خطرات کود انسانی و فاضلاب برای کاهو و گشنیز

ایسنا نوشت: پژوهشگران با انجام یک مطالعه مروری، غلظت عناصر بالقوه زیان‌آور را در بخش خوراکی کاهو و گشنیز بررسی‌ کردند.

تغییرات آب‌وهوایی، رشد جمعیت، شهرنشینی و افزایش تقاضای آب، مهم‌ترین دلایلی هستند که باعث‌شده کشاورزان از فاضلاب برای آبیاری استفاده کنند. استفاده از فاضلاب برای کشاورزی، فوایدی دارد؛ ولی در عین حال می‌تواند منجر به انتقال آلاینده‌های مختلف مانند عوامل بیماری‌زا، میکروپلاستیک‌ها و عناصر بالقوه زیان‌آور به خاک، محصولات کشاورزی و در نهایت مصرف‌کنندگان آن‌ها شود.

عناصر بالقوه زیان‌آور، مانند عناصر سنگین و عناصر کمیاب دارای ویژگی‌هایی مانند زیست‌تخریب‌پذیری کم، پایداری محیطی بالا و سمیت هستند. آن‌ها به راحتی در محیط رها می‌شوند و از سه راه (تماس پوستی، قرار گرفتن در معرض استنشاق و بلع) وارد بدن انسان می‌شوند.

گروهی از عناصر بالقوه زیان‌آور مانند مس، منگنز، آهن، سلنیوم و روی بر اساس نیاز بدن، ضروری است و در غلظت‌های پایین، به عنوان ریز مغذی‌ها عمل می‌کنند. با این حال، مصرف بیش از حد این مواد، باعث مسمومیت و سایر اثرات منفی بر سلامت می‌شود. در مقابل، گروه دیگری از عناصر بالقوه زیان‌آور مانند آرسنیک، جیوه، کادمیوم و سرب هستند که قرار گرفتن در معرض سطح پایین‌تر از آن‌ها نیز خطرناک است.

مطالعات زیادی در مورد تاثیرات این عناصر زیان‌آور در سبزیجات مختلف انجام شده؛ ولی مطالعه جامعی روی کاهو و گشنیز انجام نشده است. بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه، غلظت عناصر بالقوه زیان‌آور را در بخش خوراکی کاهو و گشنیز آبیاری‌شده با فاضلاب بررسی کردند. همچنین خطر سرطان‌زایی و خطر غیر سرطان‌زایی این مواد نیز برای مصرف‌کنندگان مورد ارزیابی قرار گرفت.

بررسی ۳۲ مقاله منتشرشده در این زمینه نشان داد که اگرچه غلظت آهن، مس و روی در سبزیجات کاهو و گشنیز بیشتر از سایر عناصر بالقوه زیان‌آور است، اما غلظت سرب، کادمیوم و آرسنیک به دلیل سمیت بالای آن‌ها برای سلامتی انسان، باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

ارزیابی خطرات بهداشتی استفاده از فاضلاب برای آبیاری نشان داد که آبیاری سبزیجات با فاضلاب می‌تواند خطرات سرطان‌زایی و غیرسرطان‌زایی جدی را در مصرف‌کنندگان افزایش دهد، بنابراین توصیه می‌شود از فاضلاب برای آبیاری سبزی کاهو و گشنیز استفاده نشود.

در انجام این تحقیق، علی عطاملکی، احمدرضا یزدانبخش و سودا فلاح؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، محسن حسامی از دانشگاه علوم پزشکی ایران، علی اصغر نشاط از دانشگاه علوم پزشکی اسفراین و یدالله فخری از دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با یکدیگر مشاکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «تجمع عناصر بالقوه زیان‌آور (PHEs) در کاهو و گشنیز آبیاری شده با فاضلاب: یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز و ارزیابی احتمالی خطر سلامت» در نشریه بین‌المللی علوم محیط زیست و تحقیقات آلودگی (Environmental Science and Pollution Research) منتشر شده است.