بازگرداندن پناهجویان افغانستانی

امیر هاشمی مقدم، پژوهشگر فرهنگی و عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز در یادداشتی درباره‌ی پناهجویان افغانستانی نوشت:

گویا در روزهای اخیر، بسیاری از شهروندان افغانستانی که به‌طور غیرقانونی وارد ایران شده بودند توسط نیروهای انتظامی دستگیر و به‌واسطه شمار زیادشان، توسط کامیون به افغانستان فرستاده شدند. همانگونه که در کلیپ می‌بینید، یکی از شهروندان افغانستانی دارد از این صحنه فیلم می‌گیرد و شبکه «افغانستان اینترنشنال» نیز آنرا پخش کرده است. بسیاری از افغانستانی‌ها نیز با بازنشر این کلیپ در شبکه‌های اجتماعی، انتقادات فراوان و تند و تیزی به حکومت ایران کرده‌اند.

در این باره چند نکته باید یادآوری شود:

۱- برآورد می‌شود اکنون حدود پنج میلیون افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند. سه میلیون جمعیتی است که معمولا کمابیش ثابت هستند و دو میلیون دیگر در چند ماه اخیر و به‌واسطه اشغال دوباره افغانستان به دست طالبان به ایران پناه آورده‌اند. از آن جمعیت سه میلیونی ثابت، حدود یک میلیون نفرشان مجوز اقامت دارند و دو میلیون دیگر بدون مجوز هستند. یعنی مجموعا حدود ۴ میلیون افغانستانی بدون مجوز در ایران زندگی می‌کنند. حدود دو ماه پیش اعلام شد که تاکنون به چهار میلیون افغانستانی (بدون توجه به حضور قانونی یا غیرقانونی‌شان) واکسن کرونا تزریق شده است.

۲- پنج میلیون مهاجر و پناهجو واقعا جمعیت زیاد و قابل توجهی است که مسائل و مشکلات خاصی را برای کشور میزبان به وجود می‌آورد. تا آنجا که می‌دانم هیچ کشور دیگری این میزان مهاجر و پناهجو ندارد؛ آن هم در کشوری همچون ایران که خودش با مسائل و مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. ایران اکنون حدود ۸۵ میلیون جمعیت دارد که بسیار فراتر از تحمل محیط قابل زیست، حامل‌های انرژی، آب (برای خوراک، کشاورزی و صنعت)، شغل و… است. شوربختانه سیاست نادرست افزایش جمعیت که دوباره در پیش گرفته شده به این مسائل دامن می‌زند. افزایش پنج میلیونی جمعیت نیز این مشکلات را افزایش می‌دهد. کشورهای دیگر اگر مهاجر جذب می‌کنند، عموما به جذب نخبگان،‌ آن هم در شمار اندک و البته با سر و صدای زیاد می‌پردازند. در حالی‌که بیشتر پناهجویان و مهاجران قانونی و غیرقانونی به ایران از طبقات پایین افغانستان هستند. همین شمار بالا باعث شده ایران با کامیون آنان را به افغانستان بازپس فرستد. و این مایه انتقاد برخی افغانستانی‌ها شده که به اشتباه فکر کرده‌اند اینها خودروهای حمل زباله است. در حالی‌که با یک جستجوی ساده می‌توانستند بفهمند خودروی حمل زباله با این کامیون‌ها تفاوت دارد و از سوی دیگر ایران هنگام ارائه خدمات به زائران خودش در مراسم اربعین نیز از همین کامیون‌ها برای جابجایی استفاده می‌کند (در سفرنامه اربعین خودم به عراق، تجربه سوار شدنم به این کامیون‌ها در دو مسیر را شرح داده‌ام [لینک]).

۳- همه کسانی که باز پس فرستاده می‌شوند از راه‌های غیرقانونی و با زیر پا گذاشتن قوانین ایران وارد کشور شده‌اند. هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد جمعیت چند میلیونی غیرقانونی وارد کشورش شود. دست کم در منطقه خودمان مرزبانان ترکمنستانی به سادگی به هر کسی که بخواهد غیرقانونی وارد کشورشان شود تیراندازی می‌کنند و چنانچه کشته نشود، احتمال مرگش در زندان‌های مخوف این کشور بالاست. ترکیه هم که به‌واسطه عبور غیرقانونی افغانستانی‌ها از مرز ایران به آن کشور، دیوار بتنی بین دو کشور کشیده و البته کلیپ‌ها و فیلم‌های فراوانی که در دست است نشان می‌دهد نیروهای پلیس آن کشور با چه خشونت غیر قابل بیانی با افغانستانی‌هایی که غیرقانونی وارد ترکیه شده و دستگیر می‌شوند، برخورد می‌کنند.

۴- هر کشوری حق اعمال حاکمیت بر مرزهایش و جلوگیری از ورود غیرقانونی به آن را دارد. گاهی تصاویری از تیراندازی ماموران مرزی ایران به سوی خودروهای قاچاق‌بَر (اصطلاحا افغانی‌کِش) یا دیگر برخوردهای ناراحت‌کننده منتشر می‌شود. اما چاره چیست؟ آیا همین میزان هم جلوگیری نکنند؟ مرزها را باز بگذارند و بگویند دیگر جلوی کسی را نمی‌گیریم یا دیگر هیچ مهاجر غیرقانونی را بیرون نمی‌کنیم؟ در آن صورت چند میلیون افغانستانی دیگر به ایران وارد می‌شود؟ منتقدان بگویند دقیقا ایران باید چکار کند؟

۵- دوستان افغانستانی به درستی به این نکته اشاره دارند که شرایط افغانستان غیرقابل تحمل شده و باید به پناهجویان این کشور نگاه انسانی داشت؛ به‌ویژه از ایران به‌عنوان برادر بزرگتر انتظار بیشتری می‌رود که به هم‌تباران و هم‌زبانانش رسیدگی بیشتری کند. سخن کاملا درستی است. اتفاقا ایران در این زمینه تا آنجا که در توان داشته اقدام کرده و حتی روند ارائه روادید (ویزا) به افغانستانی‌هایی که جان‌شان در خطر بود در این چند ماه سرعت بالایی گرفته که شخصا و از نزدیک شاهد آن بوده‌ام (هرچند بسیاری از آنان نیز با بزرگ‌نمایی و ارائه ادله دروغین خواهان پناهندگی از کشورهای دیگر هستند. برای نمونه در همین چند ماه ده‌ها هزار نفر به نام خبرنگار از این کشور خارج شده‌اند و ده‌ها هزار نفر دیگر نیز به نام خبرنگار درخواست پناهجویی به کشورهای دیگر داده‌اند. قطعا از هر ۱۰ نفر یکی‌شان هم خبرنگار نبوده). کشورهای دیگر که تصمیم‌گیرندگان اصلی برای افغانستان هستند هم اگر هر کدام یک دهم ایران پناهجوی افغانستانی بگیرند، مشکل حل می‌شود.

۶- ایران اصلی‌ترین سیبل انتقادات افغانستانی‌هاست. در حالی‌که ایران کمترین گناه را در وضعیت پیش‌آمده در آن کشور دارد. امریکا و هم‌پیمانانش که به نام مبارزه با تروریسم و طالبان ۲۰ سال در این کشور حضور داشتند و دست آخر کشور را دو دستی تقدیم طالبان کردند؛ پاکستان که آفریننده طالبان بود و اکنون نیز از اصلی‌ترین گردانندگان این کشور است؛ سیاستمداران افغانستانی که یا همچون آن نژادپرستانی که در رأس حکومت بودند، حاضر بودند کشور را به طالبان تسلیم کنند اما اجازه کشورداری به تاجیک و هزاره و ازبک ندهند، یا همچون ژنرال دوستم ازبک، امرالله صالح تاجیک، محقق و خلیلی هزاره در خدمت همان دستگاه نژادپرست قرار گرفتند. اما رسانه‌های این کشور حتی در همان زمان هم بیشتر علیه ایران گزارش تهیه می‌کردند و خبرنگاران ظاهرا حرفه‌ایش جلوی وزیر امور خارجه ایران پا روی پا انداخته و او را دادگاهی می‌کردند، در حالی‌که همان خبرنگاران جلوی سفیر امریکا دست‌ها را به نشانه ادب روی زانوها گذاشته و بله بله‌گویان همه سخنان او را تایید می‌کردند؛ بی‌انکه کمترین اشاره‌ای به جنایات نظامیان امریکایی علیه غیرنظامیان افغانستانی بکنند. جنایاتی که دولت امریکا نه نیازی به عذرخواهی دید و نه محاکمه عاملان آن. اما همان رسانه‌های امریکایی و انگلیسی و سعودی و… مدام در حال بمباران اخبار سوگیرانه علیه ایران در زمینه افغانستان هستند.

۷- پخش این کلیپ از سوی شبکه «افغانستان اینترنشنال» که برادر شبکه «ایران اینترنشنال» است و هر دو با پول‌های کثیف سعودی راه‌اندازی و اداره می‌شوند، جالب است. کشور عربستان که خودش یکی از بدترین کشورهای مهاجرپذیر است قطعا در این زمینه نمی‌تواند به دیگران انتقاد کند با یک جستجوی ساده می‌توان به گزارش‌های زیادی از شکنجه و قتل مهاجران غیرقانونی و حتی قانونی در این کشور دست یافت. این کشور نهایتا . با فشار امریکا تنها ۱۰ هزار پناهجوی افغانستانی را پذیرفت. کشورهای دیگر نیز وضعیتی بهتر از عربستان ندارند. امارات تنها ۵ هزار پناهجوی افغانستانی را به‌طور موقت می‌پذیرد (یعنی یک هزارم ایران) تا کارهای‌شان برای مهاجرت به کشور سوم انجام شود و قطر هم تنها ۸ هزار نفر.

۸- اینکه یک کشوری همچون عربستان با آن وضعیت حقوق مهاجران، چنین گزارش‌هایی تهیه کرده و به خورد افغانستانی‌ها و حتی ایرانی‌ها بدهد، همانگونه که پیش از این بارها نوشته‌ام به سیاست‌های نادرست ایران در زمینه رسانه‌های داخلی بازمی‌گردد. تا زمانی که ایران سیاست‌هایش در این زمینه را درست نکند، درب بر همین پایه می‌چرخد. گزارش‌های زیادی نشان می‌دهد که اکنون حتی درصد بسیار بالایی از خود ایرانی‌ها هم اخبارشان را از شبکه ایران اینترنشنال دریافت می‌کنند.

۹- این توضیحات را در اصل برای مخاطبان افغانستانی نوشته‌ام و بنابراین قاعدتا می‌بایست در رسانه‌های افغانستانی منتشر می‌کردم. اما به دو دلیل در اینجا منتشر می‌کنم: نخست اینکه بیشتر رسانه‌های افغانستانی یا موضع ضدایرانی دارند یا به‌واسطه ترس از انگ و برچسب «نوکری ایران» از پذیرش و انتشار چنین گزارش‌هایی خودداری می‌کنند. بارها این را آزموده‌ام. دوم اینکه بسیاری از ایرانیان نیز به‌واسطه انتقاداتی که به حکومت ایران دارند، این گزارش‌های سوگیرانه را چشم و گوش بسته می‌پذیرند؛ در حالی‌که برخی از همان‌ها خودشان مثلا منتقد حضور شمار زیادی از افغانستانی‌ها در کشور هستند.

۱۰- آنچه در بالا نوشته شد به هیچ وجه برای نمک ریختن بر زخم هم‌تباران افغانستانی نبود. چرا که خود ما ایرانی‌ها هم بارها طعم زخم زبان را از شهروندان دیگر کشورها چشیده‌ایم. از سوی دیگر به هیچ وجه منظورم به هم‌تباران و بلکه هم‌میهنان افغانستانی‌الاصل که سال‌هاست ساکن ایرانند و از بسیاری حقوق‌شان محروم، نبود. به خوبی هم می‌دانم که شوربختانه افغانستانی‌ها چهل سال است دچار وضعیتی شده‌اند که گویا در کوتاه‌مدت راه خروجی بر آن نمی‌بینند و مستأصل به هر سو رو می‌آورند. آنان می‌توانند به ایران انتقاد کنند. قطعا سیاست‌های ایران در برخی موارد در زمینه افغانستان نادرست بوده. شخصا ۱۴ سال است دارم در این باره می‌نویسم و انتقاد می‌کنم. به‌ویژه در زمینه حقوق پناهجویان افغانستانی در ایران. اما نمی‌توان هر سیاستی که ایران در پیش می‌گیرد را نقد کرد و به حکومت ایران نفرین فرستاد. دوستان افغانستانی در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند حساب حکومت ایران را از مردم این کشور جدا کرده و انتقادات‌شان را عموما به حکومت اصطلاحا «آخُندی» وارد کنند. این در حالی است که سیاست مهاجرپذیری ایران در دوره پیش از جمهوری اسلامی بسیار سخت‌گیرانه‌تر بود و اتفاقا در دوره کنونی گشایش‌های زیادی در آن شده است؛ هرچند تا رسیدن به حد قابل قبول (در مواردی همچون اعطای تابعیت به فرزندانی با مادر ایرانی و پدر افغانستانی، اعطای تابعیت به نسل سوم مهاجران افغانستانی، اعطای تابعیت به نخبگان، تسهیل در ارائه خدمات بانکی/ سیم‌کارت تلفن و… به مهاجران مجاز و…) راه زیادی در پیش است.

انتهای پیام