به بهانه بیانیه مشترک سینماگران زن
باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: دو تن از قربانیان کیوان امام وردی روایاتی تازه از تجاوزات او داشته اند. تعارف نوشیدنی و سپس گیج شدن و بیهوشی، نقطه اشتراک تمام روایتهای مربوط به امام وردی است.
یکی از قربانیان کیوان امام وردی گفته است: «برای اولینبار کیوان رو توی حیاط دانشگاه دیدم. بین یک دسته دختر نشسته بود. چند روز بعد به واسطه یکی از دخترای ورودی ما که خیلی هم ساکت و آروم و موجه بود، معرفی شد و کمکم وارد گروه ما شد. یکروز داشتم میرفتم خونه یهو پرید جلو و وایساد از من تعریف کردن تو زیبایی؛ قدبلندی و… کفشات چقدر قشنگه! شب توی اینستاگرام منو فالو کرد در صورتی که من پیجم نه عکس داشت و نه اسم کامل خودم روش بود.
هر روز مسیجهای قلمبه سلمبه تا اینکه گفت بیا کتابفروشی دارم تو خیابون ادوارد براون. بیا ببینیم همدیگرو. منم از اونجایی که توی ذهنم کتابفروشی بود با دوستم که این آدم رو وارد گروه ما کرده بود رفتم اونجا. توی تایمی که ما اونجا بودیم بیشتر از ۱۰ تا دختر میومدن اونجا و با این آدم رفتار صمیمی نشون میدادن. این ماجرا دیگه ادامه پیدا نکرد تا اینکه دنبال کتاب کمیابی بودم. دور میدون انقلاب دیدمش و دنبالم راه افتاد که بریم دنبال کتاب کمیاب.
هر دختری تو خیابون انقلاب تا چهارراه ولیعصر ما رو میدید با کیوان احوالپرسی میکرد. یه بارم بهم تو اینستا پیام داد که تو عقب افتادهای، چون شمارت رو به من نمیدی. فرداش به خطم مسیج زد. تعجب کردم که شمارم رو از کجا آورده بهش گفتم و گفت برای من کاری نداره. چند بار دیگه هم دیدمش و رابطمون نزدیکتر شد. از بعضی رفتاراش بدم میومد. چند تا خط و گوشی داشت.
سر یکسری مسائل رابطمون رو قطع کردیم. یه سال بعد من سرخورده از یکسری مشکلات دیدمش و دوباره قبول کردم. دعوتم کرد خونهاش. بهم نوشیدنی تعارف کرد. دو جرعه خوردم و دیگه چیز دقیقی یادم نیست. فقط یادمه نمیتونستم نفس بکشم. صورتم رو فرش بود و چک میزد تو صورتم. چشمام و دستام رو بست. دیگه یادم نیست… صبح چشمام رو باز کردم دیدم اونجا تو شرایط بدی بودم…»
یکی دیگر از قربانیان که ماجرای او مربوط به بهار سال ۹۷ است گفته: «سه، چهار ماه قبل از اینکه کیوان رو ببینم، باهاش تو اینستاگرام آشنا شدم و دیدم چقدر دوستای مشترکمون زیادن. در این حد که تعجب کردم چرا تا الان این آدم رو ندیده یا نشناختم.
دوستای مشترکمون هم همه آدمهای موجه و معتبری بودن و برای همین من به هیچوجه فکر نمیکردم که ممکنه کیوان آدم حسابی نباشه. گاهی هم که روی استوریهای همدیگه صحبتی میکردیم، به شدت، به شدت رفتار محترمانهای داشت.
یعنی نه تنها هیچوقت شوخی بیجا که حتی یه شوخی باجا هم نمیکرد! آنقدر جدی بود و حرفهاش معطوف به صحبتمون بود که هیچ شکی برای من باقی نمیذاشت که این آدم خیلی معتبر و درست و حسابیه. استوریهایی هم که در موردشون صحبت میکردیم معمولا در مورد موضوعات فلسفی و اجتماعی بودن. عموما مطالبی رو به اشتراک میگذاشت که به نظر من پشتش یه فکر و اندیشهای بود. رفتارش هم تو اینستاگرام و بهطور مشخص در چت با من همین رو نشون میداد. یه بار رفته بودم تهران و قرار بود تو اون سفر کیوان رو هم ببینم. هر وقت تهران بودم، میرفتم خونه یکی از دوستام و یه روز عصر هم قرار شد برم کیوان رو ببینم.
اصلا قصد نداشتم که شب خونش بمونم، تصمیم داشتم دو، سه ساعتی بمونم و دوباره برگردم خونه دوستم. من که رفتم خونش، بهم یه نوشیدنی تعارف کرد. اما نوشیدنیای که به من تعارف کرد، با چیزی که خودش میخواست بخوره فرق میکرد.
من پرسیدم چرا نوشیدنی متفاوت آوردی؟ گفت برای اینکه این برای خانمها خوبه، اون یکی برای آقایون! من اون موقع اصلا به ذهنم نرسید که یکی مثل کیوان ممکنه چیزی توی نوشیدنیم ریخته باشه. اعتراضی هم که کردم صرفا برای این بود که چرا جنسیتی به موضوع نگاه میکنه. گفتم نوشیدنی که زن و مرد نداره، من نمیخورم! گفت لجبازی نکن، تو این رو بخور، بعد با همدیگه از نوشیدنی من هم میخوریم.
بعد از اون همه اصرار من قبول کردم، گفتم میخورم، اما بعد باید با هم از نوشیدنی تو بخوریم. من خوردم و به صورت مشخص یادم نیست که نوشیدنی دوم رو کی خوردم. اما یه صحنهای به صورت محو تو ذهنم هست. اینکه میخواستم برم دستشویی، اما نمیتونستم راه برم، آنقدر که گیج و منگ بودم. کیوان اومد دستم رو گرفت و جلوی در دستشویی بهم گفت: سومی رو بخور، دیگه بعدش برو دستشویی! من هم خوردم و رفتم دستشویی. بعد از اینکه رفتم دستشویی دیگه مطلقا چیزی یادم نمیاد تا فردا صبحش. من اصلا قرار نبود خونه این آدم بمونم. اما فردا صبح خونه این آدم از خواب بیدار شدم، توی اتاق خواب این آدم، روی تختخواب این آدم و…»
روایاتی تازه از قربانیان تجاوزات کیوان امام وردی
در تابستان سال ۹۹ هشتگی در فضای مجازی به راه افتاد که دختران و زنانی را که مورد تعرض و آزار جنسی قرار گرفته بودند تشویق میکرد تا پرده از این ماجرا بردارند. به دنبال این هشتگ بود که سریال تجاوزات مرد جوانی به نام کیوان امام وردی از سوی قربانیان یکی یکی برملا شد. آنها با انتشار تصاویری از مکالمات خود با امام وردی مدعی شدند که او آنها را به خانهی خود دعوت و پس از بیهوش کردن آنها با یک نوشیدنی، اقدام به تعرض جنسی میکرده است. برخی از آنها نیز ادعا کردند که او از تجاوزات خود فیلم تهیه میکرده و قربانیان را با تهدید به انتشار این ویدیوها وادار به سکوت میکرده است.
پس از این ماجرا امام وردی خیلی زود در شهریور سال ۹۹ توسط مأموران پلیس پایتخت دستگیر شد. او در بازجوییها مدعی شد که با قربانیان خود در فضای مجازی آشنا شده و آنها با پای خود به خانه اش آمده اند و فقط به خاطر هیجان این کارها را انجام داده است و هیچ تنفری از زنان نداشته است.
در مهر ماه ۹۹ سردار رحیمی، رییس پلیس تهران بزرگ اعلام کرد کیوان امام وردی به تجاوز به بیش از ۳۰۰ دختر طی ۱۰ سال اعتراف کرده و مأموران پلیس از مخفیگاه او فیلمهای سیاهی از تجاوز به ۴۶ دختر کشف کرده اند.
با این حال دی ماه ۹۹ شیما قوشه، وکیل برخی از شاکیان این پرونده با اشاره به سخنان سردار رحیمی گفت هیچکدام از این ادعاها ثابت نشده است. او در اینباره گفت: «بخشی از موضوعاتی که سردار رحیمی عنوان کرده، بهویژه اعداد و ارقامی که در مورد تعداد تجاوزهای او مطرح شده، خلاف واقع است. همینطور ایشان گفته بودند که چند نفر از خارج از کشور تماس گرفته و شکایتشان را به صورت تلفنی مطرح کردهاند. ما چنین چیزی هم در قانون نداریم».
قوشه همچنین دربارهی فیلمهای کشف شده از امام وردی گفت: ««فیلمهایی کشف شده، اما من تعدادش را تایید نمیکنم. تصور من این است که فیلمها را از روی تلفن همراه متهم ریکاوری کردهاند. حتی نمیتوانم تایید کنم که کیوان پس از کشف فیلمها اقرار به جرم کرده است.»
قوشه تأکید کرد که موکلان وی به دنبال اعدام امام وردی نیستند و به نظر آنها اعدام مشکلی را حل نمیکند.
با این حال با توجه به کشف فیلمهای مذکور از منزل امام وردی، اتهام وی از «زنای به عنف» به «افساد فی الارض» تغییر کرد، به این معنی که او به ارتکاب «گسترده» جرائم متهم شده است.
اولین جلسهی دادگاه کیوان امام وردی در آبان ۱۴۰۰ برگزار شد.
به گفتهی شیما قوشه در این جلسه امام وردی اتهامات وارده را به کلی رد کرد و خود را قربانی جنبش فمنیستی میتو (MeToo) خواند که از سوی رسانههای معاند رهبری میشود و قصد بی آبرو کردن مردان سلبریتی و معروف را دارد.
قوشه همچنین با بیان اینکه برخی شاکیان کیوان امام وردی به دلایلی از شکایت صرف نظر کرده اند، گفت تاکنون ۹ نفر به طور رسمی از امام وردی شکایت کرده اند که او وکالت ۵ نفر از آنها را به عهده دارد.
شیما قوشه ادعاها دربارهی ابتلای کیوان امام وردی به سادیسم را رد کرد و در اینباره گفت: «تا جایی که من در جریان پرونده بودم چنین ادعایی هیچ گاه مطرح نشده بود و این اشتباه یا شیطنتی بود که از سوی رسانهها به آن دامن زده شد. من در پرونده هیچ گاه چنین چیزی ندیدم.»
جلسهی دوم دادگاه دی ماه ۱۴۰۰ برگزار شد، اما شیما قوشه در توییتی اعلام کرد وکیل امام وردی اطلاع رسانیهای قوشه دربارهی روند پرونده را در راستای جنبش میتو عنوان کرده و به همین دلیل از مصاحبه منع شده است.
کیوان امام وردی که در حال حاضر در زندان اوین به سر میبرد، بر اساس شنیدهها متولد سال ۶۶ و دانشآموخته رشته باستان شناسی از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران است و در کتابفروشی در حوالی میدان انقلاب تهران مشغول به کار بود.
مشرق نوشت: سیزده زن در مصاحبه با روزنامه نیویورک تایمز آیدین آغداشلو را به سوءرفتار جنسی در طول بیش از ۳۰ سال متهم کردند. اکثراً از شاگردان قدیمی و برخی از روزنامهنگاران فعال در حوزهی فرهنگ و هنر هستند.
،نیویورک تایمز نوشت: سه سال پس از آغاز جنبش #من_هم زنانی که میگویند مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفتهاند طی اقدامی بیسابقه در ایران دست به افشاگری زدهاند.
دامنهی این جنبش در ایران در اواخر ماه اوت و در پی اتهامات علیه بیش از ۱۰۰ مرد در شبکههای اجتماعی، از جمله مدیر سابق یک شرکت اینترنتی بزرگ، یک استاد برجسته جامعهشناسی و صاحب یک کتابفروشی مشهور، با شتاب گسترش پیدا کرد.
اما شناختهشدهترین چهرهای که تاکنون با چنین اتهاماتی روبرو شده هنرمند سرشناس ۸۰ ساله با شهرت جهانی است. سیزده زن در مصاحبه با روزنامه نیویورک تایمز آیدین آغداشلو را به سوءرفتار جنسی در طول بیش از ۳۰ سال متهم کردند. اکثراً از شاگردان قدیمی و برخی از روزنامهنگاران فعال در حوزهی فرهنگ و هنر هستند.
تمایل زنان به بازگو کردن تجربههایشان حاکی از تغییری بزرگ در جامعهی محافظهکار ایران است، جامعهای که صحبت در مورد روابط جنسی در آن از لحاظ فرهنگی ممنوع بوده، روابط جنسی خارج از ازدواج غیرقانونی است.
آقای آغداشلو درخواست مصاحبه را رد کرد و با قاطعیت هر گونه عمل خلاف را انکار نمود. به گفته وکیل ایشان، وی حتی از یکی از مدعیان به اتهام افترا شکایت کرده است. آغداشلو در بیانیهای کتبی برای روزنامه نیویورک تایمز خود را هنرمندی مستقل توصیف کرد که سابقهی کاریاش کاملاً مبتنی بر دستاوردهای خلاقانهاش بوده است.
وی نوشت: «اتهامات تعرض جنسی مطرح شده علیه من پر از اشتباهات فاحش، اظهارات نادرست و ساختگی است. صراحتاً میگویم که من همیشه سعی کردهام با مردم با احترام و شرافت رفتار کنم و به کسی تعرض نکرده، به کسی آزار نرساندهام و از کسی سوءاستفاده نکردهام.»
او در ادامه نوشت، «من انسان بیعیبی نیستم» و اگر رفتارم باعث آزار و یا رنجش کسی شده، «عمیقاً عذرخواهی میکنم.»
میزان دوام جنبش #من_هم با نحوهی برخورد با مرتکبان و قربانیان سوءرفتار جنسی در این کشور ۸۰ میلیونی به آزمایش گذاشته شده است.دامنهی پیامدها در ایران، در مقایسه با تأثیر دگرگونکنندهی این قبیل اتهامات در ایالات متحده آمریکا که با هاروی واینستین غول سینمای هالیوود آغاز شد و او را راهی زندان کرد، تازه دارد مشخص میشود. اما نشانههایی از آغاز پاسخگویی ساختار قدرت مردسالار ایران به اتهاماتی چون آنچه علیه آقای آغداشلو مطرح گردیده نیز وجود دارد.
رئیس پلیس تهران روز دوشنبه هفته پیش اعلام کرد که کیوان امام وردی، صاحب کتابفروشی، در پی اقدامی شجاعانه از جانب ۳۰ زن در طرح شکایت قانونی علیه او، به تجاوز به ۳۰۰ زن اعتراف کرده است. به گفته پلیس، او به اتهام «افساد فیالارض» محاکمه خواهد شد، که مجازاتش اعدام است.
شرکت اینترنتی دیجیکالا تحقیقات در مورد مدیر سابق خود را آغاز کرد و از کارمندان زن این شرکت عذرخواهی نمود. انجمن جامعهشناسی ایران نیز استاد متهم را اخراج و خواستار رسیدگی و برخورد قاطع در دانشگاهها شد. نقاشی آقای آغداشلو از روی جلد یک کتاب ادبی مشهور حذف گردید و حداقل سه زن در فکر اقدامات قانونی علیه وی هستند.
الناز محمدی، ۳۳ ساله و از بنیانگذاران «دیدهبان آزار»، گروه آموزش و مقابله با آزار جنسی در تهران، میگوید، «این امر در وادی سوءاستفادههای جنسی یک نقطهی عطف است. روابط جنسی و خشونت و آزار جنسی بزرگترین تابوی زنان در ایران بوده است.»
به گفته او، گروه دیدهبان از «شاگردانی که با گریه و پریشانی کلاسهای آقای آغداشلو را ترک کردند» شکایات متعددی دریافت کرده و «انکارهای وی هیچگونه ارزشی ندارد.»
نقاشیهای آقای آغداشلو در سراسر جهان به نمایش در آمده و به مزایده گذاشته میشوند. او در سال ۲۰۰۶ بزرگترین نشان افتخار فرانسه را دریافت کرد.
روزنامه نیویورک تایمز تعدادی از شاگردان قدیمی این هنرمند را پیدا و با آنها مصاحبه کرد. این اقدام پس از اظهارات سارا امتعلی، خبرنگار ایرانی ساکن آمریکا، در یک پست توییتری در روز ۲۲ اوت مبنی بر تعرض جنسی آقای آغداشلو به او در یک دیدار کاری برای مصاحبه در سال ۲۰۰۶، صورت گرفت.
خانم امتعلی در آن پست نوشت که آغداشلو با عبایی جلو باز که زیرش برهنه بود به استقبال او آمد، به زور او را بوسید و بدنش را به او مالید. اظهارات او کاتالیزوری برای دیگر زنان شد.
در مصاحبههای تلفنی، ۴۵ نفر، از جمله شاگردان سابق، یک دستیار قدیمی، گالریداران، بازیگران، یک دلال آثار هنری در تهران و خبرنگاران فعال در حوزهی فرهنگ و هنر در ایران گفتند که در مجامع هنری همه از رفتارهای آقای آغداشلو با شاگردان دختر و جوان باخبر بودند.
سیزده نفرشان گفتند که قربانی او بودند، که یکی از آنها در آن زمان تنها ۱۳ سال داشت. در هر سیزده مورد هم یکی از اعضای خانواده، دوست یا همکار در مصاحبههای جداگانه گفتند که در جریان این مواجهه بودهاند. اکثر زنان همدیگر را نمیشناختند و در دهههای مختلف شاگرد آقای آغداشلو بودند.
نوزده نفر او را «هاروی واینستین ایران» توصیف کرده و گفتند که پیشرفت یا نابودی حرفهای این زنان به میزان پذیرش آنها نسبت به پیشنهادهای آقای آغداشلو بستگی داشته است.
یکی از شاگردان سابق او گفت که آقای آغداشلو در قبال همخوابگی با او تابلویی به ارزش ۱۰۰ هزار دلار (معادل قیمت یک آپارتمان کوچک در تهران) به او پیشنهاد داده است. شاگردی دیگر گفت وقتی پیشنهاد آقای آغداشلو را رد میکند، او تلافی کرده و به گالریها میگوید که کارهای او را قبول نکنند، امری که به حرفهاش لطمه جدی وارد کرد.
سولماز اژدری، ۳۲ ساله، از شاگردان نقاشی آقای آغداشلو گفت، «آوازهی آقای آغداشلو در دنیای هنر رازی آشکار بود اما کسی اقدامی در این مورد نمیکرد.» او گفت در سال ۲۰۰۷ در یکی از کلاسهای طراحی مدادش میافتد روی زمین و خم میشود آن را بردارد که میبیند دست آقای آغداشلو میان پاهای یکی از شاگردان دختر است.
برخی از مصاحبهشوندگان درخواست کردند که تنها نام کوچکشان قید شود، امری که حساسیت موضوع در جامعهی محافظهکار ایران و ترس آنها را از آقای آغداشلو بازتاب میدهد.
«معلوم نبود چه بلایی سر خودم یا شغلم میآورد.»
مریم، عکاس هنری ۴۹ ساله، گفت که در سال ۲۰۱۰ به آتلیهی آقای آغداشلو رفت تا برای گالریای که در آن مشغول به کار بود دو نقاشی از او بگیرد.
مریم گفت که آقای آغداشلو به اصرار نقاشیهای زنان لخت خود را به او نشان داده، بعد به زور او را بوسیده و سعی کرده لباسهایش را پاره کند. مریم گفت که با فریاد او، آقای آغداشلو با دست جلوی دهانش را گرفت. مریم او را هل میدهد و میگوید «خجالت نمیکشی؟!» و فرار میکند.
مریم گفت بعد از آن ماجرا از کارش استعفا میدهد و به توصیهی مادرش حرفی در این مورد به کسی نمیزند و با پلیس هم تماس نمیگیرد.
مریم گفت، «اگر به کسی چیزی میگفتم یا شکایتی علیه او میکردم معلوم نبود چه بلایی سر خودم یا شغلم میآورد.»
به گفته شاگردان سابق آقای آغداشلو، وی در کلاسها از زنان میخواسته در حین بررسی کارهایشان روی پایش بنشینند، بدنشان را میمالیده، حرفهای شنیع میزده و با جزییات از شیفتگیاش نسبت به دخترهای نوجوان میگفته است.
مهرناز، ۵۴ ساله، گفت او را مجبور کرد روی پایش بنشیند و رانهایش را نوازش کرد. آتی، ۳۰ ساله، گفت او را در دفتر کارش قفل کرد و به زور بوسید. زنی دیگر گفت که او را میمالید و میپرسید لباس زیرت چه رنگی است؟
آفرین، معلمی در تهران، گفت که او ۳۰ سال قبل، در سن ۱۳ سالگی، بارها مورد تعرض جنسی آقای آغداشلو قرار گرفته بوده. به گفته او، آقای آغداشلو هنگام آموزش تکنیکهای نقاشی آلتش را به بدن او میچسبانده و رانهایش را میمالیده. آفرین گفت که آن زمان ترسید به پدر و مادرش حرفی بزند و هنوز از خیابانی که کلاسهای آقای آغداشلو در آن برگزار میشد رد نمیشود.
آفرین گفت، «رو شدن دست مردی که به این همه زن و دختر آزار جنسی رسانده، خیالم را راحت کرد.»
وکیل آقای آغداشلو گفت که وی به خاطر آن توییت از خانم صبوری شکایت قانونی کرده و اظهارات او را «بیاساس» خوانده است.
لاله صبوری، بازیگر ۵۰ ساله و ستارهی سینما و تلویزیون، دو سال شاگرد آقای آغداشلو بود. او در توییتی نوشت که زنها میترسیدند با او تنها باشند و تجاوز «وصلهای است که به او میچسبد». وکیل آقای آغداشلو گفت که وی به خاطر آن توییت از خانم صبوری شکایت قانونی کرده و اظهارات او را «بیاساس» خوانده است.
یکی از دستیارهای آموزشی آقای آغداشلو، که ۱۲ سال در مدیریت کارگاههای نقاشی به او کمک میکرده، گفت که بارها شاهد رفتارهای نادرست او با شاگردان زن بوده و برخی از شاگردان به او شکایت کرده بودند. او گفت وقتی موضوع را با آقای آغداشلو روبرو کرد، او میگوید که زنان باید این توجه او را یک امتیاز بدانند. به گفته این دستیار، او در نهایت به دلیل تعرض جنسی به خودش استعفا داده است.
اظهارات خانم امتعلی موجب واکنش خبرنگاران زن ایرانی شد. چندین نفرشان گفتند که در اتاقهای خبری به زنان توصیه میشود تنهایی با آیدین آغداشلو مصاحبه نکنند.
سولماز نراقی، گزارشگر فرهنگی هنری ۴۲ ساله، گفت مصاحبه با آقای آغداشلو را به دلیل رفتار ناشایست ترک کرد و پس از آن بارها در عموم مورد آزار جنسی وی قرار گرفت. به گفته شوهر سابقش، آقای آغداشلو در یک نمایشگاه اشک خانم نراقی را در میآورد.
طرفداران آقای آغداشلو، از جمله شاگردان قدیمی وی، در بیانیهای در اینستاگرام از او دفاع کردند. شهره آغداشلو بازیگر هالیوود، و همسر اول ایشان، گفت که «او هرگز دست به چنین اعمال شنیعی نمیزند.» میترا زاد، از شاگردان سابقش، گفت «چیزی جز خوبی» از او ندیده است.
ادعاهای ناشناس علیه آقای آغداشلو بار اول در سال ۲۰۱۸ توسط افشین پرورش، خبرنگار تحقیقی ایرانی، در اینستاگرام آغاز گردیدند. آقای پرورش در پست خود نوشته بود که با ۲۱ زن، از جمله یک دختر زیر سن قانونی، مصاحبه کرده که اظهار کردند آقای آغداشلو به آنها تعرض جنسی نموده است. آقای پرورش گفت پس از آن پست تهدیدهای زیادی دریافت کرده است. وکیل آقای آغداشلو دست داشتن موکل خود در این تهدیدها را رد کرد.
به گفته لیلا رحیمی، وکیل دادگستری در تهران که بدون دریافت پول به قربانیان مشاوره ارائه داده و وکالتشان را قبول میکند، تعداد زنانی که قصد اقامهی دعوا دارند رو به افزایش است.
خانم رحیمی میگوید، «دیگر نمیشود این جرم را که بارها و بارها در جامعهی ما تکرار میشود پنهان کرد. سکوت چه برای زنان چه برای مردان دیگر کارساز نیست.»