استفراغ فرهنگی، سازوکار شکل‌گیری ضد فرهنگ در ایران
حسن محدثی گیلوایی، جامعه‌شناس در یادداشتی تلگرامی با عنوان «استفراغ فرهنگی، ساز و کار شکل‌گیری ضدفرهنگ در ایران» نوشت:
هفت و نیم صبح بود که فرزنداَم را به مدرسه‌ی ابتدایی برده بودم. آن روز یا روز قبل‌اش، روز تولد حضرت علی بود. خانم معلم پرورشی با چادر مشکلی بچه‌ها را به خط کرده بود و اول صبحی حدود نیم‌ساعت در باره‌ی فضایل حضرت علی سخن گفت. صحنه‌ی فجیعی بود. خیلی بر خودام فشار آوردم تا خود را کنترل کنم و به خانم معلم پرورشی پرخاش نکنم و به او نگویم “احمق بی‌شعور”، کودکان کم سن و سال را اول صبح نیم‌ساعت سر پا نگه نمی‌دارند تا برای‌شان از فضایل یک شخصیت سخن بگویند. تو خشم آنان را علیه علی (ع) برمی‌انگیزی نه مهرشان را.
این فقط یک نمونه از نحوه‌ی تعلیم و تربیت در چهار دهه‌ی اخیر است. امثال تتلو و ساسی مانکن محصولات چنین نظام تربیتی‌‌ی پرتزویری هستند. آن‌ها سوژه‌های ضد فرهنگ ایرانی‌اند. هر فرهنگ رسمی و هر فرهنگ نهادینه‌شده‌ای، ضدفرهنگ خاص خود را می‌پرورد. ضدفرهنگ، فرهنگ افراد و گروه‌هایی است که در تقابل با فرهنگ رسمی و فرهنگ نهادینه شده قرار می‌گیرند و نسبت به آن و کارگزاران‌اش آکنده از خشم و نفرت‌اند.
من هم می‌دانم که ضدفرهنگ مختص ایران نیست. در همه‌ی جوامع ضدفرهنگ وجود دارد، اما اغلب در حاشیه قرار می‌گیرد و افراد طرف‌دارِ آن، جمعیتی محدود هستند. در ایران اما ضدفرهنگ طرف‌داران میلیونی دارد. دلیل آن هم نوعِ خاص فرهنگ رسمی‌ی موجود در ایران است؛ فرهنگ رسمی‌ای که ابتدایی‌ترین امور انسانی را هم نادیده می‌گیرد و همه‌گان را به تزویر مداوم سوق می‌دهد.
ضدفرهنگ واکنشی علیه فرهنگ رسمی یا فرهنگ نهادینه شده است. از این رو، بدون شناخت فرهنگ رسمی و فرهنگ نهادینه شده نمی‌توان ضدفرهنگ آن را شناخت. ساز و کار شکل‌گیری‌ی هر ضد فرهنگی نیاز به توضیح و تبیین دارد. مفهوم استفراغ فرهنگی ساز و کار و روند شکل‌گیری‌ی ضد فرهنگ را در ایران توضیح می‌دهد. بنابراین، بحث از استفراغ فرهنگی توهین به تتلو و ساسی مانکن و امثالهم و طرف‌داران‌شان نیست. توضیحِ ساز و کار پیدایی‌شان است.
در کتاب “کارناوالی شدن عزاداری‌ی عاشورا” آورده‌ایم که “هرچه فرهنگ رسمی از فرهنگ مردمی بیش‌تر فاصله بگیرد، خود را ضربه‌پذیرتر و حریف را خطرناک‌تر می‌سازد.” از این طریق بوده است که متولیان فرهنگ در کشورمان با همه‌ی سازمان‌های عریض و طویل‌شان و با همه‌ی ادعاهای‌شان، از تتلو و ساسی مانکن و کسانی چون آن‌ها شکست خورده‌اند.
انتهای پیام
