معنای دوباره‌ی حاکمیت
رضا صادقیان، عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز در یادداشتی با عنوان «معنای دوباره‌ی حاکمیت» درباره‌ی نحوه‌ی تصمیم‌گیری نظام در مورد موضوع برجام و احیای این توافق نوشت:
امکان توافق هسته‌ای و بازگشت به برجام در دولت سیزدهم قابل پیش‌بینی بود. آنگونه که از خبرهای رسمی و غیررسمی طی سه ماهه گذشته می‌توان فهمید رسیدن به یک توافق با کسب «تضمین» از طرف‌های اصلی مذاکرات بود، هر چند تا این لحظه اطلاع دقیقی از دریافت تضمین برای اجرا و خارج نشدن طرفین مذاکرات در آینده وجود ندارد، ولی تحقق یافتن توافق نسبتا صورت گرفته است.
قبل از سال 1394 و تا هنگام خروج آمریکا از برجام طی پنج یادداشت با محوریت چگونگی مذاکرات هسته‌ای، مذاکره مستقیم با آمریکا و رسیدن به نقطه‌ای که امضای برجام را به همراه داشت و با توجه به معنای مفهوم کلان و بنیادین حاکمیت در دانش سیاسی، درباره مفهوم حاکمیت توضیحاتی را ارایه دادم. به نظر می‌رسد لازم است برای مرتبه‌ای دیگر به خوانش دوباره این مفهوم پرداخته شود.
معنای مفهوم حاکمیت در دانش سیاسی، به دولت و اشخاص مربوط نمی‌شود، بلکه نشانه روشن بالاترین قدرت کلان در ساختار سیاسی یک کشور است. قدرتی که فراتر از سیاست‌های داخلی دولت‌ها تعبیر می‌گردد. تصمیمی که در آن دولت‌ها نقش دارند، ولی نقش آنان به عنوان حاکمیت تعریف نمی‌شود. اشخاص نیز با تمام نفوذی که در ساختار قدرت دارند، تنها بخشی از یک حاکمیت معنا پیدا می‌کنند. به عبارتی جایگاه حاکمیت به عنوان مفهوم فربه صرفا به شخصیت‌های سیاسی، نهادهای دولتی و ساختارهای متفاوت نظام باز نمی‌گردد. تصمیم درباره برجام و سایر معاهده‌هایی که به امنیت ملی، سیاست خارجی و واکنش‌های رسمی آن در حوزه بین‌المللی ارتباط پیدا می‌کند، تنها در گرو سیاست‌های حاکمیتی تعریف و فهم می‌شود. بنابراین دخیل کردن شخصیت‌های سیاسی شاغل در دولت و یا بخش‌های خاص از دولت بیش از هر موضوعی به اختلاف دیدگاه‌ها و علایق مختلف در اداره کشور میان جریان‌های سیاسی و حتی چهره‌های سیاسی و اجتماعی باز می‌گردد. به عبارتی روشن‌تر هر دو طرف بحث، موافقان و مخالفان قسم خورده برجام به روشنی می‌دانند موضوعاتی مانند برجام، ماندن و یا خروج از آن به تصمیم حاکمیت ارتباط مستقیم دارد و نه سیاست‌های دولت‌های وقت. می‌توان گفت معادل قابل فهم‌تر مفهوم حاکمیت، نظام است. عبارتی که در نوشتار و گفتار مسئولان اجرایی، حقوقی و قضایی به وفور استفاده می‌گردد. اینکه «تصمیم نظام این بوده است»، «نظام نظرش چنین است»، «نظر نظام است» و… اما به نظر می‌رسد حداقل درباره برجام و رفع تحریم‌ها برخی از چهره‌های رسانه‌ای با ساده‌سازی مسئله و فروکاستن این تصمیم به دنبال فروکاستن معنای حاکمیت-نظام هستند.
برای روشن‌تر شدن معنای حاکمیت به سخنان مقام رهبری در سال جاری می‌توان اشاره کرد. ایشان در روز 12 اردیبهشت با تأکید بر اینکه «سیاست خارجی در همه جای دنیا در مجامع بالادستی تعیین می‌شود و نه در وزارت امور خارجه، افزودند: وزارت امور خارجه در تعیین سیاست‌ها مشارکت دارد اما تصمیم‌گیر نیست بلکه مجری است. ایشان همچنین برای مشخص‌تر شدن مبحث ارایه شده، خاطر نشان کردند: در کشور ما نیز سیاست خارجی در شورای عالی امنیت ملی با حضور مسئولان تعیین می‌شود و وزارت امور خارجه باید با شیوه‌های خود آن را اجرا کند».
طی روزهای اخیر و بی‌شک در آینده نزدیک برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و نشریات به انتقاد از رویکرد و دستاوردهای مذاکره کنندگان هسته‌ای، وزارت امور خارجه و حتی رییس جمهور مشغول خواهند شد. باور این افراد به دلیل گسستگی که با معنای حاکمیت در چارچوب ساختار ذهنی داشته و دارند، برای مرتبه‌ای دیگر به این نتیجه منجر خواهد شد که مجریان دستگاه وزارت امور خارجه را مقصر اول و آخر در ماجرای برجام خواهند دانست. این افراد گمان می‌کنند در گذشته شخصیت‌هایی مانند ظریف، عراقچی و تخت‌روانچی سیاست خارجی را جهت‌دهی می‌کردند و حال چهره‌هایی مانند باقری، عبداللهیان و شماری دیگر از مذاکره کنندگان این مسیر را دنبال می‌کنند. در حالی که چنین نبوده و نیست. چه در گذشته و امروز و حتی آینده اگر قرار بر مذاکره و تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی در حوزه‌های گوناگون باشد، مذاکره کنندگان و هر شخصیتی که به جمع مذاکرات خارجی بپیوندد، لاجرم در چارچوب‌های تعریف شده حاکمیت گام برخواهد داشت. در دنیای امروز نمی‌توان صرفا به قول و کردار مذاکره کنندگان دقت کامل داشت و نظرگاه حاکمیت را در نظر نداشت.
انتهای پیام
