واکسن برکت؛ از وعده‌ها تا میدان عمل
ایسنا نوشت: سن شیوع کرونا در کشور یک سال و نیمه شده است و اکنون در پنجمین خیزی که برداشته، تاکنون بیش از ۹۷ هزار قربانی داشته و روزانه بیش از ۶۰۰ جانِ عزیز از هموطنانمان را می گیرد. در شرایطی که هر روز بر آمار مبتلایان افزوده می شود و بسیاری خانواده‌ها باید شاهد بدرقه عزیزانشان به دیار باقی باشند، شاهد آشفتگی هایی در حوزه تولید، واردات و توزیع واکسن کرونا در کشور هستیم.
در کنار تلاش و برنامه‌ریزی برای واردات واکسن، تولید داخلی واکسن در چندین پلتفرم همچنان ادامه داشت. در این میان، فرایند ساخت اولین واکسن ایرانی کرونا – کووایران برکت – که زمزمه‌های ساخت آن از سوی ستاد اجرایی فرمان امام از سال گذشته آغاز شده بود از اواخر پاییز به صورت جدی وارد فاز مطالعات و اجرا شد. کلنگ احداث سایت تولید واکسن برکت با اتکای کامل به دانش بومی ۲۷ آذرماه به زمین زده شد و به این ترتیب و به گفته ستاد اجرایی بعد از هند و چین، بزرگترین سایت تولید واکسن برمبنای ویروس غیرفعال را ساخت و در نهایت سال ۱۴۰۰ به فهرست شش کشور تولید کننده واکسن کرونا پیوست. همچنین اعلام شد که این واکسن ایمنی بخشی بیش از ۸۵ درصدی دارد و روی سویه‌های انگلیسی، افریقایی و دلتا موثر است.
پنجم دی ماه مجوز مطالعات بالینی واکسن کووایران برکت صادر و نهم دیماه سال گذشته فاز یک تست انسانی با تزریق آن به‌روی دختر مخبر، رییس ستاد اجرایی فرمان امام آغاز شد. ۲۵ اسفندماه مجوز فاز دوم مطالعه بالینی صادر و در نهایت پنجم اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ نیز فاز سوم با مطالعه بر روی یک جمعیت ۲۰ هزار نفری در شش شهر کشور کلید خورد. بدین ترتیب سرانجام نخستین واکسن ایرانی کرونا با دریافت مجوز اضطراری مصرف از وزارت بهداشت، ۲۴ خرداد ماه سال جاری به مرحله توزیع در بازار عمومی رسید.
با وجود تلاش شبانه روزی دانشمندان جوان ایرانی برای تولید نخستین واکسن ایرانی، طی چندماه گذشته شایعات و حاشیه‌هایی پیرامون این واکسن شکل گرفت که عمده‌ترینِ آنها به نحوه اطلاع رسانی پیرامون میزان تولید انبوه، نقش تولید این واکسن در جلوگیری از واردات واکسن، ابهام در میزان اثربخشی آن، تاخیر در انتشار مستندات علمی این مطالعه و بروز اشکال در سایت تولید واکسن و کاهش اعتماد به تولید داخل برمی‌گردد.
در ابتدا مروری اجمالی بر برخی وعده‌های آماری اعلامی از سوی مسئولان ستاد اجرایی فرمان امام خواهیم داشت:
۹ دی ۱۳۹۹: رئیس ستاد اجرایی فرمان امام از تولید ماهانه ۱.۵ میلیون دوز واکسن ایرانی کرونا ظرف سه هفته آینده خبر داد و گفت: امکان تولید ماهانه بیش از ۱۲ میلیون دوز واکسن در صورت استقرار تجهیزات لازم وجود دارد.
۱۹ اسفند ۱۳۹۹: رئیس ستاد اجرایی فرمان امام ضمن اعلام آغاز واکسیناسیون عمومی از اواسط اردیبهشت و حداکثر خرداد ۱۴۰۰ به رفع دغدغه تولید انبوه ظرف دو تا ۲.۵ ماه آتی اشاره کرد.
۲۵ اسفند ۱۳۹۹: رئیس ستاد اجرایی فرمان امام با اشاره به آغاز تولید واکسن ایرانی کرونا با ظرفیت ماهانه سه میلیون دوز در فاز اول تولید انبوه از ۲۵ اسفند گفت که تولید ماهانه ۱۲ تا ۱۵ میلیون دوز واکسن در فاز دوم تولید انبوه تا قبل از خرداد انجام و افزایش ظرفیت تولید ماهانه به ۱۵ تا ۲۰ میلیون دوز از اواخر بهار ۱۴۰۰ محقق می شود.
۱۷ فروردین ۱۴۰۰: رئیس ستاد اجرایی فرمان امام از آغاز فاز دوم تولید صنعتی واکسن از اول خرداد و اوایل تیر با ظرفیت تولید ماهانه ۱۲ میلیون دوز خبر داد.
۵ اردیبهشت ۱۴۰۰: دکتر مخبر ضمن وعده تولید و تحویل ۳۰ میلیون دوز واکسن برکت به وزارت بهداشت تا آخر مرداد درباره جزئیات این خبر گفت که: یک میلیون دوز در اردیبهشت، بین سه تا ۳.۵ میلیون دوز در خرداد، ۱۰ تا ۱۲ میلیون دوز در تیر ماه، ۱۲ تا ۱۵ میلیون دوز در مرداد و به همین ترتیب ۳۰ میلیون دوز را تولید و تقدیم وزارت بهداشت می کنیم. در شهریور راندمان تولید به ۲۰ میلیون دوز در ماه خواهد رسید.
در حالی که مخبر در اردیبهشت امسال اعلام کرد که با تولید ۳ تا ۳.۵ میلیون دوز واکسن در خرداد این تعداد تحویل وزارت بهداشت می‌شود اما ۴خرداد ۱۴۰۰ از دپوی حدود یک میلیون دوز واکسن «کووایران برکت» خبر داد و اعلام کرد که تا کنون تقریبا نزدیک ۸۰۰ هزار تا یک میلیون دوز تولید شده و به دلیل اینکه هنوز اجازه مصرف عام داده نشده ما سرعت را کمی کم کردیم. امکانات تولید به خوبی فراهم شده تا ظرف یک تا ۱.۵ ماه آینده بتوانیم چهار تا پنج میلیون دوز واکسن را تحویل دهیم و این کار شروع شود.
۱۲ تیر ۱۴۰۰: رئیس مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی ستاد اجرایی فرمان امام خبر داد که تا کنون دو میلیون و ۵۰ هزار دوز واکسن برکت تولید شده است. از این هفته افزایش ظرفیت تولید محقق شد و هم اکنون یک میلیون و ۲۰۰ هزار دوز در هفته تولید واکسن داریم. بر سر وعده خود هستیم، با افزایش ظرفیت های بعدی تا پایان شهریور بیش از ۵۰ میلیون دوز واکسن تولید خواهیم کرد. هر دوز واکسن دو هفته فرایند کنترل کیفیت دارد، ۳۶۰ هزار دوز تحویل شده، ۴۰ هزار دوز هم از پنج شنبه گذشته آماده تحویل است، لذا هر دوز واکسن، دو هفته پس از تولیدش آماده تحویل به وزارت بهداشت است.
۱۶ تیرماه ۱۴۰۰: رئیس ستاد اجرایی فرمان امام با بیان اینکه دومین خط تولید واکسن کوو ایران برکت هم به زودی راه‌اندازی می‌شود گفت: تا شهریور امسال همانطور که قول داده بودیم حداقل ۵۰میلیون دوز واکسن تولید خواهیم کرد. با توجه به تأخیری که در صدور مجوز تزریق اضطراری صورت گرفت سرعت تولید در این خط را کاهش دادیم چرا که تاریخ مصرف این واکسن‌ها محدود است و قابل نگهداری برای زمان طولانی نیستند.
۲۶ تیر ۱۴۰۰: در این ایام حواشی و شایعات دیگری نیز پیرامون بروز مشکل در تامین مواد اولیه منتشر شد که رئیس ستاد اجرایی فرمان امام در این باره گفت: خط تولید واکسن کوو ایران برکت به هیچ وجه مشکلی ندارد و به صورت شبانه‌روزی درحال تولید واکسن است و شایعات درخصوص کمبود مواد اولیه واکسن هم کاملا کذب و بی‌اساس است. به گفته وی خط سوم تولید واکسن تا پایان مردادماه راه‌اندازی می‌شود که می‌تواند هفته‌ای شش میلیون دوز واکسن تولید کند و همانطور که وعده دادیم تا پایان شهریورماه حداقل ۵۰ میلیون دوز واکسن کوو ایران برکت تولید خواهیم کرد.
۹ مرداد ۱۴۰۰: مدیر تولید واکسن کوو ایران برکت با بیان اینکه آمار واکسنهای تحویلی به وزارت بهداشت به ۱.۵ میلیون دوز رسیده است اظهار کرد: از ۲۵ خرداد و پس از صدور مجوز تزریق عمومی واکسن کوو ایران برکت توسط وزارت بهداشت، سرعت تولید نخستین واکسن ایرانی کرونا را افزایش دادیم تاکنون حدود پنج میلیون دوز واکسن در این کارخانه تولید و روانه بخش تست کیفیت شده که در این مرحله ۱۶ تا ۲۰ روز بررسی کیفیت واکسن‌ها به زمان نیاز دارد و پس از تأیید کیفیت تحویل وزارت بهداشت می‌شوند.
۱۸ مرداد ۱۴۰۰: جمشیدی، رئیس هیئت مدیره گروه دارویی برکت توضیحات کاملی درباره آخرین وضعیت تولید واکسن ارائه داد که به این شرح است:
- خط اول تولید واکسن برکت بین ۳.۵ تا چهار میلیون دوز در ماه را تولید می‌کند و تا دیروز ۲.۲ میلیون دوز تحویل وزارت بهداشت شده است.
- ۵.۵ تا شش میلیون دوز نیز تولید کرده‌ایم که در مراحل تست کیفیت قرار دارند. فاصله زمانی برای تولید تا تحویل به دلیل انجام تست‌های مختلف روی واکسن‌ها، ۱۵ تا ۱۶ روز است و اگر این تست‌ها انجام شود، بقیه واکسن‌ها نیز تحویل وزارت بهداشت داده می‌شود.
- خط دوم تولید ما ظرفیتی بین شش تا هشت میلیون دوز دارد که ۱۰۰ درصد تجهیزات آن آماده و نصب شده است و با انجام تست‌های نهایی ظرف چند روز آینده پروسه تولید را شروع می‌کنیم. اگر این خط راه بیفتد ماهانه حدود ۱۲ میلیون دوز واکسن کرونا خواهیم داشت که بخش زیادی از نیاز کشور را تأمین خواهد کرد.
- خط سوم تولید کارخانه برکت، مجموعه‌ای با ظرفیت ۱۶ تا ۲۰ میلیون دوز است و ۱۰۰ درصد تجهیزاتش آماده و در حال نصب است و تا یک ماه آینده تجهیزاتش کامل نصب می‌شود. این سه خط می‌تواند نیاز کشور و بخشی از نیاز منطقه را پوشش دهد.
۱۸ مرداد ۱۴۰۰: جلیلی مدیرعامل کارخانه شفافارمد گفت: تاکنون دو میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن برکت به وزارت بهداشت تحویل داده شده و پیش‌بینی ما این است که در صورت پاس شدن فرآیندهای کنترل کیفی، تا پایان مردادماه یک میلیون و ۱۰۰ هزار دوز دیگر و در مجموع بیش از ۳.۵ میلیون دوز واکسن برکت در اختیار وزارت بهداشت قرار بگیرد.
این در حالی است که پیشتر وعده تولید ۱۲ تا ۱۵ میلیون دوز در مرداد داده شده بود.
طبق اعلام مسئولان ستاد اجرایی فرمان امام قرار بود تولید و تحویل ۳۰ میلیون دوز واکسن برکت به وزارت بهداشت تا آخر مرداد انجام و آمار تولید تا پایان شهریور به ۵۰ میلیون دوز در ماه برسد که در توضیح دلایل تاخیر به عللی چون تأخیر در صدور مجوز تزریق اضطراری و کاهش سرعت تولید به علت محدودیت زمانی نگهداری و مصرف واکسن و آماده نشدن خطوط تولید دوم و سوم اشاره شده است.
سخنگو و رئیس مرکز اطلاع رسانی ستاد اجرایی فرمان امام در پاسخ به پرسش های کاربران توییتر مبنی بر چرایی عدم عمل به وعده‌های این نهاد پیرامون تولید ۵۰ میلیون دوز واکسن تا پایان شهریور گفته است: «قول تولید ۵۰ میلیون دوز را دادیم، نه تحویل؛ تحویل ۲۰ روز عقبتر از تولید است. اگر با تمام تلاش‌هایشان نتوانیم این وعده را محقق کنیم حتما به مردم دلایل عدم توفیق یا تاخیر را خواهیم گفت.»
وی همچنین در جای دیگری گفته است که «کندی در کار وجود ندارد، خط اول تولید مشغول کار است. خط دوم تولید هنوز اضافه نشده که در چند روز آتی آن هم اضافه می شود. بحث خرابکاری مطرح نیست. در بحث ورود تجهیزات خط تولید و غیره محدودیت‌ها و مشکلات زیادی به دلیل تحریم‌ها بوده ولی تا کنون توانسته‌ایم بر همه فائق آییم و مشکلات را حل کنیم هرچند که از نظر زمان تاثیر منفی روی برنامه های ما داشته، مجوز هم قرار بود اردیبهشت صادر شود که ۲۵ خرداد صادر شد.»
وی همچنین اخیرا اعلام کرد که «تا کنون بیش از شش میلیون دوز تولید و بیش از ۲.۵ میلیون دوز تحویل وزارت بهداشت شده است. واکسن قطعا تا آخر شهریور به مقدار زیاد تولید خواهد شد، نگران نباشید. »
در ادامه به برخی شایعات و همچنین حاشیه‌های ایجاد شده پیرامون تولید واکسن برکت هم اشاره‌ای خواهیم داشت.
جمشیدی تأکید کرد که اگر بتوانیم مصوبه سازمان جهانی بهداشت را بگیریم امکان صادرات واکسن را پس از تأمین نیاز داخل کشور خواهیم داشت. چین، روسیه و بسیاری از کشورهای دنیا برای بسیاری از داروهای خود مجوز سازمان جهانی بهداشت را نگرفته‌اند و این سازمان تأییدیه را برای واکسنهای هندی و بسیاری از واکسنهای اروپایی و روسی صادر نکرده است. سازمان غذا و داروی هر کشور مجوز تزریق اضطراری واکسن‌ها را صادر می‌کند. ما مستندات را برای سازمان جهانی بهداشت آماده کرده‌ایم و درخواست جلسه با این سازمان را به‌طور رسمی داده‌ایم و دراین زمینه هم منتظر پاسخ سازمان جهانی بهداشت هستیم.
عکس‌های منتشر شده از خطوط تولید؛ حاشیه‌ای تازه برای سازندگان واکسن ایرانی
همانطور که پیش تر اشاره شد ستاد اجرایی فرمان امام در راستای شفاف سازی بیشتر و افزایش اعتماد عمومی نسبت به تولید واکسن، بازدیدی را از فرایند تولید برای خبرنگاران رسانه‌های جمعی ترتیب داد که خود به ضد تبلیغی برای سازندگان تبدیل شد و آنها را ناچار به پاسخگویی و شفاف سازی دوباره کرد.
بی توجهی به اصول بهداشتی، نصب برچسب ویال با دست، حضور فردی با کفش و بدون پوشش بهداشتی لازم در سایت تولید و … از جمله مصادیق دردسرسازی بود که ستاد درباره آن مورد خطاب قرار گفت.
این حواشی با واکنش توئیتری رئیس اطلاع رساتی ستاد مواجه شد و نوشت: «به دلیل کار با ویروس و خطرات مترتب بر آن امکان بازدید نزدیک از خط تولید وجود ندارد و امکان مشاهده خط تولید از طریق تلویزیون های مداربسته فراهم و توضیحات لازم ارائه شد.
پس از ارائه توضیحات، شرایط بازدید از مراحل چک ویال‌ها و الصاق برچسب اصالت واکسن و خط جدید فیلینگ که هنوز راه اندازی نشده، فراهم شد که این تصاویر مورد سوء استفاده رسانه سعودی اینترنشنال قرار گرفت. لازم به توضیح است که فرایند لیبل زدن ویال‌های واکسن کاملا اتوماتیک انجام می شود، ولی برای تمام واکسن‌ها چه ایرانی و چه خارجی برچسب‌های اصالتی طراحی شده که برای همه واکسن‌ها به صورت دستی بر روی ویال‌ها نصب می شود. ثانیا فضایی که ادعا می شود کلین روم است و افراد با کفش وارد آن شده‌اند یکی از خطوط فیلینگ جدید کارخانه است که هنوز وارد مدار بهره‌برداری نشده است. خطوط تولید مرتب و به صورت مستمر توسط بازرس‌های سازمان غذا و دارو مورد بازرسی قرار می گیرد.» برخی پاسخ ها در ذیل قابل مشاهده است:
ساخت واکسن ایرانی کرونا که با اتکا به دانش بومی و توان دانشمندان جوان کشور به مرحله تولید انبوه رسیده بدون شک یکی از بزرگترین دستاوردهای جامعه علمی کشور برای کمک به آحاد مردم در غوغای کرونا به منظور پیشگیری و کاهش اثرات سوء ناشی از این ویروس ناشناخته و پیچیده است.
بروز حواشی پیرامون تولید این واکسن که بعضا از سوی رسانه‌های بیگانه نیز به آن دامن زده شد تا حدودی اجتناب ناپذیر بود؛ اما این امکان وجود داشت که با اتخاذ تدابیر رسانه‌ای هوشمندانه‌تری از بار بی‌اعتمادی عمومی ناشی از شایعات منتشر شده نسبت به این تولید ارزشمند کاست و پیام نمایشی بودن اخبار اعلامی را به مخاطب القا نمی‌کرد.
این در حالی است که به نظر می‌رسد دست اندرکاران امر تولید و اطلاع رسانی این واکسن شیوه پاسخگویی توییتری را برای تنویر افکار عمومی برگزیده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند به همه ابهامات موجود در سطح جامعه – و نه صرفا کاربران توییتری- پاسخ دهند.
هنوز پایش گسترده‌ای مبنی بر میزان اعتماد و استقبال از واکسنهای ایرانی به ویژه در هفته‌های اخیر منتشر نشده است؛ اما کووایران برکت در سبد واکسنهای واکسیناسیون عمومی قرار گرفته است و حق انتخاب برای داوطلبان وجود دارد. تا کنون بیش از ۲.۵ میلیون دوز واکسن تحویل وزارت بهداشت شده و میزان تزریق واکسن برکت طبق آخرین آمار اعلامی وزارت بهداشت در روز ۲۱ مرداد، از یک میلیون و ۳۰۰ هزار دوز عبور کرده است.
در همین راستا رئیسی، سخنگوی ستادملی مقابله با کرونا در روز ۲۴ مرداد اعلام کرد که «جمعیت هدف ما ۶۱ میلیون و ۱۹۰ هزار نفر است. فعلا ۱۹ میلیون و ۱۱۴ هزار تزریق انجام شده است. تاکنون ۶۷ درصد واکسنهای تزریق شده از نوع سینوفارم، ۶.۵ درصد از نوع برکت و ۱۹.۶ درصد از نوع آسترازنکا بوده است.» که البته در این رابطه باید زمان ورود واکسن برکت به چرخه واکسیناسیون عمومی و میزان دوز تحویلی به وزارت بهداشت در مقایسه با کل واکسنهای موجود در کشور را نیز درنظر داشت.
هرچند تلاش‌هایی به منظور افزایش اعتماد عمومی به واکسن ایرانی صورت گرفته که از جمله آنها می‌توان به حضور هنرمندان کشور در فاز سه کارآزمایی بالینی و دریافت واکسن برکت در هفته‌های اخیر از سوی مقام معظم رهبری و مسئولان قوا اشاره کرد؛ اما واکسن برکت همچنان نیازمند اعتمادسازی بیشتر و رویه اطلاع‌رسانی شفاف تری است.
با توجه به آخرین اظهارات رئیس هیئت مدیره دارویی برکت، بعید است وعده تولید ۵۰ میلیون دوز تا پایان شهریور محقق شود، چرا که در صورت راه‌اندازی خطوط دوم و سوم تولید پیش‌بینی می‌شود (خط اول تولید با ظرفیت تولید ۳.۴ تا چهار میلیون دوز، خط دوم تولید با ظرفیت ۱۲ میلیون دوز و خط سوم تولید با ظرفیت ۱۶ تا ۲۰ میلیون دوز) گروه دارویی برکت بتواند ماهانه بین ۳۰ تا ۳۶ میلیون دوز واکسن تولید کند. لذا با توجه به زمان راه‌اندازی این دو خط تولید که هنوز عملیاتی نشده است، تولید انبوه این میزان از واکسن در پاییز شبهه برانگیز شده تا بتواند در کنار واردات واکسن، بخش قابل توجهی از نیاز هموطنان را به دریافت واکسن پاسخ دهد.
البته هنوز بیش از یک ماه به پایان شهریور باقی مانده و این امید از سوی سازندگان نخستین واکسن ایرانی کرونا وجود دارد که با راه اندازی خطوط دوم و سوم تولید، امر ساخت واکسن به میزان قابل توجهی سرعت بگیرد و در جلوگیری از بروز موج‌های بعدی کرونا موثر باشد؛ در این میان با توجه به اینکه واکسیناسیون برای مقابله با کرونا تجربه‌ای موفق و مطمئن در جهان به شمار می‌رود و علی‌رغم تولید واکسنهای ملی و داخلی، انتظار می‌رود واردات واکسن تا مرحله انجام واکسیناسیون سراسری و تکمیل خطوط تولید داخلی، بدون هیچ مانعی ادامه یابد.
انتهای پیام
