مقامات رد صلاحیت شده‌ای که پاسخ قانع‌کننده نشنیدند
رضا سلطان‌زاده، مدیرمسئول هفته‌نامه آیینه یزد در یادداشتی با عنوان «مقامات رد صلاحیت شده‌ای که پاسخ قانع‌کننده نشنیدند» نوشت:
طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان اعتبار ندارد مگر در مورد تصویب اعتبارنامه نمایندگان و انتخاب شش نفر عضو حقوقدان شورای نگهبان بنابراین کلیه مصوبات مجلس شورای اسلامی در صورت تأیید شورا قابلیت اجرا دارد. سازمان‌ها و مسئولان از جمله اعضای شورای نگهبان وظیفه دارند زمینه‌هایی فراهم نمایند تا موقعیت این نهاد حفظ گردیده و اعتماد مردم به عملکرد شورای نگهبان روزبه‌روز بیشتر شود. رسانه‌ها و جراید باید بتوانند پاسخ پرسش‌های قانونی خود را از سوی اعضای شورا با گفتاری متین و قولی سدید دریافت نمایند. به عنوان نمونه انتظار این است که برای عموم مشخص گردد چرا قبل از ثبت‌نام کاندیداهای ریاست جمهوری دوره سیزدهم شورای نگهبان تصمیم می‌گیرد شرایط خاصی را برای ثبت‌نام‌کنندگان در نظر بگیرد و صدها نفر نتوانند به عنوان نامزد شرکت در انتخابات ریاست جمهوری در وزارت کشور حاضر شده و ثبت‌نام نمایند؟ درحالی که رئیس‌جمهور وقت و نهاد حقوقی ریاست جمهوری و بسیاری از حقوقدانان با صراحت دستورالعمل صادره از سوی شورای نگهبان را تأیید نمی‌نمودند. در آن صورت مناسب بود صدا و سیما با حضور عده‌ای از حقوقدانان و بعضی از نمایندگان مجلس، نمایندگان احزاب و فعالان سیاسی جلساتی به عنوان مناظره و گفت‌وگو تشکیل می‌داد تا هریک دلایل خود را عرضه نموده و اطلاع‌رسانی کافی و لازم می‌شد چون همگان به این امر معترفند که شورای نگهبان در نگارش قانون نقشی ندارد و قانونگذاری بر عهده مجلس شورای اسلامی است.
فقها و حقوقدانان شورای نگهبان به این نکته واقف هستند که بعد از اعلام نام کاندیداهای احراز صلاحیت شده عملکرد شورای نگهبان محل بحث و سوال و اعتراض بود تا آنجا که سید حسن خمینی پیشنهاد نمود افرادی هم که اسامی آنان به عنوان کاندیدای مورد تایید اعلام شده از حضور در انتخابات انصراف بدهند و بسیاری از انجمن‌ها و گروه‌ها و احزاب شناسنامه‌دار نسبت به موضوع عدم احراز صلاحیت کاندیداها معترض بودند و همگان دیدند و شنیدند که با اضافه نمودن ساعت‌ها به مدت رأی‌گیری و با تبلیغات وسیع و فراگیر تمام شبکه‌های صدا و سیما و مؤسسات و سازمان‌های فرهنگی و تبلیغاتی و با بازگذاشتن درب‌های محل رأی‌گیری تا ساعاتی گذشته از نیمه‌شب 28خرداد ماه سال جاری کمترین تعداد رأی‌دهنده در چهار دهه اخیر پای صندوق‌های رأی حاضر شدند گرچه 210نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم برخلاف عرف از چند کاندیدای پوششی درخواست نمودند به نفع سید ابراهیم رئیسی از حضور در انتخابات خودداری نمایند. ضمناً سخنگوی سابق شورای نگهبان آمار شرکت‌کنندگان در انتخابات را با فرانسه مقایسه می‌نمود و توجهی به این نکته نداشت که افزایش آمار شرکت‌کنندگان نشان از مقبولیت بیشتر نظام دارد. معمولاً کمتر اتفاق می‌افتد عموم مصوبات مجلس محل بحث و اعلام‌نظر مردم قرار گیرد اما در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری رد یا تأیید صلاحیت کاندیداها از سوی شورای نگهبان بیشتر مطرح و محل بحث و بررسی و نقل محافل و مجالس می‌گردد.
اظهارات گوناگون و گاه متناقض بعضی از حقوقدانان و فقهای شورای نگهبان و حیدر مصلحی وزیر اسبق اطلاعات درباره تصمیم شورا بر عدم احراز صلاحیت مرحوم آیت‌ا… اکبر هاشمی رفسنجانی در تاریخ سیاسی کشور ماندگار شد و پیشنهادی مطرح گردید که فیلم مذاکرات مربوط به نشست بررسی عدم احراز صلاحیت هاشمی رفسنجانی منتشر گردد که در این صورت نیز مردم را قانع نخواهد کرد. در نهایت ادعای حیدر مصلحی از طرف شورای نگهبان تکذیب و به ظاهر موضوع خاتمه یافته تلقی گردید درحالی که واکنش‌های زیادی در این‌باره به عمل آمد و از جمله محمد هاشمی به نقل از آیت‌ا… اکبر هاشمی گفته‌های حیدر مصلحی را تأیید نمود.
نماینده مردم شهرستان ابهر در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «…بعضی از سوالات پیرامون عملکرد شورای نگهبان وجود دارد از جمله اینکه کسی که در انتخابات مجلس رد صلاحیت شده است چطور می‌تواند در انتخابات ریاست جمهوری تایید صلاحیت شود؟ یک جوابی دوستان شورای نگهبان دادند که گفتند ممکنه پرونده‌ای آن شخص در آن زمان داشت، اما الان رفع شده است… به نظر بنده شورای نگهبان باید قوی‌تر از این عمل کند و جواب متقن به جامعه بدهد بنابراین باید عملکرد شورا کاملا فنی و حقوقی و مبتنی بر قواعد باشد… شورای نگهبان باید خودش را در موضع پاسخگویی به مردم قرار بدهد که این مورد در دوره‌های گذشته کمتر دیده شد یعنی شورا در دوره‌های قبل خود را در معرض پاسخگویی قرار نمی‌داد. یکی از مولفه‌های حکمرانی خوب موضع پاسخگویی است که حتما باید در دستور کار شورای نگهبان قرار گیرد، زیرا اکنون این موضوع کم‌رنگ است که با مردم باید بیشتر گفت‌وگو کند و کاملاً شفاف معلوم شود شورای نگهبان بر چه اساسی عمل می‌کند… توصیه من به شورای نگهبان از مدت‌ها قبل این بود که این قواعد را باید مدون کنند مشکل ما این است که اتفاقاتی که در شورای نگهبان می‌افتد بر اساس قواعد مدونی نیست لذا تاثیر سلیقه شخصی افراد در درونش زیاد می‌شود اینکه گاه این نوسانات در عملکرد شورای نگهبان زیاد است…»(1)
فضل‌ا… موسوی عضو حقوقدان شورای نگهبان می‌گوید: «…دلیل هجمه دشمنان به شورای نگهبان استقامت این شورا در حراست از انقلاب و نظام، پاسداری و نگهبانی از شرع مقدس، دقت‌نظر در صلاحیت‌ها و جلوگیری از ورود افراد ناصالح به ارکان نظام و فصل‌الخطاب قرار دادن منویات رهبری است…»(2)
عضو حقوقدان شورای نگهبان در برنامه «صبح‌بخیر ایران شبکه یک» وظایف شورا را در زمینه بررسی قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و بررسی مصوبات از جهت مغایرت با شرع مقدس و قانون اساسی و وظایف حقوقدانان و فقهای شورا را بررسی می‌نماید اما واقعیت امر اینست که: «…در دوره اخیر انتخابات ریاست جمهوری به صراحت بسیاری از افرادی که صلاحیت آنها برای ورود به عرصه رقابت‌های انتخاباتی احراز نشد خواستار بیان دلایل این امر از سوی شورای نگهبان شده بوده‌اند. در حال حاضر با توجه به فضایی که ایجاد شده و با توجه به صحبت‌های اخیر مقام معظم رهبری، ضرورت این امر چند برابر شده است. بویژه آن که در بند 2-11 سیاست‌های کلی انتخابات مصوب 24/7/1395 ابلاغی رهبر انقلاب اسلامی بر «پاسخگویی مکتوب درخصوص دلایل ابطال انتخابات و رد صلاحیت داوطلبان در صورت درخواست آنان» تأکید شده است. همچنین قانون لزوم رسیدگی دقیق به شکایات داوطلبین رد صلاحیت شده در انتخابات مختلف مصوب 1378 بیان می‌دارد «کلیه مراجع رسیدگی‌کننده صلاحیت داوطلبان در انتخابات مختلف (به‌استثناء انتخابات خبرگان رهبری که مطابق اصل یک‌صد و هشتم (108) قانون اساسی خواهد بود) موظفند صرفاً بر اساس مواد قانونی و بر اساس دلایل و مدارک معتبر که توسط مراکز مسئول قانونی به مراجع اجرائی و نظارتی ارسال‌شده است، به بررسی صلاحیت داوطلبان بپردازند و چنانچه صلاحیت داوطلبی را رد کردند باید علت رد صلاحیت را… با ذکر مواد قانونی مورد استناد و دلایل مربوط به داوطلب ابلاغ نمایند». اگرچه سخنگوی شورای نگهبان پیش از این عنوان داشته بود قانونی برای انتشار عمومی دلایل عدم احراز صلاحیت وجود ندارد اما بسیاری از نامزدها عنوان کرده بودند که حتی دلایل به خود آنها نیز ابلاغ نشده است. همچنین افرادی مانند علی لاریجانی، مسعود پزشکیان و… نیز به صراحت درخواست داشتند تا دلایل عدم احرازشان به آنها علنی اعلام شود. بالطبع در این وضعیت حاجت هیچ استخاره نیست و شورای نگهبان باتوجه به شرایط پیش آمده و برای تغییر نگاه جامعه ضرورت دارد تا به صورت علنی دلایل عدم احراز صلاحیت نامزدهایی مانند علی لاریجانی را اعلام نماید. البته مناظره نامزدهای انتخابات نیز ثابت کرد برخلاف تاکید شورای نگهبان بر برنامه‌محوری، برخی از کاندیداها هیچ برنامه جدی برای ارائه نداشتند و همین مسئله نیز ابهام چگونگی احراز صلاحیت برخی نامزدها برای افکار عمومی را مضاعف کرده است. فراموش نشود تا زمانی که حداقل شفافیت و پاسخگویی در بین نهادها و دستگاه‌های مختلف وجود نداشته باشد انتظار اقناع و رضایت مردم نیز نباید وجود داشته باشد…»(3)
افرادی نظیر محمود احمدی‌نژاد، اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، علی لاریجانی، محسن هاشمی، مصطفی کواکبیان و عده‌ای دیگر که سال‌ها مسئولیت‌های مهمی در نظام جمهوری اسلامی داشته و دارند با صدور بیانیه و ارسال نامه‌هایی درخواست نموده‌اند اعضای شورای نگهبان دلایل ردصلاحیت یا عدم احراز صلاحیت آنان را به مردم اعلام نمایند اما تاکنون پاسخ قانع‌کننده‌ای دریافت ننموده و به اصطلاح پرونده‌ها همچنان مفتوح است. اخیراً علی لاریجانی مشاور مقام رهبری و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام که سال‌ها ریاست بر مجلس شورای اسلامی داشت در پی گفته‌های سخنگوی شورای نگهبان مبنی بر اینکه دلایل عدم احراز صلاحیت علی لاریجانی به وی اعلام شده طی نامه‌ای خطاب به شورای نگهبان نوشت: «شورای محترم نگهبان- باسلام- احتراماً سخنگوی محترم آن شورا اعلام فرمودند دلایل عدم احراز اینجانب را اعلام نموده‌اید. متاسفانه نامه‌ای که اخیراً برای اینجانب ارسال فرمودید با مهر محرمانه است که از طریق اینجانب به دلیل محرمانگی قانوناً قابل انتشار نیست؛ مرحمت فرمایید مهر محرمانه نامه را حذف نمایید تا بتوانم نامه‌ی شورا را برای اطلاع عموم علنی نمایم. بنده‌ی خدا؛ علی لاریجانی»(4)
آخرین نکته اینکه آیت‌ا… صادق آملی لاریجانی در جریان رد صلاحیت علی لاریجانی با صدور اطلاعیه‌ای عدم احراز صلاحیت برادرش را نشان از غیرقابل دفاع بودن تصمیمات اعضای شورای نگهبان و دخالت مقام‌های امنیتی در شورای نگهبان دانست و اخیراً نیز از عضویت در آن شورا کناره‌گیری کرد و پیش از آن نیز از امضای اعتبارنامه سید ابراهیم رئیسی خودداری نمود و در جلسه تحلیف سید ابراهیم رئیسی نیز شرکت نکرد.
شفاف‌سازی و روشنگری و اقناع طبقات مختلف اجتماعی و مردم را محرم دانستن قرار بود از ویژگی‌های انقلاب اسلامی باشد. مشارکت ملت در تمام رخدادهای پیش و پس از انقلاب باعث حضور حداکثری بوده است و پنهان‌کاری و پرده‌پوشی و بی‌اعتمادی به مردم نتیجه‌ای جز دلسرد شدن و عدم اعتماد متقابل مردم به حاکمان و عدم مشارکت در سرنوشت و آینده کشور نخواهد داشت.
پی‌نوشتها:
1- خبرگزاری دانشجو، 14/3/1400
2- انتخاب، 26/4/1400
3- الف، 9/4/1400
4- ایسنا، 16/5/1400
انتهای پیام
