عیب و هنر «زندگی پس از زندگی»

مرتضی زارعی، مدرس دانشگاه در یادداشتی با عنوان «عیب و هنر «زندگی پس از زندگی»» که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

برنامه زندگی پس از زندگی چند سالی است که درماه رمضان از شبکه چهار پخش می‌شود و حسن و هنرها و درعین حال ضعف‌هایی دارد که به برخی از آنها به اجمال اشاره می‌کنیم.

هنر نخست این برنامه آن است که با طرح تجربیات نزدیک به مرگ ایمان به وجود روح و غیب و عوالم دیگر را در جامعه تقویت می‌نماید، همچنین تلاش و تحقیق و توجه به نظرات و تجربه‌های جهانی نیز باعث ارتقای کیفی برنامه شده و حضور مجری باسواد، برنامه را از غنای بیشتری برخوردار ساخته است.

در عین حال برخی از ضعف‌ها را نیز باید دید و مشفقانه مطرح کرد تا به بهتر شدن آن کمک نمود و به نظر میورسد مهم‌ترین ضعف برنامه در این است که روایت تجربه‌‌گران کمتر مورد تحلیل و تجزیه قرار می‌گیرد و این باعث می‌شود که مخاطب عام نتواند بین اصل موضوع و حواشی مربوط به روایت تجربه‌گر تفکیک نماید و قضاوت یکسان درباره همه آنچه گفته می‌شود داشته باشد. در حالی که بخشی از روایت‌ها دچار خلل‌هایی هستند و گرچه در برنامه گاه از نظرات کارشناسان دینی بهره گرفته می شود اما در این حد کافی و وافی نیست و مجری برنامه دراین باره وظیفه بیشتری دارد که به بیننده تفاوت بین روایت و واقعیت رخ داده را تو ضیح دهد و با اعتماد و اعتقاد به راستی اصل واقعه این نکته نیز مورد توجه قرار گیرد که آنچه تجربه‌گر نقل می‌کند روایت اوست نه حاق واقعیت و چه بسا پیشفرض‌های ذهنی و غیره در آنها تاثیر داشته باشد.

فرضا وقتی تجربه‌گری از رویت معصوم یا فرشته می گوید و این که ایشان چه گفتند این روایت این فرد از بیان آن بزرگوار است و نه تمام و خالص بیان ایشان. این نکته در امور دنیوی نیز مطرح است و در وقایعی که رخ می‌دهد در کنار اصل واقعیت‌ها که چه بسا غیر قابل انکار است روایات ها را داریم و خیلی مواقع اصل واقعه رخ داده اما روایتی از این واقعه ناقص یا حتی نادرست می‌تواند باشد لذا در بحث نقل احادیث و گفتار امامان معصوم در زمان حیات آن بزرگواران نیز همین موضوع روایت مطرح است مخاطبی که سخن امام را شنیده روایت خود را نقل می‌کند و یک محقق می‌داند که این حاق بیان یا رفتار امام نیست، بلکه گزارش فلان محدث از گفتار یا رفتار امام است. لذا چه بسا در تاریخ امامان گزارشات متفاوت از یک سخن یا رویداد داریم و این امر را حضرت علی(ع) در نهج البلاغه(خطبه ۲۱۰) درباره سخنان پیامبر اکرم (ص) مطرح نموده و روایات سخنان پیامبر (ص )را چند دسته دانسته اند و غیر از عده‌ای که به عمد بر پیامبر دروغ بستند از دسته‌های دیگر می‌گوید که تعمدی در دروغ نداشتند اما حافظه و ثبت دقیق نداشتند و ذهنیت خود را به نوعی بر کلام تحمیل نموده‌اند یا همه مواقع سخنان پیامبر را درک نکرده اند و قطعه ناقصی را ذکر نموده‌اند. این مساله درباره تجربه‌گران عوالم غیبی نیز مطرح است و لذا درباره ایشان نیز این اصل اساسی را باید در نظر داشت که اینان روایت خود را نقل می‌کنند نه اصل هر واقعیت را.

لذا برخی تصرفات ناخواسته و بدون غرض در نقل‌ها هست و مخاطب این را باید مورد توجه قرار دهد و ضمن قبول اصل وجود عوالم و قوای غیبی در جزییات و فروعات نقش ناقل را نیز در نظر بگیرد و اگر تجربه‌گر از قول امام یا فرد بزرگی یا فرشته‌ای چیزی نقل می‌کند همه نقل را عین بیان و کلام آن فرد رویت شده در غیب نداند.

به عنوان نمونه یکی از تحربه‌گران از زبان حضرت ابوالفضل به این مضمون نقل می‌کرد که من در کربلا شرمنده فرزندان امام حسین شدم به خاطر این که نتوانستم آب برایشان بیاورم حال نمی‌خواهم پیش مادر تو نیز چنین شوم و می‌خواهم تو را شفاعت کنم و به دنیا بازگرداندم. این جملات را باید برداشت و روایت تحربه‌گر دانست و درعین تصدیق اصل عنایت حضرت ابوالفضل اما جملات مطرح شده را متاثر از ذهنیت تجربه‌گر دانست و نه عین بیان حضرت ابوالفضل. مقام این حضرات بالاتر از این نوع نقل‌هاست وعالَمی شرمنده این بزرگوار و مدیون ایشان است و نه عکس آن.

بنابراین این اصل و فرع‌ها باید از هم جدا دیده شود و خدای ناخواسته موجب تنزل مقام آن بزرگواران نشود. نکته دیگر در نقد بر برنامه عدم تکیه کافی بر این مطلب است که آنچه رخ داده نه عین مرگ بلکه حالتی نزدیک به مرگ است در واقع تجربه‌گران حتی وارد عالم برزخ نشده‌اند بلکه به خاطر قطع تعلق از دنیا نوعی از باطن همین عالم را دیده و تجربه نموده‌اند؛ مشابه آنچه برای برخی از اهل سلوک رخ می‌دهد و این حالات را نه از جنس ورود در ساحت مرگ بلکه نوعی اشراف بر رموز این عالم به حساب می آید. لذا این تجربیات ما قبل مرگ و ماقبل آنچه که در قرآن و روایات به عنوان مواقف ورود به برزخ مطرح شده، می‌باشد که سئوالاتی نظیر خدای تو که بود؟در آن مطرح می‌گردد و توان پاسخ دادن به این نوع سئوالات اهمیت والا دارد. با توجه به نکات مطرح شده ضمن آرزوی موفقیت برای سازندگان این برنامه مفید امید می‌رود شاهد برنامه‌ی بهتری در آینده باشیم.

انتهای پیام