محرم در دوران کرونا: تفاوت نظر علما با مداحان و خطبای کم‌سواد

زهرا منصوری، انصاف نیوز: «علی اشرف فتحی» درباره‌ی برگزاری مراسم محرم در دوران کرونا می‌گوید برگزاری این مراسم‌ها مستحب است و اتفاقا وقتی عزاداری خانگی شود، خلوص آن هم بیشتر است و حتی سخنران‌های بهتری هم می‌توانید دعوت کنید.

با نزدیک شدن ماه محرم، برگزاری مراسم‌های عزاداری -به رسم هر مراسم دیگری در سال‌های کرونا- با حاشیه‌های فراوانی روبرو بود. علمای شاخص شیعه از جمله آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله شبیری زنجانی، آیت‌الله وحید خراسانی درباره‌ی نحوه‌ی برگزاری این مراسم و رعایت پرتوکل‌های بهداشتی تاکید کرده‌اند. این درحالی است که برخی روحانیون و مداحان دیگر بر برگزاری این مراسم‌ها با شیوه‌های گذشته اصرار دارند و حتی برخی اظهار نظرهایی از این قبیل داشته‌اند که «در عزای امام حسین کرونا هم بگیریم ایرادی ندارد».

فتحی: برگزاری عزاداری مستحب است

علی اشرف فتحی –پژوهشگر تاریخ اسلام و مدرس حوزه- درباره‌ی برگزاری مراسم محرم در دوران کرونا به انصاف نیوز می‌گوید: عزاداری مستحب مؤکد است. یعنی بر مستحب بودن آن تأکید شده است. مگر اینکه شرایطی ایجاد شود و مذهب شیعه به خطر بیافتد که در آن صورت برخی از فقها می‌گویند، عزاداری واجب است.

او با اشاره به اینکه اگر مراسمی جان انسان‌ها را به خطر بیاندازد، انجام آن لازم نیست، افزود: وقتی شرایطی ایجاد می‌شود که ممکن است سلامتی افراد به خطر بیافتد، از نظر فقهی هم اولویت این است که طبق آن شرایط، محدودیت‌هایی ایجاد شود و علما هم در این چند روز و همینطور سال گذشته گفته‌اند که اگر خطری داشته باشد، لزومی ندارد که برگزار شود.

او در ادامه گفت: بسیاری از کارهای واجب و اداری که قبلاً حضوری انجام می‌شد، امروز به صورت اینترنتی انجام می‌شود و مشکلی هم وجود ندارد. اما درباره‌ی عزاداری‌ها وقتی اصل آن مستحب است، از نظر فقهی و مذهبی هم مشخص است که باید شرایط فعلی را مراعات کنند. در ماه رمضان و ماه محرم در دوران کرونا، هر بار علما بر مراعات تاکید کرده‌اند. طبقه‌ی پایین‌تر مذهبی، مداح‌ها و خطبای کم‌سواد هستند که اختلال ایجاد می‌کنند، این حرف‌ها سلیقه‌ی خود آنهاست.

«برخی براساس سلیقه و منافع شخصی حرف می‌زنند»

به‌هیچ‌وجه نمی‌توان گفت حرف آنها سندیت علمی دارد. براساس سلیقه، عواطف، احساسات و بعضاً منافع شخصی صحبت می‌کنند. چون برای یک مداح بهتر است که مجلسش برگزار شود. برخی از آنها از این راه درآمد دارند. اگر حضوری نباشد، هیجان لازم را هم ندارد. این مسائل باعث می‌شود این طیف مخالفت کنند. وگرنه شما نظر فقهای شاخص شیعه را سال گذشته و امسال ببنید!

این پژوهشگر تاریخ می‌گوید: مثلاً در ماجرای قرنطینه‌ی قم هم فقهای بزرگ مخالف قرنطینه‌ نبودند، علمای شاخص درس‌ها را تعطیل کردند و مجازی شد. حتی اگر یک مرجعی بگوید قم را قرنطینه نکنید، هیچ دولتی به حرف آن توجهی نخواهد کرد. معاون وقت علوم پزشکی قم هم گفت این پزشکان قمی بودند که جرئت کردند بگویند کرونا وارد ایران شده است، نه اینکه اول در قم آمده باشد بلکه کسی انجام مسئولیت نکرد که بگوید.

فقهای شاخص مثل آقای سیستانی در نجف و علمای قم همیشه گفته‌اند باید مراعات شود. یکی از موضوعات در فقه جان انسان‌ها یعنی دماء و خون است. بسیاری از احکام و واجبات برای حفظ جان است. برای حفظ جان که هیچ، بلکه برای ضرر قابل توجه مالی هم می‌توانید نماز خود را بشکنید. در حالی که شکستن نماز حرام است اما کسی نمی‌تواند بگوید برگزار نکردن مراسم عزاداری حرام است.

سال گذشته بسیاری تجربه‌ی مجازی برگزار کردن مراسم را داشتند، اتفاققاً تجربه‌های شیرینی بود. عزاداری از حالت توده‌وار گسترده با یک مداح شاخص خارج شده بود. در بسیاری از جاها خانگی و محدود شد. بچه‌های کوچک‌تر فعال‌تر شدند، بچه‌هایی که اگر مراسم به صورت سابق برگزار می‌شد اصلاً دیده نمی‌شدند. از نظر فقها و اكثر جامعه‌ی متدین هیچ اصراری نیست.

«به واسطه‌ی اینترنتی شدن حتی می توان سخنران بهتری را دعوت کنید»

فتحی درباره‌ی مزایای برگزاری مراسمات به صورت مجازی گفت: برگزاری مراسم مجازی کم خطرتر است و از جهاتی هم بهتر است، به واسطه‌ی اینترنتی شدن حتی می توان سخنران بهتری را برای مراسم دعوت کرد. چون پیش از این به دلیل مسافت و مشکلاتی نمی‌توانستند بیایند. خانواده‌هایی که با هم رفت و آمد دارند، بین خودشان مراسم را اجرا کنند، خطر کمتری هم دارد. سال گذشته این حالت زیاد بود و جذابیت‌های خاص خودش را هم داشت.

پیش از این به‌واسطه‌ی فیلمبرداری و مداح شاخص، خلوص این مراسم‌ها کم شده بود. این حالت‌ها مخالفتی با شرع ندارد، کاملا هم مشروع است. ائمه گفتند زمانی که جان و مال شما در خطر است، واجبات دینی را لازم نیست که انجام دهید. برای روزه هم فقها می‌گویند، اگر احتمال ضرر داشته باشید و روزه هم بگیرید، باطل است. حتی برای مراسم عزاداری جان شما به خطر بیافتد، حرام می‌شود. مواردی هم بود که افراد بی‌توجهی کردند و فوت شدند. این وجه شرعی ندارد و قابل دفاع نیست.

او درباره‌ی تاثیر مراسم‌های مجازی بر شکل این مناسک در آینده گفت: در موضوعات آموزشی و پژوهشی به واسطه‌ی مجازی شدن می‌توانید، در همایش‌های بین‌المللی شرکت کنید. در عزاداری هم اینگونه است، اما رکن بودن عواطف و احساسات است که در جمعیت، بیشتر احساس می‌شود تا در یک جمع خانگی، البته خلوص آن بیشتر است. وقتی خطر از بین برود شکل این مراسم‌ها دوباره به حالت قبلی برمی‌گردد. اما این الگوی فعلی در آموزش امتداد پیدا می‌کند.

انتهای پیام