یاد کردن اموات نزدیک به عید نوروز از رسم های کهن ایرانی است

مرصاد نوشت: یکی از آئـینهای کهن پـیش از نوروز و ارزشمند در ایران، یاد کردن از اموات است که به این مناسبت پنجشنبه یا جمعه آخر سال مردم به زیارت اهل قبور می روند.

در این پنجشنبه و جمعه ای که به نام اموات رقم خورده، آرامستانها مملو از افرادی است که برای دیدار از اموات خود می ‌آیند، هر شخص بر سر قبر عزیزش یا دعا می خواند یا خیرات می دهد یا با آب و گلاب قبر را تمیز می کند و تا ساعتها یا پاسی از شب کنارش می ماند.

زیارت اهل قبور به عنوان یک پدیده اجتماعی موجب تلطیف روح، نرمی قلب و صفای باطن افراد می شود

فرشته ایزدی در گفتگو با مرصادنیوز اظهار داشت: حاضر شدن بر سر مزار اموات عزیزان در بین ما ایرانیها جایگاه شایسته ای دارد و به خصوص این حضور٬ در شب جمعه آخر هر سال بسیار جا افتاده و به عنوان یک رسم و سنتی پسندیده، برای همه اقشار جامعه محسوب می شود.

این کارشناس ارشد جامعه شناسی به خدمات ارگانهای مربوطه در شهرها اشاره کرد و افزود: در شهرهای بزرگ در این شب و روز، مقررات ویژه ترافیکی وضع می شود و برنامه ریزی برای حضور در قبرستان شهر و چگونگی برنامه های آن و توزیع خیرات در آنجا، وقت زیادی از خانواده ها را به خود اختصاص می دهد.

وی گفت: زیارت اهل قبور و ارواح در گذشتگان در مناسبت ها و یا زمان هایی خاص، مثل آخر هفته و پنجشنبه آخر سال به عنوان یک پدیده اجتماعی موجب تلطیف روحیه، نرمی قلب و صفای باطن افراد می شود و انس و الفت نسبت به بازماندگان را افزایش می دهد.

ایزدی افزود: در اعتقادات عامه مردم مسلمان است که شب جمعه آخر سال به عبارتی پنجشنبه آخر سال، اهل قبور و ارواح مردگان باید زیارت شوند و آنان در این شبها بیدار و منتظر و بر بام خانه های خود در آمده تا که بازماندگان به نام آنان نذور و خیرات دهند و همچنان نیز مرسوم است.

وی گفت: بازماندگان در این روز با حضور بر سر قبور بستگان و آشنایان خویش با غبارروبی و تمیز کردن اطراف قبرها به نوعی مدفن همیشگی آنها را خانه تکانی می کنند و گاه شمع یا چراغی در کنار قبر روشن می کنند تا شب پایان سال برای آنها تاریک نباشد.

خیرات برای اموات پیوند همیشگی مرگ و زندگی را به یاد می آورد

این کارشناس ارشد جامعه شناسی افزود: چیدن میوه و شیرینی، حلوا، خرما، سبزه و گاه هفت سین بر روی قبور نشانه های زندگی را در قبرستان زنده می کند و پیوند همیشگی مرگ و زندگی را به یاد می آورد که مردگان از یاد نرفته اند.

وی همچنین به پیشینیه این رسم اشاره کرد و تصریح کرد: ایرانیان باستان نیز چنین رسمی داشتند در مناسبت هایی بازماندگان یاد و خاطره درگذشتگان را گرامی می‌ داشتند.

فروهر نیاکان در پنج شنبه آخر سال انتظار بازماندگان را می ‌کشند

ایزدی ادامه داد: یکی از این گونه مناسبتها در روزهای “پنجه” بوده و بدین معنی که یک روز از پنج روز پایان سال را به بزرگداشت درگذشتگان اختصاص داده و اعتقاد داشتند که فروهر نیاکان(روح درگذشتگان) در چنین روزی انتظار بازماندگان را می ‌کشند و به اصطلاح چشم به راه هستند، به همین منظور مردم در محل دفن اجساد درگذشتگان خود دور هم جمع شده و با تقسیم انواع خوردنی و پاشیدن آب، روان مردگان خود را شاد می‌ ساختند.

زیارت اهل قبور با رواج اسلام در بین ایرانیان ادامه یافت

وی تصریح کرد: زیارت اهل قبور با رواج اسلام در بین ایرانیان همچنان ادامه یافت و رنگ و بوی اسلامی به خود گرفت و ایرانیان همان آداب را با تغییراتی در شب جمعه آخر سال تا کنون برگزار می کنند.

آرامستانها محل تذکر و پند و اندرز انسان و موجب تقویت آخرت گرایی است

ثریا نجفی نیا در گفتگو با مرصادنیوز اظهار داشت: از سنت‌های زیبای ایرانی‌ها پیش از آغاز سال نو یادکردن از گذشتگان است و به این مناسبت هموطنان‌مان در پنج‌شنبه پایانی سال به زیارت اهل قبور می‌روند.

این کارشناس قرآنی افزود: آرامستانها در فرهنگ دینی ما مکان­ هایی هستند که می ­تواند محل تذکر و پند و اندرز انسان و موجب تقویت آخرت گرایی و روح عبودیت در انسان و سبب غفلت زدایی از او باشد لذا کثرت حضور پیامبر اکرم(ص) در قبرستان و سفارش مکرر ایشان و اهل بیت(ع) به زیارت اهل قبور به همین جهت بوده است.

وی به خیرات مرسوم در پنجشنبه آخر سال اشاره کرد و افزود: در قدیم الایام، بعضی اعتقاد داشتند که باید از خانه ها بوی حلوا بیاید و بنابراین برای خیرات، بهترین چیز را حلوا می دانستند و معمولاً تا هنگام غروب آفتاب آن را خیرات می کردند. البته به جز حلوا، خرما، میوه و نان را در نظر داشتند.

نجفی نیا گفت: قرائت فاتحه، اقامه‌ نماز قضا به نیابت اموات، یا نماز مستحب و هدیه ثواب آن به اموات و زیارت، صدقه یا هرگونه خیرات دیگری که برای اموات انجام می‌شود، در واقع از طرف بازماندگان برای رفتگان و اموات نوعی «هدیه» است.

وی در ادامه تصریح کرد: یاد مرگ دارای آثار فراوانی بر روی شخص است به این نحو که حرص و طمع را از انسان دور می‌کند و استرس و نگرانی را در آدمی از بین می‌برد و شهوات دنیوی را خاموش می‌کند، زیرا با به آرامش رسیدن روح، جسم انسان هم به آرامش می‌رسد.

مردگان از شما امید احسان دارند

این کارشناس قرآنی به حدیثی از پیغمبر در انوار الهدایه اشاره کرد و افزود: پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند «مردگانتان را که در قبرها آرمیده‌اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. آنها زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. شما صدقه و دعایی به آنها هدیه کنید.»

وی گفت: روح مردگان دارای عظمت و جایگاه والایی است؛ به گونه‌ای که یکی از استوارترین قسم‌های باورپذیر مردمان، سوگند روح مردگان است.

این کارشناس علوم قرآنی درباره اهمیت باقیات و صالحات اظهار کرد: شکی نیست که هرکس در زندگانی طعم مرگ را می‌چشد و خداوند در قرآن کریم می‌فرماید لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ یعنی در روز قیامت نه مال سودی دارد و نه فرزندان؛ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ مگر اینکه از قبل باقیات و صالحاتی برای خودمان فرستاده باشیم که منظور از باقیات و صالحات یکسری چیز‌ها هستند که باقی و ماندگار هستند، به‌طور مثال اگر کسی فاتحه بخواند و یا افطاری دهد ثوابش نوشته می‌شود و تمام می‌شود، ولی برخی اعمال ماندگار هستند و تا زمانی که آن اثر ماندنی است ثوابش برای فرد نوشته می‌شود مانند کار‌های عام‌المنفعه که به فقرا و یتیمان کمک کند.

وی در خصوص وظایف افرادی که در این دنیا زنده هستند، نسبت به اموات توضیح داد: آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت نسبت به یاد مرگ و کسانی که از دنیا رفته‌اند سفارش و توصیه‌های فراوانی دارند، همان‌طور که در این دنیا انسان‌هایی که با آن‌ها ارتباط داریم از حیث اینکه کدام مقدم بر دیگری است و به کدام باید بیشتر توجه کنیم رتبه‌بندی دارند، برای اموات هم همین رتبه‌بندی وجود دارد.

به گزارش مرصاد، خوشبختانه ایرانیان رسم و رسوم زیادی دارند که بسیاری از آنها ارزشمند هستند، یاد اموات در پنجشنبه و جمعه آخر سال یکی از این آیین ها است.

هر چند گذشتگان دستشان از دنیا کوتاه است اما همچنان در یاد و خاطره ما زنده اند و قطعاً روح گذشتگان هم با این حضور بر سر مزارشان شاد خواهد شد؛ این سنت را باید از سنتهای ارزشمند مردم کشورمان دانست.

چشم برهم نهادیم گردش دوران گذشت

بر یکی سخت و بر دیگری آسان گذشت

روزگاری خواهد آمد با خودت نجوا کنی

یاد باد آن روزگارانی که با یاران گذشت

هدیه مسافران آسمانی را فراموش نکنیم، با ذکر فاتحه و صلوات

انتهای پیام