کودتا برای تثبیت
«مهدی فخرزاده» در یادداشتی برای انصاف نیوز نوشت:
شب گذشته موج اخبار کودتای ترکیه سایت‌ها و خبرگزاری‌های جهان را در خود گرفت. گردابی که سر و صدای اولیه‌اش نشانه‌هایی از فرو ریختن اردوغان و حزبش داشت. در ترکیه مانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه کودتاهای بسیاری رخ داده و تمامی این کودتاها معمولاً موفق بوده است. اما نوع کودتای دیشب متفاوت بود. ساعات اولیه‌ی کودتا، خبری حاشیه‌ای منتشر شد که کودتا مرتبط با فتح‌الله گولن است. فراموش نباید کرد که در سال‌های اخیر دولت تلاش بسیاری برای تضعیف و حذف جناح‌های هوادار گولن انجام داده و در بسیاری از موارد نیز موفق بوده است.
اما اردوغان در سال‌های اخیر مشکلات بسیاری را از سر گذرانده که این مشکلات تا حدود زیادی او و حزبش را فرسوده کرده است. همچنین سیاست‌های این حزب در برخورد با جریان‌های دیگر به مرور سویه‌های فاشیستی پیدا کرده و در کنترل مخالفینش البته موفقیت‌هایی به‌دست آورده است. اما به‌هر حال جامعه‌ی مدنی ترکیه در این سال‌ها بارها تهدید بسیاری جدی علیه دولتمردان ترک بود. گسترده‌ترین این اعتراض‌ها به حدود سه سال پیش برمی‌گردد که از یک مساله‌ی محیط زیستی در میدان تقسیم ترکیه آغاز شد و به بسیاری از شهرهای بزرگ ترکیه کشیده شد. در این تظاهرات دولت ترکیه به ناچار از خشونت علیه معترضین استفاده کرد و عده‌ای نیز دستگیر شدند.
سیاست مناقشه‌برانگیز دیگر ترکیه، حمایت دولت ترکیه از جریان داعش است. ترکیه با موضع گیری مستقیم علیه بشار اسد و حمایت از مخالفین او، به مرور در کنار عربستان به عنوان یکی از جدی‌ترین دخالت‌کنندگان در سوریه شناخته شد. حمایت ترکیه از داعش از یک سو و مشکلات بوجود آمده در کوبانی از سوی دیگر، باز ضربه‌ای جدی به حیثیت بین‌المللی و داخلی ترکیه بود.
در کنار تمام این مشکلات، اردوغان حکومت ترکیه را در جاده‌ای یکطرفه انداخت و شروع به حدف مخالفین کرد. بهانه‌های مختلف به تصفیه‌ی نیروهای مختلف از ساختار سیاسی ترکیه انجامید.
نکته‌ی دیگر فساد اقتصادی دولت ترکیه بود. در سال 2013 پرونده‌ی رضا ضراب در ترکیه مطرح شد که در پیوند با شرکت سورینت و آقای بابک زنجانی، مورد توجه مطبوعات مخالف دولت قرار گرفت. این پرونده‌ی فساد مالی از این نظر مورد توجه بود که فرزندان بسیاری از دولتمردان ترک، در آن سهیم بودند. پس از این بحران، دولت به مرور به تصفیه‌ی دادگستری و نیروهای پلیس ترکیه پرداخت و با اینکه فرزندان نزدیکان حزب عدالت و توسعه در این فساد نقش داشتند، دولت از تصفیه‌ی طرفداران گولن خبر داد. این نیروی پلیس تصفیه شده شب گذشته نقش به‌سزایی در مبارزه با کودتاچیان داشت.
اما یکی از مهم‌ترین حادثه‌های سال‌های اخیر، انتخابات سال 2015 ترکیه بود. در این انتخابات، جناح دولتی برای اولین بار پس از حدود 13 سال از اکثریت افتاد و حدود 40 درصد از مجلس را به خود اختصاص داد. این انتخابات مسابقه‌ای سخت برای مخالفان دولت بود چرا که اردوغان و حزب حاکم مقتدرانه از موقعیت خود برای انتخاب شدن حزبشان استفاده کردند اما نتیجه‌ی مطلوب آنها نبود. هرچند هنوز این حزب بزرگ‌ترین حزب مجلس است، اما همانطور که گفته شد دارای اکثریت نیست، درحالی که به دنبال بیش از دو سوم آرا بود. اردوغان که به نظر می‌رسد گاهی هوس خلافت هم بر سرش می‌زند، به دنبال سروری بر جهان اسلام هم بود. رویای عضویت در شورای امنیت سازمان ملل را نیز باید به رویاهای اردوغان افزود.
عزل داوود اوغلو هم اتفاق مهمی بود که اردوغان را برای رسیدن به رویاهایش می‌تواند یاری کند.
از کنار هم قرار دادن معادله‌های فوق می‌توان به نموداری دست یافت که روند کاهنده‌ی محبوبیت و مشروعیت دولت ترکیه را نشان می‌دهد. روندی که در سال‌های اخیر در ترکیه به وضوح دیده می‌شود. این یعنی فاصله گرفتن رویاهای آقای رییس جمهور از واقعیت‌ها.
اما یک‌بار دیگر خبرهای دیشب را مرور کنیم؛
شب گذشته کودتایی در ترکیه رخ داد. ارتش با تانک به خیابان آمد و نیروهای هوایی هم آنها را حمایت می‌کردند. اخباری منتشر شد که کودتا منتسب به گولن است و بسیاری از رسانه‌ها شروع به تقویت این گمانه کردند هرچند نزدیکان گولن نه تنها این خبر را تکذیب کردند، بلکه کودتا را محکوم کردند. شایان ذکر است که در سال‌های اخیر مخالفین اردوغان انسجامی جدی داشتند و قدرت مردمی بالایی نیز برخوردار بودند، اما این کودتا تنها پیام اردوغان و حضور هوادارانش را به خود دید. البته سایت رسمی گولن هنوز واکنشی نشان نداده است. شب کودتا اردوغانی در میانه نبود و ابتدا در تماسی تلفنی از مردم خواست به خیابان بیایند. صحنه‌های مقابله‌ی مردم با تانک‌های کودتا کمتر جدی به نظر می‌رسید. گفته می‌شود تلفات این کودتا 60 نفر بوده و تا به‌حال بیش از 300 نفر گویی دستگیر شده‌اند.
صدای کودتای ترکیه بلند بود. هلی‌کوپترها به مردم شلیک کردند، هواپیماها بمب‌افکنی کردند، شبکه‌ی رسمی ترکیه در دست مخالفان افتاد و تانک‌ها به خیابان آمدند، اما گویی درون‌مایه‌اش کمتر از این صدای بلند بود که با سخنرانی تلفنی اردوغان مردم به خیابان آمدند و با نشست مطبوعاتی او در فرودگاهی که ساعاتی قبل دست کودتاچیان بود، همه چیز ختم به خیر شد. به نظر می‌رسد این کودتا بتواند اقتدار اردوغان را افزایش دهد بدون آنکه مشروعیتش را چندان خدشه‌ای وارد کند. کودتا به اردوغان مجوز تصفیه‌ی گسترده می‌دهد، کاری که در آرزویش بود. روند اردوغان در بدو امر، افزایش همزمان قدرت و مشروعیت بود. به مرور این دو متغیر، با هم نسبت عکس پیدا کردند و عدالت و توسعه هرچه بر محبوبیت خود افزود، از مشروعیتش کاسته شد و البته این کودتا به نظر میاید ابزار بزرگی برای افزایش قدرت و تثبیت قدرت، بدون کاهش مشروعیت یا حداقل کاهش در مشروعیت را در اختیار آقای رییس جمهور قرار دهد.
در ضمن سال‌ها بود در ترکیه خبری از کودتا نبود! به نظر می‌رسد طراحان کودتا می‌توانند چندان هم بیگانه با آقای رییس جمهور نباشند.
انتهای پیام
