آغاز مراسم پنجه مندائیان سال 1400

انصاف نیوز – مسعود فروزنده، تاریخ پژوه:

زیر نظر دو روحانی، مراسم پنجه نورانی به مثابه مقدس ترین آئین صابئین مندائی آغاز شد. در این پنج روز، فرشتگان نورانی فرود می ایند، نور و پاکی جهان را فرا می گیرد، گناهان بخشوده و ارزش شب و روز یکسان می شود. روحانیون برای خود و مردم از درگاه هیی – هستی متعال یا خداوند – آمرزش می طلبند.

صابئین مندائی پیروان حضرت یحیی معمدان هستند. یحیی معمدان، عدالت و غسل تعمید با اب را ترویج کرد. عیسی مسیح بدست او تعمید یافت.

منداییان پس از اخراج از اورشلیم به سمت شرق امدند و به موازات رودهای دجله و فرات پس از اندک توقف در شهر حران به جنوب بین النهرین رهسپار شدند. آخرین گروه منداییان در خرمشهر، ابادان و اهواز و شوشتر مسکن گزیدند.

پنج روز مقدس و نورانی که صابئین مندائی ان را پنجه یا پروانایا می خوانند به نوعی در بیرون از تقویم 360 روزه قرار دارد. آنقدر مقدس است که بر فراز گاهشماری مندائیان نشسته است و حکمرمائی می کند. هویت مستقل دارد و زمان را در سیطره خود گرفته است. این پنج روز مقدس، بین ماه سنبله و شروع ماه قینا قرار دارد. سال هاست که پنجه در اسفند برگزار می شود.

در مقابل پنجه نورانی، پنجه ظلمانی قرار دارد که ازروز 26 ماه سنبله اغاز و تا روز سی ام به طول می انجامد. مندائیان در پنجه ظلمانی روزه سنگین می گیرند که شامل نخوردن گوشت، ماهی و تخم مرغ است. در پنجه ظلمانی مراسم تعمید و ازدواج برگزار نمی شود. هشت روز نحس در تقویم مندائیان شامل پنج روز ظلمانی قبل از ایام پنجه مقدس، دو روز ایام شیشیان و یک روز بعد ازسالروز تولد یحیی معمدان است.

دوشنبه برابر 23 اسفند و 14 مارس اولین روز پنجه نورانی و مقدس در سال 1400بود. دو گنجور بنام نجاح و طالب به مندی واقع در هشتاد کیلومتری شمال اهواز رفتند تا مراسم را با حضور شماری از پیروان آغاز کنند. گنجور به معنای نگهبان گنج واژه ای ایرانی است که به زبان مندائیی راه یافته است. حداقل 120 واژه ایرانی در ادبیات کهن مندائی شناسایی شده است. مندائیان گنجور را گنزوررا تلفظ می کنند.
روز اول پنجه از صبح زود آغاز می شود. بخش اول مراسم به تعمید روحانیون و تقدیس مندی و دعا و نماز روحانیون عالی رتبه اختصاص دارد.

بخش دوم که پس از دو روز اغاز می شود روحانیون به تعمید مردم و امرزش روح در گذشتگان می پردازند. حضور شماری از مومنان که مشتاقانه منتظر قرائت دعای امرزش توسط گنجور نجاح هستند، مراسم پنجه را دیدنی تر می کند. گنجوربرای انان دعا می خواند و طلب امرزش می کند. آمرزش برای روان مردگان بخش دیگر مراسم است که با نام آوردن آنان و گواه بر اعمال نیک شان از فرشتگان خداوند درخواست می شود که جایگاه روان انان مراقبت شود و مشمول لطف و بخشش هیی – خداوند – قرار گیرند.

طماشه مردگانی که ناقص فوت کرده‌اند در روز سوم و چهارم برگزار می‌شود.

شیخ سالم چهیلی درباره امرزش مردگان می گوید: مندائیان شخص متوفی را غسل نمی دهند بلکه قبل از فوت در حا احتظار طماشه می دهند. اما اگر مرگ زود رس برای یک مندائی پیش بیاید و قبل از طماشه کردن و لباس دینی پوشاندن فوت کند در ایام پنجه مقدس، مراسمی بنام آهاوا مانی یعنی قماشی دادن به اسم دینی دینی شخص انجام می‌دهند تا این نقیصه از وی برطرف گردد.

در اتمام مراسم پنجه در روز پنجم یک کبوتر را ذبح کرده و سینه آن را پخته و به همراه گردو و کشمش و دانه به در یک پارچه سفید پوشانده و در زمین خارج از مندی خاک می کنند.

مراسم پنجه مقدس در ساعت 12 ظهر روز پنجم پایان می‌یابد.

مندی همان عبادتگاه مندائیان به معنای عرفان و شناخت است که با نی یا بوریا و کاهگل ساخته می شود. مندی باید در نزدیکی آب جاری و شیرین باشد. از منظر مندائیان اب جاری و شیرین نمادی از رودخانه یردنا است. یردنا در شمال آسمانی قرار دارد. قبله مندائیان در شمال اسمانی است و نماز بدان سو خوانده می شود. به زبان ساده ارض مقدس مندائیان در آسمان است نه در زمین. به همین لحاظ انان به دنبال برپایی حکومت نیستند.

نزدیک به چهار دهه می شود که مندی واقع در جاده اهواز اندیمشک محل اجرای مراسم پنجه است. مندائیان در زمانه جنگ تحمیلی زمینی در هشتاد کیلومتری اهواز خریدند و نهر کوچکی از رود کارون کشیدند تا اب در حوض کوچکی جمع شود و از دریچه دیگر بیرون رود. زیرا که آب مورد استفاده باید جاری باشد. سه چهار متر آن سوتر از حوض، یک کلبه کوچک یا همان مندی را از نی و حصیر و کاهگل ساختند. کوچکی اش برای انسان قرن بیست و یکم چنان به چشم می اید و خیره کننده است که گویی همین چند ساعت پیش بود که یحیی معمدان انجا را ترک کرده است.

24 اسفند 1400

انتهای پیام