آیت‌الله هاشمی و ماجراهای دیدن ماه!
ماجراهای رؤیت هلال ماه شوال و اعلام عید فطر هر ساله با حرف و حدیث‌هایی همراه می‌شود؛ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره‌ی این موضوع معتقد بود که «باید محاسبات دقیق علمی را به جای رؤیت قرار بدهیم».
به‌گزارش انصاف نیوز، آقای هاشمی در سخنانی پیرامون رویت هلال ماه شوال و اختلافات درباره‌ی آن گفته بود: این بحث احتیاج به دقت، مطالعه، تحقیقات عمیق و محاسبات مسائل شرعی، اجتماعی و سیاسی دارد که باید با توجه به همه این موارد پیگیری کنیم و به یک نقطه مطمئن برسیم تا خاطر خیلی از مردم که این کار با عقاید آنها سر و کار دارد، آرام شود.
رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: رؤیت هلال مسائل سیاسی و اجتماعی هم دارد. بحث هماهنگی دنیای اسلام که یکی از نقط ضعف امت اسلامی است، عواملی دارد. حتماً باید کسانی پیشتاز باشند که عوامل تفرقه‌انگیز و اختلاف را حل کنند. بخصوص در جاهایی که فرصت‌های تاریخی با فرمان‌های حساس پیش می‌آید که هماهنگی جهان اسلام می‌تواند جواب دهد. باید از قبل برایش آماده باشیم. نمی‌توان از مراسم عید فطر به صورت پراکنده بهره کافی برد.
وی با بیان اینکه «اگر بنا باشد احکامی که داریم، باعث تفرقه و سلب ثبات شود همه چیز را خراب می‌کند»، در ادامه گفت: از صدر اسلام و در طول تاریخ رؤیت هلال مورد توجه بوده است. در مقاطعی علمای هیئت کارهای خوب و ارزشمندی کردند. کارهای مهمی را مسلمان انجام دادند، ولی در زمان ما هنوز مسئله مورد توجه نیست و در سال‌های اخیر حرکتهای عمیقی شروع شد که گام به گام به طرف توفیق می‌رویم.
هاشمی رفسنجانی با تاکید بر اینکه «باید محاسبات دقیق علمی را به جای رؤیت قرار بدهیم»، گفته است: علمای دین بپذیرند که محاسبات علمی می‌تواند نقش رویت را ایفا کند و این کار سختی نیست و از لحاظ مبنا و منطق با محاسبات علمی می‌تواند دقیق‌تر باشد و نقطه احتمال خلاف و اشتباه را نفی کنند. اما محاسبات علمی این‌گونه نیست. بخصوص فعلاً که از کامپیوترهای بسیار توسعه یافته استفاده می‌نمایید. وقتی که شما نرم‌افزاری را به‌کار می‌گیرید و محاسبات و مبانی را به آن می‌دهید، یک ذره اختلاف در آن نخواهد بود و واقعاً دقیق در می‌آید.
رئیس اسبق مجلس خبرگان رهبری درباره‌ی مسئله‌ی رؤیت هلال ماه در تاریخ اسلام گفت: مسئله رویت هلال ماه، از مسائل بسیار ریشه‌دار، سابقه‌دار و حتی پر حادثه در تاریخ اسلام است که در زمان خود پیغمبر (ص) هم مطرح بود. متاسفانه همه ابعاد آن هنوز روشن نیست، ولی رفع ابهامات می‌تواند زمینه یکی از کار‌ها و مقالات آتی شما باشد. قرآن مسئله را به این صورت مطرح می‌کند که «یسئلونک عن الأهله قل هی مواقیت للناس و الحج» سپس مسئله خاصی را که ظاهرا راجع به حج است مطرح می‌سازد. ادامه آیه هم تاکید روی تقوی است و یافتن پیوند بین این‌ها کمی مشکل است و درست معلوم نیست. البته در روایات و اظهارات مفسران مطالبی دیده می‌شود، اما قانع کننده نیست که اساس این سوال «یسئلونک عن الاهله…» از چه بوده و چه ابهامی در این باره در زمان پیغمبر (ص) وجود داشته است.
هاشمی در ادامه‌ی این بخش از گفته‌های خود گفته است: بعضی مطالب متفاوت از جمله اینکه منشأ آن علمای یهود و یا ناشی از مسائل داخلی خود دنیای اسلام بوده است، نیز مطرح می‌شود. اما همه ابعاد پاسخ، هم‌چنان روشن نیست و جواب خیلی مجمل است. ولی پاسخ خداوند در قرآن کریم که می‌فرماید «قل هی مواقیت للناس والحج» خود بیان‌گر یک نوع زمان‌بندی است که به حج هم برمی‌گردد. البته این آیه یک معنای ظاهری دارد، ولی من تصور می‌کنم ابهام موجود در آن نیز خالی از مصلحت نبوده، بدین معنی که اهل علم روی موضوع کار کنند و پاسخ سوالات زیادی را که مطرح می‌شود، بیابند؛ لذا هم مسئله تقویم و زمان‌بندی و هم موضوع حج است که باز هم موضوع به زمان اجرای مناسک آن وابسته می‌شود.
این چهره‌ی سیاسی اعتدالگرا در ادامه گفت: در مسئله رویت هلال، تفرقه و اختلاف، ضد هدف است و تفرقه هنگامی ایجاد می‌شود که مسئله مورد بحث، تبدیل به نزاع و کشمکش شود و آثار منفی آن بسیار خواهد بود. در دنیای اسلام همیشه این مسائل وجود داشته است. اگر به تاریخ اعیاد در کتاب‌های تمدن اسلامی مراجعه کنید، ریزه کاری‌هایی را می‌بینید و خواهید دید که چه بحث‌ها، مشاجرات، جنگ‌ها و منازعاتی که بر سر این مسائل صورت گرفته و عجیب است که هنوز هم برای دنیای اسلام حل نشده است.
هاشمی رفسنجانی در ادامه‌ی این بخش از صحبت‌های خود گفته بود: در دنیای اسلام، این مسئله یک مسئله بین المللی اسلامی است و پنجاه و شش کشور مسلمان هستند. به اضافه مسلمانان کشور‌های دیگر، صد‌ها میلیون مسلمان می‌شوند که اکنون در غرب و شرق عالم و در دنیای غیر اسلامی زندگی می‌کنند و آنها نیز مسائل و تکالیف، سنن، آداب و فرهنگ‌شان را وابسته با این مسئله می‌بینند. وقتی یک مسلمان دلسوز با یک تفرقه و ناهماهنگی مواجه می‌شود، رنج می‌برد. به راستی این چه وضعی است! چرا یک تصمیم جامع گرفته نمی‌شود؟
هاشمی در ادامه افزود: همه این مسائل ظاهراً به کلمه رویت در این بحث برمی‌گردد، همه می‌دانیم که رؤیت می‌تواند اختلاف انگیز باشد و حقیقتاً از لحاظ بین المللی نمی‌توان مسئله را حل کرد. در داخل یک کشور هم نمی‌توان آن را حل کرد. وقتی که همسایه‌های ما که قریب الافق هستند، ماه را می‌بینند یا تصمیم می‌گیرند که دیده باشند و برنامه‌های‌شان را اجرا می‌کنند و در این‌جا، با چند کیلومتر فاصله، تصور دیگری وجود داشته باشد، اصلاً قابل توجیه نیست. آنها که می‌خواهند همه چیز علمی، تحقیقی، منطقی و مستدل باشد، این‌ها را نمی‌پذیرند. پس چنین اختلافی می‌تواند در عقاید ما شبهه‌انگیز باشد. یعنی همین مسئله کافی است که عده‌ای در دنیا بگویند: این چه دین جامعی است که نتوانسته این مسئله را حل کند؟ چرا مسلمان‌ها نمی‌توانند این را حل کنند؟
مرحوم هاشمی رفسنجانی درباره‌ی اختلافات پیش‌آمده پیرامون رؤیت هلال ماه می‌گفت: این مسائل، عادی و معمولی نیستند. حتّی از لحاظ شخصی هم انسان را با تکالیفی که بین خودش و خدا دارد، دچار مشکلات روحی می‌سازد. این که گفته شود یوم الشک این‌طور باشد و یا هنگام عید فطر، عده‌ای – برای اینکه مسئله‌شان را حل کنند – به مسافرت بروند، شایسته زمان ما نیست. می‌توانیم این مسائل را حل کنیم. اکنون ضروری است که آن را در مقیاس بین المللی حل کنیم، نه در مقیاس فرد و یا یک جامعه محدود و یک شهر. این یک وظیفه بسیار بسیار مهم شرعی و در درجه اول، وظیفه حوزه‌ها است. من اطمینان دارم که اگر حوزه‌ها تصمیم درستی نگیرند، دانشگاه هم نمی‌تواند به تنهایی این مسئله را حل کند. به خصوص مراجع باید تدبیری بیندیشند. امروزه، حکم بسیاری از مسائل جامعه را با مصلحت صادر می‌کنیم. چه مصلحتی را می‌توان یافت که مهم‌تر از ایجاد هماهنگی مسلمان‌ها در حج، اعیاد و بسیاری از مراسم باشد که مایه وحدت، شکوه، افتخار و عظمت اسلام است؟ چه ضرری از این بزرگ‌تر که این تفرقه‌ها مثل خوره به جان جامعه بیفتد و تردید‌هایی را در دل انسان‌ها به وجود بیاورد؟
ماجراهای رؤیت هلال ماه در خاطرات آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی
۱۵ فروردین ۱۳۷۱
«ساعت هشت صبح از دفترم زنگ زدند و گفتند در قم براى آقایان [سیدمحمدرضا] گلپایگانى و [شیخ محمدعلی] اراکى، [از مراجع عظام تقلید]، رؤیت هلال ثابت شده است و مردم براى نماز عید فطر آماده مى‌شوند. با رهبرى تماس گرفتم؛ ایشان گفتند مشغول بررسى مُستند آنها هستند؛ چون از جهاتى مشکوک است. مستند آنها باختران [= کرمانشاه] است که [آقای محمدحسین زرندی]، امام‌جمعه باختران گفته شهادت از اعضای لشکر بدر عراق است که مى‌گویند در منطقه دیده‌اند، ولى پس از احضار آنها، یک‌نفرشان قاطعانه گفته دیده‌ام و چهار نفر در تردید بوده‌اند و خودشان هم افطار نمى‌کنند.
من خودم هم با آقاى [محمدحسین] زرندى، امام جمعه باختران تماس گرفتم، همین را گفت. از دفتر خبر دادند، در مسجدى در سرآسیاب و دولاب [تهران] مردم جمع شده‌اند و منتظر اقامه نماز عید هستند. آقاى [محمدرضا] توسلى، [رییس دفتر امام خمینی]، تلفن کرد و گفت چهار نفر در قم ادعاى رؤیت کرده‌اند و پیش آیت‌الله گلپایگانى شهادت داده‌اند. دو نفر هم در اصفهان، نزد آسید محمد باقر ابطحى، شهادت به رؤیت داده و او هم آنها را براى آیت‌الله [سیدمحمدرضا] گلپایگانى توثیق کرده است. یک نفر روحانى هم در گلپایگان رؤیت کرده و براساس این شهادت، آقاى گلپایگانى حکم به عید فطر بودن داده‌اند؛ البته لازم بود قبلاً با رهبرى هماهنگ مى‌کردند که نشده و مشکل ایجاد کرده‌اند.
دو بار با آیت‌الله خامنه‌اى تلفنى صحبت کردیم؛ بالاخره به این نتیجه رسیدیم که اعلان عید فطر شود، ولى چون مصلاى تهران آماده نیست، قرار شد گفته شود که نماز عید در مساجد برپا گردد؛ روى هم رفته بد عمل شد».
۱۱ اسفند ۷۳
«دیشب بالاخره نزديك ساعت یازده شب، تلويزيون اطلاعيه دفتر رهبرى مبنى بر رؤيت هلال شوال و عيد بودن فردا را اعلان داشت و امروز در منزل آیت‌الله خامنه‌اى مطلع شدم كه قبل از ايشان، اوایل شب بعضى از علماى قم اعلان عيد كرده بودند كه عملاً رهبرى را در مقابل عمل انجام شده قرار داده‌اند. نماز عيد توسط رهبرى انجام شد».
۲۸ دی ۷۷
«ساعت یازده شب از دفتر آيت‌الله [محمد] فاضل لنكرانى، [از مراجع تقلید] گفتند، آقاى فاضل مى‌خواهد دربارة هلال شوال، با من صحبت كند. پس از وصل تلفن، معلوم شد آقاى فاضل به اندرون رفته و جواد – پسرشان – صحبت كرد و گفت، براى ابوى ثابت شده كه فردا عيد فطر است و چند شهر را نام برد كه در آنجا ماه ديده شده و گفت، ظاهراً براى آقاى لطف‌الله صافى [گلپایگانی] هم ثابت شده و با تماس با دفتر آيت‌الله خامنه‌اى، نتوانسته‌اند به توافقى برسند و بيش از اين نمى‌توانند صبركنند و بايد نظرشان را اعلان نمايند. از من خواستند كه براى هماهنگى با رهبرى، كمك كنم.
تلفنى با آيت‌الله خامنه‌اى صحبت‌كردم. ايشان گفتند كه گزارش‌های رؤيت هلال، به ايشان هم رسيده ولى با توجه به اعلان قبلى چند مركز تحقيقاتى دانشگاه كه گفته‌اند در هيچ نقطه‌اى از ايران، ماه شوال در شامگاه يكشنبه قابل رؤيت نيست، چون فقط يك ساعت قبل از غروب از تحت‌الشعاع خورشيد بيرون مى‌آيد، اطمينان به گزارش‌های مردمى به دست نمى‌آيد، ولى اگر آقاى فاضل حكم‌كنند و يا دو نفر از آقايان فاضل و صافى، اعلان اطمينان كنند، مى‌پذيريم كه فردا عيد باشد، ولى تأكيد كردند كه قول قطعى ندهيم. مراتب را به آشيخ جواد فاضل‌گفتم. قرار شد، به همان صورت پيگيرى شود و سرانجام حدود ساعت یک بامداد، رهبرى به تصميم مى‌رسند».
۲۹ آذر ۷۷
«عصر در دفترم كاركردم. خبر رسيد كه آقايان [محمد] فاضل لنكرانى و [حسین] نورى همدانى، [از مراجع تقلید] در قم، اعلان كرده‌اند كه امروز ماه رمضان است؛ با توجه به حكم رهبرى، مشكل بزرگى است.
شب میهمان رهبرى بودم. ايشان هم امروز برايشان ثابت شده كه رمضان است و اعلاميه جديد دادند كه فردا دوم رمضان است كه بسيار بد است، ولى گويا چاره‌اى نيست. آقاى [علی‌اصغر] حجازى، متن بيانيه دوم را براى تأييد رهبرى آورد. گفتم، اقدام بى‌سابقه‌اى است و اگر هم نشود، مورد بحث زياد خواهد بود».
انتهای پیام
مگهمیشه همه ی کشور‌های اسلامی از شرق تا غرب متحد یک عید فطر داشته باشند ؟ مگه افق همه یکسانه ؟!
اینهاشمیکیدستازسرکچلمابرمیدارد…