نیازمند بازتعریف رسانه و خبرنگاری هستیم | ابوالفضل فاتح

ابوالفضل فاتح، موسس ایسنا، در یادداشتی به مناسبت روز خبرنگار با عنوان «نیازمند بازتعریف رسانه و خبرنگاری هستیم / فصل پرسش است / همه با هم را به همه با من تقلیل ندهیم» نوشت:

بسمه تعالی
روز خبرنگار است. درود به همت و شرافت قلم های پاک.
خبرنگاران ما می دانند که لازمه ی خبرنگاری، دسترسی آزاد به منابع، آزادی انتشار و گردش آزاد اطلاعات است. خبرنگاری صرفا روایت ساده از رخدادهای علنی نیست؛ خبرنگار باید بتواند، آنچه از منظر مردم پنهان است و در خلوتخانه ها و لایه های زیرین می گذرد، آشکار و روایت کند. خبرنگار باید بتواند اندیشه را به کلمه تبدیل و آن را متجلی سازد. اگر نتواند چنین کند، خبرنگاری نکرده است. اگر خداوند در قرآن کریم به قلم قسم یاد می کند و قلم از عظیم ترین نعمات الهی بر شمرده می شود، از جمله به همین دلیل است که قلم دور را نزدیک، غایب را حاضر، پنهان را آشکار، و اندیشه را مکتوب و ماندگار می سازد.

اما افسوس که در جهان امروز، تلاش های بسیاری برای منتفی ساختن قلم از خصوصیات واقعی، جاری و ساری است و می خواهند حقیقت را پنهان، و اندیشه را مستور و زبان ها را در کام محدود سازند و این همان چالشی است که بسیاری از خبرنگاران ما نیز از صبح تا شام با آن دست و پنجه نرم می کنند. گروهی در این اندیشه اند که اصل آزادی، و امر جمهوری زائده ای بر این نظام و انقلاب بوده و به خیال خود در جستجوی تمدنی هستند که از آزادی و جمهوری بی نیاز باشد. لذا غمگنانه شاهدیم که آزادی در میهنمان روز به روز به محاق می رود، چنان که حق انتخاب مردم نیز روز به روز محدود تر می شود. افسوس بزرگی است که کمتر تریبون و مسئول رسمی در کشورمان دغدغه ی آزادی دارد و حتی آزادی دیگر لقلقه ی زبان هم نیست چه برسد به دغدغه. بسیاری از آقایان نیز نه درد آزادی دارند و نه درک از آزادی و نه آزادی را نیاز طبیعی مردم می دانند. ایشان بسیاری از آزادی های مردم را منع می کنند چون به زبان ساده الف: خود به آن نیاز ندارند. آنان به روش دیگری از زندگی خو کرده اند. وقتی احساس نیاز به چیزی نباشد، کم کم دغدغه وجود یا عدم وجودش نیز منتفی می شود. ب: آزادی با توزیع قدرت نسبت مستقیم دارد. مردم را شریک قدرت نمی دانند و نمی خواهند. ج: آزادی مولد آگاهی و شفافیت است و پیامد شفافیت الزام به مسئولیت پذیری و پاسخگویی است. آنان نمی خواهند پاسخگو باشند، چرا که مسئولیت پذیر نیستند. لذا طبیعی است که چنین مسئولانی در اندیشه صیانت از خود برآیند و نامش را صیانت از آزادی و فضای مجازی بگذارند. و چه جفای بزرگی به ناموس کلمات روا می دارند! مردم حق دارند نگران باشند، چون در کارنامه ی این مسئولان اندک دغدغه دفاع از آزادی ندیده اند، اما تا دلتان بخواهد قلم ها و دل های شکسته است که میراث گذاشته اند. محکومیت که بماند، چند تن از این مسئولان برای بسته شدن روزنامه ای یا دستگیری خبرنگاری کمترین نگرانی را ابراز داشته اند؟

از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که فرمودند: « إنّما شفاء العی السؤال: «شفای سرگردانی و درماندگی پرسش است». نمی خواهم همه چیز را سیاه ببینم اما امروز کشور عزیزمان در سطوح مختلف و وسیعی، مملو از سرگردانی و درماندگی است. چه بسیار امور از دست اهلش خارج شده و چه بسیار که به نااهل سپرده شده است. سکه ی تملق رایج است و فقر و نابرابری، و بی عدالتی و تبعیض و انحراف و فساد بیداد می کند. چه بسیار تریبون ها که صبح تا شام مشغول امر و نهی مردم و باید بایدند و «همه با هم» را به «همه با من» تقلیل داده اند و از جمله میلیونها ملت را از حق تعیین سرنوشت محروم ساخته اند و به استضعاف کشیده اند. چه بسیار آنان که وظیفه ی مشاوره دارند، مداهنه می کنند و چه بسیار آن که وظیفه نظارت دارند، نه می بینند و نه می شنوند و در نتیجه تعقل هم نمی کنند. داستان کرونا و پیش بینی ها و مشاوره های غلط و مداهنه های مشمئز کننده و اطلاعات فریبنده و کاستی ها و تاخیر های واکسن ملی و خارجی و اینک هزاران هزار جان پرپر شده قابل پیشگیری، نمونه ای از این تراژدی بسیار تلخ است. به روشنی جای اندرزهای حکیمانه خالی است. کجایند ، بوذرجمهر و امیر کبیر؟ این تن رنجور، شفا می خواهد و چاره ی آن دیدن و شنیدن و پرسش دقیق و ارائه ی راه حل است. وقت آن است که خبرنگاران عزیزمان پرسشگری مسئولانه را وجهه همت قرار دهند و آنچه دغدغه ی مردم و ابهام افکار عمومی و گرفتاری های کشور است، از اهلش پرسش کنند و مسئولان را به انصاف و پاسخگویی فرابخوانند، که این شیوه، از بهترین اهتمام به امور مردم است و البته پیش نیاز آن، بازتعریف رسانه و خبرنگاری و اصول اخلاق حرفه ایست. و الا تا وقتی که از یک سو بسیاری از مسئولان کشور رسانه را بوق تبلیغاتی و پروپاگاندای سیاه، واز سوی دیگر مدیران رسانه های بزرگ، آن را بنگاه معاملاتی سیاست یا اقتصاد ببینند و یا وظیفه پرسشگری رسانه را فراموش و به جای مصاحبه و جستجوی پاسخ برای مردم، دیپلمات شوند و با اهل قدرت مذاکره نمایند، اصل آزادگی مخدوش و روح رسانه از رسانه خارج شده، خبرنگار نیز از پرسش موثر و از انتشار حقیقت منع و گرفتار لکنت خواهد شد، و در چنین شرایطی، امید به رسانه ی مردمی و استقلال تحریری رویایی بیش نخواهد بود، و گرامیداشت روز خبرنگار در حد یک تشریفات باقی خواهد ماند.

در آستانه ماه محرم حسینی (ع)، برای خود و یکایک شما خبرنگاران شریف میهن، بهرهمندی از آموزه های زینبی (س) در انتقال دقیق پیام آزادگی و شرافت و عزت و معنویت و اخلاق را مسئلت دارم.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
ابوالفضل فاتح
17 مرداد 1400

انتهای پیام