مرور سانحه سیل ۸ آبان ۱۳۹۴ ایلام
فرهاد بنی زمان، کارشناس مدیریت ریسک و بحران، انصاف نیوز: استان ایلام در غربی ترین نقطه كشور پس از گذراندن یك دوره خشكسالی شدید و كمبود بارش ها، در نخستین روزهای آبان ماه با بارش بی سابقه باران و جاری شدن سیل مواجه شد. ايلام در فاصله ۷۱۰ كيلومتری تهران واقع شده است. شهر ايلام در ميان حصاری از كوه‌ها و ارتفاعات جنگلی استقرار يافته و آب و هوای معتدل كوهستانی دارد. بهار آن نيز جلوه‌ای زيبا و دلپذير دارد.
شرح واقعه سیل
در رخدادي بي سابقه در 100 سال گذشته ايلام، تنها در مدت 72 ساعت 324 ميلي متر باران باريد كه باعث جاري شدن سيل، تخريب زيرساخت ها و تاسيسات زيربنايي استان و كشته و مجروح شدن ده ها شهروند شد. بارش 280 ميليمتر باران از شامگاه چهارشنبه هفتم تا ظهر پنجشنبه هشتم آبان 94 باعث آبگرفتگي شديد معابر، جمع شدن زباله ها و نخاله هاي ساختماني در جاري شدن نهرها و روان آب جوي ها، تخريب و ريزش ديواره مسيل ها، آبگرفتگي منازل و وقوع سيل در شهر 220 هزار نفري ايلام شد. بیشترین حجم بارش سامانه مذکور در روز دوم فعالیت بوده این سیل باعث خسارات مالی و مرگ هشت نفر شد. از جمله عوامل افزایش مشکلات این سیل ریختن نخاله‌های ساختمانی در بستر و کنار رودخانه‌ها بود که موجب تخریب و ریزش پل‌ها شد. همچنین ساخت و سازهای غیرمجاز در کنار رودخانه هزینه‌های سیل را بالا برد. در مدت 48 ساعته بيش از 324 ميليمتر بارش باران در ايلام ثبت شد. شدت بارندگی در 15 ساله اخیر بی‌سابقه بوده و برابر با دوسوم حجم بارش سالیانه استان بوده است.
كه خسارت مالي فراواني به ابنيه ها، منازل، جاده ها و تاسيسات آب، برق، جاده هاي عشايري، مخابرات و شبكه گاز شهري ايلام و ديگر شهرستان هاي استان وارد كرد. ده‌ها مورد واژگوني خودرو، قطع شبكه تلفن همراه و فيبر نوري در مناطق گستردهاي از استان و خسارت به چادرها و تلف شدن دام هاي عشايري از ديگر پيامدهاي اين بارش بي سابقه بود.
سوانح جنبی تابع وقوع سیل ایلام
در پی بارش شدید باران در استان ایلام، در هفت نقطه واقع در نقاط جغرافیایی مختلف و در مسیر جاده‌ها رانش کوه اتفاق افتاد که با کمک دستگاههای مختلف مسیرها بازگشایی شدند. از مسیرهایی که مسدود شده بود جاده ایلام به سرابله بود و نزدیکی تونل آزادی بودند که پس از مسدودی بازگشایی شدند.
بسته شدن خیابان‌های مسیر سیل بندهای شهر ایلام
پس از فروکش کردن سیل، تمام مسیر سیل بندهای شهر ایلام فروکش کردند و خیابان‌ها و میدان‌های مسیر سیل بند کامل بسته شد. همچنین در مابقی شهر به دلیل جمع شدن گل‌ولای در میدان‌ها، تردد به‌کندی صورت می‌گرفت.
اقدامات پیش از شروع سیل
با توجه به هشدار قبلی هواشناسی و اعلام آماده باش از سوی سازمان امداد و نجات، تیم امدادی هلال احمر قبل از وقوع سیلاب در مناطق در معرض خطر حاضر بوده است . اقدامات امداد و نجات و جمعیت هلال احمر بلافاصله پس از شروع بارندگی‌ها انجام شد، از جمله، تخلیه اضطراری مناطق سیل‌خیز به‌خصوص خوابگاه خواهران دانشجو جنب دانشگاه پیام نور و هشدارهای لازم به مردم برای تخلیه منازل در محدوده وقوع سیل که این اقدام فوق‌العاده مؤثر در کاهش تلفات جانی بوده است.
اقدام‌های انجام شده برای مقابله با سیل
با توجه به فروکش کردن سیلاب و پس از اطمینان از فرایند نجات و کاهش تهدید جانی حادثه‌دیدگان و جمعیت هلال احمر با کمک شهرداری برای تخلیه آب منازل مسکونی با تمام توان عملیاتی استان، با به‌کارگیری ۴۰ تیم عملیاتی، با توجه به وسعت حادثه از سازمان امداد درخواست شد و به این منظور ۱۴ تیم از استان‌های خوزستان، کرمانشاه، همدان، زنجان و کردستان در استان حاضر شدند و در نتیجه این اقدام فعالیت هلال احمر و باتوجه به اهداف سازمانی خود بسیار پررنگ‌تر از سایر دستگاههای خدمات‌رسان بوده است . با اینکه رسالت اصلی شهرداری در کنترل حادثه می بود اما جمعیت هلال احمر استان ایلام کمک شایانی در این زمینه انجام دادند و بیش از چارچوب اختیارات شان وارد عمل شدند.
برای اسکان اضطراری خانوارهای آسیب دیده، ۲ اردوگاه در ورزشگاه‌های سرپوشیده شهر با استفاده از تعداد زیادی چادر امدادی بر پا شد و مردم به علت ارتباطات قومی و فامیلی در منازل سایر اقوام سکونت داشتند و از فضاها تعیین شده استقبالی نشد .
گل آلود شدن آب سد ايلام و چشمه هاي گل كل به عنوان منابع تامين آب آشاميدني شهر ايلام نيز باعث شد 50 درصد مشتركان شهري با قطعي آب مواجه و آب رساني به آنان به وسيله تانكرهاي سيار انجام شود. مسئولان بهداشتی استان نیز به دلیل وقوع سیل در زمینه شیوع بیماری های گوارشی مانند اسهال هشدار دادند و از مردم خواستند حتی الامكان آب جوشیده و بسته بندی شده استفاده كنند.
همکاری امدادگران سازمان امداد و نجات کشور در خدمات شهری
طبق قانون، وظیفه جمعیت هلال احمر در حوادث، امداد و نجات و همچنین اسکان اضطراری افراد آسیب دیده است و خروج آب از منازل هموطنان در هنگام بروز سیل بر عهده شهرداري است، با این حال، در مجموعه هلال احمر استان‌هاي حادثه‌خيز از جمله ايلام، چندین دستگاه موتور پمپ و لجن‌کش در استان ایلام به منظور ارائه خدمات به مردم وجود داشته كه برای تخلیه کردن آب از منزل‌های مسکونی توسط نیروهای سازمان امداد و نجات به‌خدمت گرفته شد.
تعطیلی اداره‌های ایلام
در پی بارش شدید باران همه دستگاههای دولتی، بانک‌ها و مدارس و مراکز آموزش عالی ایلام بجز مراکز خدمات رسان، تعطیل شدند و زندگی روزمره مردم با مشکل مواجه شد.
بازدید مقامات از استان ایلام
شدت سيل و حجم بالاي آسيب‌ها به زيرساخت ها و مكان هاي مسكوني و عمومي استان به حدي فراوان بود كه معاون رئيس جمهوري و رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي را بر آن داشت كه براي بازديد از روند خسارت‌ها و دلجويي از مردم به ايلام سفر كند.
معاون رئيس جمهوري و رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي به همراه حسين فريدون دستيار اجرايي رئيس جمهوري چند روز پس از اين واقعه وارد استان شدند و از مناطق آسيب ديده شهر ايلام بازديد كردند. به‌علاوه، محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت و حسین فریدون دستیار ارشد رئیس جمهور به دنبال وقوع سیل در ایلام که خسارت های بسیاری را به بار آورده بود، به ایلام سفر کرد و با حضور در مناطق سیل زده و آبگرفته با مردم گفت وگو کرد. معاون رئیس جمهور همچنین در جلسه مشترک ستاد بحران و شورای برنامه ریزی استان ایلام که در دانشگاه ایلام برگزار شد، حضور یافت.
کمبود نیروهای انسانی و وارد عمل شدن سپاه ایلام برای خدمات‌رسانی به مردم
کمبود نیروها و امکانات خدماتی موجب کندی فعالیت‌های امدادی و خدماتی شامل کمک به رفع آبگرفتگی معابر، منازل، دستگاههای اداری، تجاری، انبارها و کمک به خودروهای دچار حادثه شد و فقدان این خدمات با توجه به حجم عملیات امدادی، ملموس و قابل‌توجه بود. برای رفع این کمبود، سپاه امیر المومنین (ع) ایلام برای ارائه خدمات به مردم سیل‌زده استان تانکرهای آب‌رسان و جرثقیل و دیگر ادوات راه‌سازی سپاه استان وارد عمل شدند. این اقدام سپاه پس از فراخوان به نیروها و حوزه‌های مهندسی و حمل‌ونقل سپاه در مناطق موردنیاز به امدادرسانی آغاز شد.
خسارت‌ها و تلفات جانی
سيل آبان ماه 94 كه در طول چند سده گذشته بي سابقه بوده در مجموع بيش از 11 هزار ميليارد ريال خسارت به تاسيسات كشاورزي، مخابرات، منابع آبي، راه، شبكه گاز و زيرساخت هاي شهري، مسكوني و تجاري استان وارد كرد. سه هزار ميليارد ريال از اين خسارت مربوط به زيرساخت‌ها، مسيل‌ها و تاسيسات زيربنايي شهر ايلام، دو هزار ميليارد ريال مربوط به خسارت هاي مردم و باقي نيز مربوط به دستگاه‌هاي اجرايي استان ايلام است.
طی سیل ایجاد شده، 100 درصد مسیل‌ها خسارت دیدند و نیاز به باز‌سازی پیدا کردند. به‌علاوه، آب 50 درصد از شهر ایلام قطع شد و به دلیل وجود بارش امکان امدادرسانی و توزیع آب نبود. 40 درصد از مناطق مسکونی شهر ایلام اسیب دید و دچار آبگرفتگی شد. طی سیل ایلام، سه کشته و یک مفقود و طبق آماری دیگر، 4 کشته بر جای گذاشت.
خسارت به بناهای میراث فرهنگی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام با بیان اینکه سیلاب به 8 اثر تاریخی استان ایلام آسیب وارد کرد، بررسی های انجام شده حاکی از خسارتی بالغ بر دو میلیارد و پانصد میلیون ریال به زیرساخت های گردشگری و آثار باستانی و تاریخی استان ایلام شده است. بر اثر جاری شدن سیل برخی از زیرساخت های گردشگری و آثار تاریخی استان ایلام آسیب دیده اند. دیوار جنوبی قلعه کنجانچم در اثر سیلاب و به احتمال زیاد بر اثر برخورد صاعقه به اندازه 15 متر فرو ریخته است. قلعه شاخ واقع در شهرستان دهلران، قلعه های پور اشرف و میر غلام واقع در شهرستان دره شهر نیز آسیب دیده اند ، همچنین سیلاب و بارش های شدید به قلعه هزار درب واقع در شهرستان آبدانان و قلعه والی در ایلام آسیب وارد کرده است و بنای امام زاده مهدی صالح(ع) در ماژین نیز در اثر جاری شدن سیلاب آسیب دیده است .
دلایل بروز خسارت‌ها و تلفات سیل 8 آبان 1394
شهر ایلام به‌علت وضعیت توپوگرافی که دارد و به‌دلیل قرارگیری در میان رشته‌کوههایی که بخش اعظمی از اطراف شهر را احاطه کرده است، درموقعیتی قرار گرفته که با افزایش بارندگی‌ها ،روان‌آبها و سیلابهای حاصل شده راهی جز ورود به شهر ایلام برای آنها وجود ندارد.
دلیل اصلی که در تشدید سیلاب اخیر شهر ایلام مؤثر بوده و حجم خسارات را بالا برده است، از بین رفتن مسیل های فصلی و اتفاقی درجه دو و سه در داخل شهر ایلام است. منطقه بالادست شهر ایلام و ارتفاعات آنها چیزی جدا از شهر ایلام نیست و به لحاظ سامانه‌های دینامیک بیرونی و فرایندهای پویای ریخت شناسی خارج و داخل شهر به هم وابسته‌اند. بخشی از مسیل های فصلی در سطح شهر که از ارتفاعات سرچشمه می گیرند و قبل از ایجاد و توسعه شهر فعال بوده‌اند، به وسیله مسئولین شهری محدود و سر بسته شده، بالای آن تبدیل به خیابان شده بود. در نتیجه ایجاد این تغییرات و دستکاری‌های صورت‌گرفته در حوضه آبریز شهری ایلام، شدت گرفتن سیلاب ایجاد شده به‌وقوع پیوست. بنابراین، جاری شدن سیل در شهر ایلام وخسارات متعاقب آن، وجود زیرساختهای ضعیف شهری در انتقال وهدایت روان آبها وسیلابها به بیرون از شهر ایلام بود.
به‌منظور پیشگیری از ورود سیلابها به درون شهر ایام تمهیداتی از قبیل احداث سیل بندهای خاکی واحداث کانالهای روبسته هدایت سیلابها اندیشده شده بود که قدیمی بودن این کانالها، انسداد آنها و ظرفیت محدودشان در انتقال وهدایت حجم عظیمی از سیلابها بعنوان دلیل عمده طغیان سیلابها وروان شدن آن درسطح شهرایلام تشخیص داده شده بود. دلیل دیگری که باعث وارد شدن خسارت قابل توجه به تأسیسات شهری و مردم شد، گل‌آلود شدن آب سیل و افزایش یافتن قدرت تخریب سیل با توجه به رویارویی جریان سیلاب با حجم زیادی از نخاله ساختمانی به‌جای مانده در محیط شهری ایلام و همراه ساختن آن با خود بوده است. موضوع دیگر، ساخت و سازهای غیر اصولی و غیر ایمن در حاشیه رودخانه‌ها، حاشیه‌های شهرها و همچنین ساخت پل های غیر اصولی بود که منجر به مسدود شدن مسیر رودخانه ها و مسیل ها در ایلام شده بود.
فهرست مراجع:
-درگاه اینترنتی سازمان امداد و نجات کشور
-درگاه اینترنتی خبرگذاری جمهوری اسلامی
-درگاه اینترنتی سازمان مدیریت بحران کشور
-درگاه اینترنتی خبرگذاری‌ها
انتهای پیام
