یک سال بهرمندی از یک ماه رمضان
به گزارش انصاف نیوز، حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه در یادداشتی نوشت:
در تأثیر اعمال جای تردید نیست، حتما هر عاملی از عمل خود منتفع یا متضرر می‌شود امّا اختلاف اهل حدیث و اهل معقول در این است که تأثیر عمل بر روی عامل‌اش یک تأثیر قراردادی و اعتباری است، در نتیجه عمل با عامل نسبت جدی و غیرقابل انفکاک نخواهد داشت یا اینکه تأثیر عمل، واقعی است و با عامل خود اتّحاد دارد و به تعبیر «حکمت متعالیه ملاصدرا» نتیجتاً” جزاء عین عمل خواهد بود؟
تحقیقات عالمان ژرف اندیش بر این باور قرار گرفت که سخن دوم که تأثیر عمل را در عالم واقع ارزیابی کرده‌اند صحیح است و این نظریه با «قرآن» و «عقل» و «شهود» منطبق است. ارزیابی بزرگانی نظیر امام خمینی (انوار الهدایة 1/55 وصحیفه امام 16/140) و علامه طباطبائی (المیزان 1/92 وج 6/374) و استاد مطهری (مجموعه آثار 3/52 وج 2/528) و استاد حسن‌زاده آملی (عیون مسائل النفس / 783) بر این دیدگاه استوار شده است.
ظاهر آیاتی مانند:
«فمن یعمل مثقال ذره خیراً یره»(زلزال/7)
و «جزاءًوفاقاً»(نباء/26)
و «ووجدواماعملواحاضراً» کهف/49) و…
تصریح بر صحت فرمایش این بزرگان دارد.
در نتیجه، اعمال حقائقی هستند که از حقیقت ما غیرقابل انفکاک بوده و طبعا ما را از وجودشان بهره مند می‌کند.
ماه مبارک رمضان یک بستر مهم زمانی است که به تصریح حضرت امام صادق (ع) «اول سال» است:
“شهر رمضان اول السنه” (التهذیب 4/332)
بدین معنا که اهل معنویت سلوک الهی خود را از این زمان آغاز می‌کنند (اقبال سیدبن طاوس/34)
و از سوی دیگر آن حضرت (ع) در سخنی دیگر فرمودند:
“اگر ماه رمضان را مؤمنی به کمال و سلامت به پایان ببرد تمام سال را به سلامت پشت سر خواهد گذاشت: اذا سلم شهر رمضان سلمت السنه” (التهذیب 4/333).
به اذعان عارفان ماه رمضان آنچنان استعداد و ظرفیتی دارد که می‌تواند همه‌ی نیازهای مهم معنوی انسان را در طول یکسال تأمین کند (ر.ک: المرقبات / 127).
و شاید برای اثبات این مدعا غیر از راهی که در ابتدای این نوشتار به آن اشارت رفت که راه استدلال عقلی بود، بتوان از راه مکتب غنی اهل البیت (ع) نیز بهره گرفت که طبق دعای امام صادق (ع) در وداع با ماه رمضان (ر.ک: کافی 4/165) از آن شفاف‌تر دعای وداع امام سجاد (ع) با ماه رمضان است (ر.ک: دعای 45)، که این حضرات برای این ماه حیات و شعور قائل بوده و با او سخن می‌گویند. پس چنین وجود زنده‌ای می‌تواند بر اساس یک سری از شرایط به مدت یکسال با عده‌ای همراه باشد.
خلاصه، ماه رمضان و اعمال آن یک «امر اعتباری» نیست بلکه یک «حقیقت اصیل» است که با «عامل» خود متّحد شده و جان انسان مؤمن را میهمان فیوضات ربّانی خود می‌کند به طوری که تا یکسال یعنی درست ماه رمضان بعدی، میهمان خود را مورد بارش توفیقات معنوی می‌کند، همانطوری که یک باران به‌موقع و به مقدار کافی یک درختی را پر از ثمرهای پی در پی می‌کند.
ماه مبارک به حکم «سالی که نیکوست از بهارش پیداست» می‌تواند یکسال معنویت و قرب الهی را برای انسان رقم بزند. (ر.ک: اقبال سید بن طاوس/34) و به تعبیر مرحوم مجلسی «یک رمضان گناه نکردن توفیق یکسال گناه نکردن را به دنبال خواهد داشت». (ملاذ الاخیار 7/177)
سؤال مهم معرفتی:
چگونه یک محدوده‌ی زمانی (ماه رمضان) می‌تواند یک سال اثربخشی مداوم را به دنبال داشته باشد؟
راه‌های مختلفی می‌تواند در مسیر پاسخگویی مطرح شود که برخی قرآنی و برخی حدیثی و برخی دیگر معرفتی است که اجمالاً مورد اشارت قرار می‌دهیم.
راه اول:
تأثیر محیّر العقول ماه رمضان بر ایام دیگر چه بسا بدین جهت باشد که در این ماه «شب قدر» قرار دارد و بر اساس روایات صحیحه‌ای که از اهل بیت (ع) وارد شد شبی است که امور عالم و آدم برای یک سال مقدّر می‌شود. پس اگر در شب قدر مقدّرات یکسال رقم می‌خورد پس دور از ذهن نیست که توفیقات یکساله هم معیّن شود. (ر.ک: الوافی 11/361 ـ وسائل الشیعه 10/354 باب 32).
راه دوم:
و شاید تأثیر مهم این ماه در ویژگی «استجابت دعا» باشد که خداوند متعال آن را در این ماه قرار داده، پیامبر اعظم (ص) در خطبه‌ی شعبانیه فرمود:
«یعطیهم اذا سألوه ویستجیب لهم اذا دعوه» (عیون الاخبار الرضا 1/255)
و پر واضح است که استجابت دعا می‌تواند محدودیت به زمان خاص و یا زمان کوتاه نداشته باشد، فرد مؤمنی دعایی برای یک سالش به درگاه احدیت برده باشد و به هدف استجابت نائل آید.
راه سوم:
راه معرفتی است که طبق بیان پیامبر خدا (ص) ماه رمضان ماه «میهمانی خدا» است (امالی صدوق / 84) و «ضیافت رب الارباب» غیر از میهمانی‌های دیگر است و نه تنها ممکن است بلکه قطعی است که ضیافت الهی پذیرایی محدود به زمان و مکان نیست. (ر.ک: من لا یحضر الفقیه 2/60) در آن موطن و موقف میهمانی، همه و همه لطف و عنایت و فضل الهی است:
«و ما کان عطاء ربک محظوراً» (اسراء/20)
و به تصریح “ارباب عرفان” گرچه نزول اعطاء خاص الهی در یک لحظه صورت می‌گیرد امّا اثر آن از سال و قرن و عمر تجاوز می‌کند و سراسر وجود و شئون آدمی، مقهور آن «فیض اقدس» می‌شود. (شرح فصوص / 432 فص شیثی) چرا که در این «ضیافت الهی» سخن «معلم اول معرفت» یعنی رسول معظم اسلام (ص) سخن از «نظر الهی» است:
«اذا کان یوم منه نظر الله الیهم»(امالی طوسی/ 110)
و آیا می‌توانیم «نظر الهی» به یک شخص را به حققت معنا درک کنیم؟! همین قدر امام صادق (ع) برای اهل این معارف فرمود:
“در این میهمانی، خدای متعال «جائزه» می‌دهد و جائزه‌ی او مانند جائزه‌ی دیگران نیست: «فازوا و ا… بجوائز لیست کجوائز العباد» (ثواب الاعمال / 89)“.
قامت کوتاه و خمیده‌ی این قلم به هیچ عنوان توان دست یابی به این معارف بلند و عمیق مانند ضیافت الهی، اعطاء الهی، نظر الهی، جائزه الهی ندارد و لذا از ادامه‌اش صرف نظر می‌کنیم!
اگرچه در این ماه اعمال بسیاری از روزه تا دعا و استغفار، قیام و قعود، سجده‌ی طولانی و قرائت قرآن و اطعام، در کتاب‌های حدیثی جمع آمده (ر.ک: وسائل الشیعه 10/350) امّا آنچه حضرات معصومین (ع) تأکید بیشتری بر آن دارند دو امر «ایجابی» و یک امر «سلبی» است:
دو امر انجام دادنی‌اش:
یکی قیام اللیل یعنی شب زنده داری است و دیگری رسیدگی به امور مردمان و نیکی به آنان است. (کافی 4/66 ـ تهذیب 3/57 ـ فقیه 2/58).
و آن امر سلبی و پرهیز کردنی‌اش «ترک معاصی» است.
با انجام و توجه به این سه امر در صورت خلوص و پاکی می‌توان به ضیافت او نزدیک شد و توشه‌ی یکساله‌ای را فراهم آورد. انشاءالله
انتهای پیام
