرم‌ها را مسدود شده حساب کنیم.
در ماده ۲۶ پیش نویس این طرح، ارائه دهندگان خدمات پایه کاربردی مکلف شدند محتواها و داده‌هایی که مجرمانه تشخیص داده می‌شود را پالایش و گزارش آن را به دبیرخانه کارگروه مورد نظر قانون ارائه دهد، شاید اینگونه احساس شود که محتوای این ماده با عنوان طرح یعنی همان صیانت از حقوق کاربران و اصل حریم خصوصی کمی در تضاد باشد، اما دقیقاً توجه به حریم خصوصی افراد در این فضا به چه میزان حائز اهمیت است؟ سال گذشته رییس FBI و دادستان کل ایالات متحده آمریکا از شرکت Apple خواسته بودند که قفل گوشی آیفون محمد سعید الشمرانی عامل تیراندازی پایگاه هوایی پنساکولا که به مرگ چهار نفر منجر شده بود را باز کند، اما شرکت اپل برای حفظ و تأمین امنیت حریم خصوصی کاربران خود با وزارت دادگستری آمریکا همکاری نکرد، این طرح چنین امنیتی را برای حریم خصوصی کاربران در نظر دارد؟
در ماده ۲۴ پیش نویس طرح آمده کمیسیون می‌تواند عوارض ورودی تجهیزات الکترونیکی هوشمندی که خدمات پایه کاربردی خارجی فاقد مجوز را به صورت پیش فرض نصب کرده‌اند، را تا ۳۵ درصد افزایش دهد، این ماده نیز این ابهام را ایجاد می‌کند که این ماده مشمول تلفن همراه آیفون که از قابلیت facetime و یا imessage استفاده می‌کند نیز بشود.
در این طرح گفته شده داده‌های افراد صرفاً در شبکه ملی اطلاعات ذخیره می‌شود و نباید از کشور خارج شود، که با توجه به سرعت کنونی جهان در پیشرفت و توسعه فضای مجازی و توسعه تبادلات فرامرزی تحقق چنین موضوعی شاید خیلی دور از باور باشد.
اما منظور از شبکه ملی اطلاعاتی که مورد نظر این طرح است چیست؟
شبکه ملی اطلاعات فضایی برای توسعه تبادلات اطلاعاتی امن در داخل کشور است، بسیار از کشورها همچون کره جنوبی، انگلستان، روسیه و حتی آمریکا دارای اینترنت ملی هستند، اینترنت ملی که با هدف کاهش هزینه، استقلال و افزایش سرعت مورد استفاده قرار می‌گیرد در اکثر کشورها مکمل اینترنت جهانی است و محدودیتی را برای تبادل آزاد اطلاعات برای کاربران ایجاد نمی‌کند، نه موضوع احراز هویت در آن مطرح است و نه نظارت ذره بینی، بلکه هدف اصلی آن فقط ارائه خدمات بهتر و امن‌تر به کاربران خود است، اما بدیهی است در صورتی که چنین شبکه‌ای بخواهد محدودیتی را برای کاربران خود ایجاد کند و جایگزین اینترنت جهانی شود دیگر هدف اولیه خود یعنی تسهیل‌‌گری و از همه مهم‌تر استقبال کاربران خود را از دست خواهد داد، در کشور ما نیز موضوع شبکه ملی اطلاعات از سال ۱۳۸۴ از سوی وزارت ارتباطات و فناوری وقت مطرح و بر سر زبان‌ها افتاد که البته تاکنون موضوع جایگزینی آن با اینترنت جهانی انتقاداتی را به دنبال داشته است، این انتقادات این روزها همزمان با بررسی طرح صیانت در مجلس قوت گرفته است، برخی از کارشناسان نسبت به انجام چنین کاری هشدار می‌دهند و این موضوع را مطرح می‌کنند که جایگزین سازی در پایان به مسدود سازی گسترده پلتفرم‌های خارجی منجر خواهد شد.
اما با وجود تمام ابهامات و انتقاداتی که نسبت به طرح مجلس مطرح است باید به وضعیت کنونی اینترنت کشورمان هم نگاهی بیندازیم و ببینیم در فضای گسترده اینترنت جهانی کجای نقشه ایستاده‌ایم.
سرعت اینترنت در ایران
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که امروزه می‌تواند فعالیت کاربران فضای مجازی را تسهیل و یا دشوار سازد سرعت اینترنت است، سایت معتبر speedtest.net در ارزیابی خود سرعت اینترنت همراه و ثابت ایران را تا ماه june سال جاری میلادی یعنی ۲۰۲۱ اینگونه گزارش می‌دهد.
متوسط سرعت دانلود و آپلود پهن باند همراه در ایران، به ترتیب ۳۱, ۰۶ مگابیت بر ثانیه و ۱۱.۶ مگابیت بر ثانیه، متوسط مقدار تأخیر ۳۶ صدم ثانیه و رتبه بین‌المللی ایران نیز ۷۸ است.
متوسط سرعت دانلود و آپلود پهن باند ثابت در ایران، به ترتیب ۲۲, ۰۲ مگابیت بر ثانیه و ۱۲.۵۳ مگابیت بر ثانیه و متوسط مقدار تاخیر ۴۱ صدم ثانیه و رتبه بین المللی ایران ۱۳۳ است.
latency و مشکل گیمرهای ایرانی
Latency مدت زمانی است که طول می‌کشد تا یک بسته داده از منبع منتقل شود و مجدداً به منبع خود برگردد که در آمار بالا به آن اشاره کردیم، این تاخیر زیاد در ایران نه تنها می‌تواند در کسب و کارها برای صاحبین مشاغل، زیان آور باشد بلکه توانسته در کنار تحریم بسیاری از شرکت های بازی سازی همچون EA و epig gams در اجرای بازی‌های برخط، گیمر های ایرانی را با مشکل روبه رو سازد، بهترین پینگ یا همان Latency برای اتصال به بازی‌های آنلاین زیر ۲۰ است که این عدد گاهی در ایران به ۱۸۰ هم می‌رسد و این باعث اختلال در بازی و کاهش سرعت بازی می‌شود، این موضوع تنها مشکل گیمر ها نیست بلکه هزینه سنگین خرید وی‌پی‌ان‌های مخصوص بازی و حق اشتراک‌های بخصوص که به قیمت دلار محاسبه می‌شود نیز بر پیچیدگی راه آن‌ها افزوده است، قطعاً با وجود تمام این مشکلات اگر بخواهیم در پایان تیر خلاصی برای گیمرهای ایرانی در نظر بگیریم و به کلی آن‌ها را گیم آور کنیم باید اینترنت ملی را جایگزین اینترنت جهانی کنیم.
اینترنت آزاد و تبادل آزاد اطلاعات
شاید کمتر کسی به این امر اذعان نکند که ما در دسترسی آزاد به اطلاعات در فضای مجازی با مشکل روبه رو هستیم، فیلترینگ بسیاری از پلتفرم‌های پیام رسان از توییتر و تلگرام گرفته تا پلتفرم‌های عرضه کننده فیلم و موسیقی همچون کمپانی عظیم نتفلیکس و همچنین استفاده تعداد زیادی کاربران ایرانی از فیلترشکن‌های مختلف خود گواه بر این ادعا است، این امر توانسته از سهم ما را در این دریای وسیع آزاد اطلاعات به میزان زیادی بکاهد و به مشکل روزمره همه ما تبدیل شود، اگرچه تناقض‌ها هم در این زمینه کم نیست، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، وزرا و اکثر مسئولین در توییتر حساب کاربری دارند و فعالیت می‌کنند که برای دسترسی کاربران عادی سال‌ها مسدود است.
انجمن معتبر و مردم نهاد Freedom House در ارزیابی خود برای سال ۲۰۲۰ میلادی در خصوص آزادی تبادل اطلاعات در فضای اینترنت ایران، کشور ما را در دسته غیر آزاد جای داده و نمره ۱۵ از ۱۰۰ را برای ما در نظر گرفته است، این انجمن در گزارش خود در حوزه ایجاد مانع برای دسترسی نمره ۷ از ۲۱، در حوزه محدود کردن محتوا نمره ۵ از ۳۵ و در حوزه نقض حقوق کاربران نمره ۳ از ۴۰ را در نظر گرفته است.
از جمله در گاه‌ها و پلتفرم‌هایی که در کشور ما فیلتر است می‌توان به Youtube، Facebook، Twitter، Blogger، Netflix، Hulu،Telegram،Snapchat اشاره کرد.
تحریم و مشکلات طرفداران iOS
اگرچه بخش عظیمی از خریداران و طرفداران محصولات شرکت Apple را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند ولی متاسفانه به دلیل تحریم‌های وضع شده در دسترسی به تمام خدمات این شرکت بازهم سرمان بی کلاه مانده است، اگر شما هم از محصولات Apple استفاده می‌کنید قطعاً با این مشکل روبرو هستید، ساخت Apple ID و به روز رسانی امنیت آن، استفاده از اپ‌ها و درگاه‌های ایرانی صاحبان ایرانی گوشی آیفون را دچار مشکل کرده است، حتی این بار که شرکت Apple در ساعت هوشمند سری ۶ خود از قابلیت ارزیابی میزان اکسیژن خون استفاده کرد، علاقه‌مندان ایرانی ساعت هوشمند سری ۶ از این قابلیت بی نصیب ماندند، این بار هم طرح موسوم به صیانت از حقوق کاربران و موضوع شبکه ملی اطلاعات این سؤال را ایجاد می‌کند که آیا ممکن است مشکلات بیشتری برای صاحبان تلفن همراه آیفون ایجاد شود؟ مشکلاتی در دسترسی کاربران به خدمات icloud، به روزرسانی سیستم عامل ios و…
اینترنت ماهواره‌ای و استارلینک
اینترنت ماهواره‌ای پدیده‌ای جدید و نوظهوری نیست و پیش از این‌ها چندین شرکت معروف همچون viasat و HughesNet به ارائه سرویس در این زمینه می‌پرداختند، اما محدود بودن سرویس دهی در این زمینه صرفاً برای قاره یا کشورهایی خاص و بالا بودن latency، استفاده از این خدمات را برای همه یا دشوار و یا غیرممکن ساخته بود، اما چندی پیش شرکت Space Exploration Technologies Corporation ایلان ماسک با ارسال ماهواره‌های استارلینک خود به مدار زمین، از جهانی جدید در عرصه فناوری و ارتباطات نوین رونمایی کرد.
استارلینک پروژه اینترنت ماهواره‌ای شرکت اسپیس ایکس، قرار است طیف گسترده‌ای از مردم جهان را تحت پوشش اینترنت ماهواره‌ای قرار بدهد، قرار گرفتن تعداد قابل توجهی ماهواره استارلینک در مدار خود تضمین کننده این موضوع است، همچنین نزدیکی ماهواره‌های استارلینک به زمین یعنی قرار گرفتن در مدار پایینی خود باعث می‌شود مشکل بالا بودن latency اینترنت ماهواره‌ای هم به کلی رفع شود.
اخیراً نیز ارائه آزمایشی اینترنت ماهواره‌ای شرکت اسپیس ایکس برای همسایگان و غرب ایران فراهم شده است، گزارش برخی کاربران در فضای مجازی نشان دهنده در دسترس بودن اینترنت ماهواره‌ای در برخی مناطق ایران است، اگرچه سرویس دهی رسمی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ممکن است برای ما ایرانیان سخت و دشوار باشد اما دفاتر رسمی این شرکت در کشورهای همسایه دسترسی غیر مستقیم به این فناوری را ممکن خواهند کرد و باید منتظر باشیم تجهیزات و مودم دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای در ماه‌های آینده به صورت رسمی و شاید غیررسمی وارد بازار ایران شود، موضوع حائز اهمیت این است که محدود کردن اینترنت جهانی اقدامی غیرقابل تحقق و کاری بسیاردشواری است، در نتیجه باید گفت با معرفی این فناوری شاید دیگر سخن از محدود سازی اینترنت دوام زیادی نداشته باشد.
اما باید دید در این جدال، استارلینک ایلان ماسک پیروز از میدان خارج خواهد شد یا طرح پر از ابهام مجلس؟! آنهم ابهاماتی که گویا قرار است به دلیل رای آوردن اصل ۸۵ نسبت به این طرح در کمیسیون و پشت درب‌های بسته بررسی شود، گرچه در این روزها محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی مکرراً به مردم وعده می‌دهد که بررسی این طرح در کمیسیون به صورت علنی انجام خواهد گرفت که باید ببینیم این وعده تا چه میزان عملیاتی خواهد شد، به هر حال آنچه از رابطه میان ملت و مجلس می‌دانیم این است که مجلس، قانون گذار برونداد مطالبات جامعه است و نه خلاف آن، با نگاهی گذرا به نظرات مردم و نگرانی‌ها به راحتی پی خواهیم برد که این طرح و آنچه قرار است از آن بر ما حکم کند نه خواسته مردم است و نه فعالین اقتصادی و فضای مجازی، اگر قرار است با این طرح دیواری به دور کشور کشیده شود و دسترسی ما به اینترنت آزاد محدودتر شود باید سوال کرد با پیشرفت پرسرعت دنیای ارتباطات آیا فرار از ارتباطات جهانی در این عرصه نتیجه‌ای هم دارد؟ جوامع اصولاً با دیوار کشیدن‌ها میانه خوبی ندارند، با دیوار کشیدن‌ها چیزی حل نخواهد شد، اکنون نه چیزی از دیوار برلین باقی مانده است و نه چیزی از دیوار محدودیت‌های فضای مجازی باقی خواهد ماند، دیوارها می‌ریزند نماینده محترم، خواست و اراده مردم بلندتر از هر دیواری است.
انتهای پیام
