طرح «صیانت» و وابستگی به دولت عامل زوال رسانه

شفقنا نوشت: خبر محروم شدن سه تن از روزنامه نگاران منتخب از حضور در هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران، باعث ایجاد موجی از اعتراضات نسبت به از بین رفتن استقلال حرفه ای خبرنگاران شد. اما این اتفاق تا چه حد می تواند استقلال حرفه ای تحریریه ها را زیر سوال ببرد؟ ملزومات رسیدن به یک استقلال چیست؟ چه موانعی بر سر راه رسانه ها برای رسیدن به مستقل شدن وجود دارد؟ 

عباس عبدی فعال رسانه ای معتقد است، اگر استقلال حرفه ای را به معنای آزادی روزنامه نگار برای کسب اطلاعات و انتشار آن در نظر بگیریم، در کشور با این حد از استقلال بسیار فاصله داریم. او توضیح می دهد:رسانه های ما به معنای واقعی کلمه در فضایی آزاد قرار ندارند، تا بتوانند خدمات و کالایی را به جامعه عرضه کنند و در مقابل، افکار عمومی به ازای دریافت آن، هزینه کند. از طرفی دیگر متاسفانه هیچ رقابتی بین آنها وجود ندارد. اینها از عوامل مهم بر سر راه استقلال تحریریه ها و روزنامه نگاران مستقل است.

 عبدی در ابتدای صحبت های خود به موانع موجود بر سر راه استقلال تحریریه ها اشاره می کند و به شفقنا رسانه می گوید: اگر استقلال حرفه ای را به معنای آزادی روزنامه نگار برای کسب اطلاعات و انتشار آن در نظر بگیریم، در کشور با این حد از استقلال بسیار فاصله داریم. اما استقلال تحریریه بحث های دیگری هم دارد. در حقیقت یک روزنامه نگار با دو سطح از موانع مواجه است. یکی از آن سطح ها در داخل خود تحریریه هاست و سطح بعدی محدودیت‌ها از طریق عامل بیرونی و کلان و به طور مشخص سیاست است.

او ادامه می دهد: وقتی استقلال حرفه ای در سطح کلان تامین نشود و دسترسی آزاد به اطلاعات و انتشار آن وجود نداشته باشد، به طریق اولی استقلال حرفه ای در سطح تحریریه رسانه هم وجود نخواهد داشت. اتفاقی که برای اعضای انجمن صنفی افتاد، ناشی از فقدان استقلال حرفه ای بود. هم علت و هم معلول، فقدان استقلال حرفه ای روزنامه نگاران است.

عبدی معتقد است روزنامه نگاری در ایران بنا به دلایلی، فاقد استقلال متعارفی است که در جوامع توسعه یافته هست، او برای رسیدن به حدی از استقلال رسانه ای، پیشنهاد می دهد: باید در تلاش باشیم تا این مسیر را طی کنیم و این اتفاق که در انجمن صنفی سراسری روزنامه نگاران، رخ داد بیشتر از گذشته به ما تاکید می کند که ما باید اتحاد داشته باشیم و با گفتگو و تفاهم میان خودمان به نتیجه برسیم، در واقع هر چقدر بتوانیم از داخل با یکدیگر متحد و وفاق داشته باشیم، موانع خارجی که بر سر راه استقلال تحریریه ها وجود دارد، بالاخره کوتاه می آیند.

این روزنامه نگار پیشکسوت با اشاره به کارکرد و ضعف های«طرح صیانت» و تاثیرات آن بیان می کند: اگر به «طرح صیانت» خوش بینانه نگاه کنیم، ممکن است دغدغه های قابل توجهی را بتوان در آن پیدا کرد. فضای مجازی در ایران دارای ایرادات زیادی است، چرا که هیچ قانونی بر آن حاکم نیست و به اصطلاح فضایی بی نظم است. اما مشکل «طرح صیانت» این است که فکر می کند ، می تواند ضعف های این فضا را از طریق بستن و محدودیت حل کند. علت اینکه فضای مجازی ما چنین ضعف ها و نقص هایی دارد نه به خاطر نبود «طرح صیانت» ، بلکه به خاطر نبود آزادی کافی در رسانه های رسمی است و چون این رسانه ها کارکرد درستی ندارند، همه عوارض آن به فضای مجازی سرازیر می شود و خود را بروز می دهد.

عبدی توصیه می کند: راه حل فضای مجازی، آزاد کردن فضای واقعی برای رسانه و روزنامه نگاران است، و هیچ راه حلی دیگری وجود ندارد. هر کوششی برای محدود کردن فضای مجازی، جز اینکه به فساد و تباهی منجر شود، نتیجه دیگری ندارد.

این تحلیلگر فضای رسانه ای، با اشاره به تبعات نبود آزادی در فضای رسمی برای رسانه ها توضیح می دهد: فضای مجازی با همه مشکلاتش کما بیش توانسته حدی از استقلال روزنامه نگاری را تأمین کند. روزنامه نگاری که تحلیل‌ها و خبرهایش در رسانه های رسمی منتشر نمی شود، می تواند آنها را در فضای مجازی منتشر کند. اما مشکل فضای مجازی این است که غیر از روزنامه نگاران، بسیاری از مردم در این فضا وجود دارند که با اصول حرفه ای آشنا نیستند. زمانیکه با اصول حرفه ای آشنا نباشید و کار خبری انجام دهید، احتمال اینکه عوارض کار هم زیاد شود، هست. بنابراین تنها راه حل این است که تمام رسانه ها اعم از رادیو و تلویزیون و مطبوعات از فشارهای مرئی و نامرئی رها شوند.

عبدی در پایان صحبت های خود به تاثیرات وابستگی رسانه ها به بودجه های دولتی اشاره می کند و با مقایسه رسانه های خارجی می گوید: بیشتر رسانه ها ایران با بودجه دولتی در حال فعالیتند، از جمله رسانه های دیداری و شنیداری که دارای بودجه های کلان هستند و کارایی کافی هم ندارند، خبرگزاری های بزرگ و روزنامه های بخش خصوصی هم با یارانه دولتی زندگی می کنند. این بدین معناست که این رسانه ها آورده ای برای جامعه وارد ندارند تا افکار عمومی بابت استفاده از آنها هزینه کند‌.

او با انتقاد به این حمایت‌های مالی می گوید: مگر رسانه های دیگر کشورها، با وجود تعداد زیادشان، از بودجه عمومی ارتزاق می کنند؟ خیر. چرا که آن رسانه ها تولیدات با ارزشی برای افکار عمومی خود دارند و جامعه هم بابت آن محتوا پول می دهد و درآمد رسانه حاصل می شود. همه این عوامل بر خلأ استقلال تحریریه ها تاثیر گذار است و از طرفی، رسانه های ما به معنای واقعی کلمه در فضایی آزاد قرار ندارند، تا بتوانند خدمات و کالایی را به جامعه عرضه کنند تا افکار عمومی به ازای دریافت آن هزینه کند متاسفانه هیچ رقابتی بین آنها وجود ندارد. این هم از دیگر عوامل مهم بر سر راه استقلال تحریریه ها و روزنامه نگاران مستقل است.

انتهای پیام