بازار خاکستری؛ روسیه، ایران را حذف می‌کند؟!

محمد توکلی، انصاف نیوز: میثم شرفی، فعال حوزه نفت و انرژی با اشاره به جنگ روسیه و اوکراین می‌گوید: با توجه به جنگ اوکراین بازار خاکستری که قبلا به شکل انحصاری در اختیار ایران بود و معمولا ایران بود که فرآورده‌ها و نفت خام را در بازار خاکستری می فروخت الان یک رقیب جدی به اسم روسیه دارد. روس ها دارند در بازار خاکستری محصولاتشان را می‌فروشند و ما الان عملا آن بازار را که مطلقا در اختیار ما بود از دست داده‌ایم. روسیه در بازار خاکستری رقیب قدرتمند ما است و به گزارش آمار در این بازار روس‌ها برای فروش بیشتر تخفیف‌های بسیار بیشتری را نسبت به ایران می‌دهند. و حتی مشتری‌هایی مثل هند و چین که معمولا مشتری‌های نفت ایران در بازار خاکستری بودند به دلیل دست بالایی که روس‌ها دارند و تخفیف بیشتری که می‌دهد از دست داده‌ایم.

آقای شرفی در ادامه افزود: اگر جنگ اوکراین ادامه پیدا کند و مذاکرات احیای برجام هم همچنان نتیجه‌اش مشخص نباشد و این اخباری که اعلام شده مبنی بر اینکه آمریکا دوباره تلاش خواهد کرد فرایند صادرات نفت ایران را با مشکل مواجه کند به وقوع بپیوندد من فکر می‌کنم در ماه‌های آینده دولت دچار مشکلاتی در حوزه فروش نفت خواهد شد که هم شرایط را پیچیده‌تر می‌کند و هم دوباره ظرفیت تولید و تولید روزانه نفت کاهش پیدا خواهد کرد و این خطرناک است.

این فعال حوزه انرژی درباره‌ی ادعاهای دولت سیزدهم پیرامون افزایش چندین برابری ظرفیت تولید و صادرات نفت نیز گفت: بنا بر آمار اوپک که چند روز قبل هم منتشر شده دومیلیون و سیصد و شصت و چهار هزار بشکه میزان تولید روزانه‌ی نفت ایران در ماه پیش بوده است. آمار اوپک معمولا آمار دقیقی است اما پنج تا ده درصد هم به دلیل بخشی از فروش نفت که ممکن است آمار آن را دولت ندهد به آن اضافه و حداکثر آن را حساب کنیم در بهترین حالت به تولید دو میلیون و هشتصد هزار بشکه می‌رسیم. بر اساس گزارش اوپک به علاوه آن پنج تا ده درصد تولید نفت ما دو میلیون و هشتصد هزار بشکه در روز است. از این دو میلیون و هشتصد هزار بشکه، یک میلیون هشتصد هزار بشکه مصرف داخل است؛ پالایشگاه‌های داخلی این میزان را مصرف می‌کنند. در نتیجه یک میلیون بشکه نفت برای صادرات می‌ماند. اگر صادرات این یک میلیون بشکه نفت به شکل روزانه محقق شود یعنی اینکه دولت نسبت به ماه‌های پایانی دولت آقای روحانی حدود دویست هزار بشکه افزایش صادرات نفت داشته است و این میزان به معنای افزایش چندین برابری نیست. دولت توانسته چیزی نزدیک به بیست درصد به نسبت ماه‌های پایانی دولت آقای روحانی افزایش صادرات نفت داشته باشد.

متن کامل گفت‌وگوی انصاف نیوز با میثم شرفی را می‌توانید در ادامه بخوانید:

انصاف نیوز – مقام‌ها دولتی تاکید دارند که ظرفیت تولید نفت به وضعیت پیش از تحریم بازگشته و تحریم‌ها نیز مانعی برای بازگشت پول حاصل از فروش نفت نیست. این ادعا تا چه حد به واقعیت نزدیک است؟

میثم شرفی: دولت درباره‌ی موضوع تولید و فروش نفت چند ادعا را مطرح کرده است. ادعای نخست دولت این بوده که «ظرفیت تولید» را به دوران ماقبل از شرایط تحریم افزایش داده است. منظورشان این است که ظرفیت تولید نفت ما به عددی نزدیک به سه میلیون و هشتصد هزار تا چهار میلیون بشکه در روز رسیده است. این ادعا با توجه به شرایط چاه‌های نفت، عمر تاسیسات سر چاهی و عدم بهره‌برداری به‌خاطر شرایط تحریم به نظر می‌آید که ادعای خیلی دقیقی نباشد. ما از نظر فنی احتمالا می‌توانیم نزدیک به سه میلیون بشکه در روز ظرفیت تولید داشته باشیم؛ و در شرایط ویژه یعنی شرایط به گونه‌ای باشد که بازار آن وجود داشته باشد و همه‌ی پتانسیل‌ها با وجود همه‌ی اما و اگرها به کار گرفته شود تا سه میلیون و چهارصدهزار بشکه هم ظرفیت تولید نفت می‌تواند افزایش پیدا کند. در نتیجه ادعای دولت درباره‌ی «ظرفیت تولید» نفت به میزان سه میلیون و هشتصد هزار بشکه در روز چهارصد تا هشتصدهزار بشکه با واقعیت فاصله دارد.

انصاف نیوز – ظرفیت تولید به چه معناست؟ گاهی دیده می‌شود که برخی رسانه‌ها یا سیاسیون این واژه را به معنای تولید نفت استفاده می‌کنند.

میثم شرفی: ظرفیت تولید نفت به معنای «امکان تولید» است؛ برای مثال زمانی که امکان تولید سه میلیون و چهارصد هزار بشکه نفت در روز را داشته باشید اگر اراده کنید که این مقدار را تولید کنید. زمانی که اراده کنید تولید را افزایش دهید بلافاصله می‌توانید با استفاده بهینه از همه‌ی امکانات سر چاهی، خطوط انتقال و… در روز تولید سه میلیون و چهارصد هزار بشکه نفت را داشته باشید.

این «ظرفیت تولید» نفت با آنچه که نفت تولید می‌شود متفاوت است. ما الان در شرایط ویژه ظرفیت تولید سه میلیون و چهارصد هزار بشکه نفت در روز را داریم، یعنی اگر اراده کنیم می‌توانیم سه میلیون و چهار صد هزار بشکه نفت در روز برداشت کنیم، این ماکزیموم ظرفیت تولید نفت ما است. یعنی اگر همه‌ی شرایط برای فروش نفت مهیا باشد می‌توانیم سه میلیون و چهارصد هزار بشکه نفت در روز برداشت کنیم.

انصاف نیوز – به نظر می‌آید این اتفاق در حال حاضر رخ نمی‌دهد.

میثم شرفی: به دو دلیل چنین اتفاقی الان نمی‌افتد. یک. بخشنامه‌هایی که قبلا صادر شده بود و راجع به برداشت از چاه‌ها محدودیت ایجاد کرده بود همچنان پابرجا هستند و ملغی نشده است.

انصاف نیوز – جزییات این بخشنامه‌ها چیست؟

میثم شرفی: به جهت شرایط تحریم وزارت نفت در دوره‌ی قبلی چند بخشنامه صادرکرده که بر اساس آن بخشنامه‌ها به دلیل اینکه ما بازار فروش نفت نداشتیم ظرفیت تولید و تولید کاهش پیدا کرده بود. چون آن بخشنامه‌ها هنوز پابرجا است می‌توانیم از آن به عنوان محکی برای راستی‌آزمایی ادعای دولت استفاده کنیم. اگر دولت آن بخشنامه‌ها را ملغی کرده بود و می‌گفت با تمام ظرفیت تولید کنید می‌توانستیم ادعای ظرفیت تولید را بپذیریم اما چنین چیزی را هنوز ندیدم که اتفاق افتاده باشد و فکر می‌کنم ادعای دولت درباره‌ی افزایش ظرفیت تولید با واقعیت فاصله دارد. بنابراین خبر افزایش ظرفیت تولید نفت به سه میلیون و هشتصد هزار بشکه در خوشبینانه‌ترین حالت چهارصد هزار و بدترین حالت هشتصدهزار بشکه با واقعیت فاصله دارد.

انصاف نیوز – درباره‌ی فروش نفت چطور؟ دولت مدعی است که به نسبت گذشته فروش نفت چندین برابر شده و پول حاصل از آن هم به راحتی در دسترس است.

میثم شرفی: بنا بر آمار اوپک که چند روز قبل هم منتشر شده دومیلیون و سیصد و شصت و چهار هزار بشکه میزان تولید روزانه‌ی نفت ایران در یک ماه پیش بوده است. آمار اوپک معمولا آمار دقیقی است اما پنج تا ده درصد هم به دلیل بخشی از فروش نفت که ممکن است آمار آن را دولت ندهد به آن اضافه و حداکثر آن را حساب کنیم در بهترین حالت به تولید دو میلیون و هشتصد هزار بشکه می‌رسیم. بر اساس گزارش اوپک به علاوه آن پنج تا ده درصد تولید نفت ما دو میلیون و هشتصد هزار بشکه در روز است.

انصاف نیوز – و میزان صادرات نفت چقدر است؟

میثم شرفی: از این دو میلیون و هشتصد هزار بشکه، یک میلیون هشتصد هزار بشکه مصرف داخل است؛ پالایشگاه‌های داخلی این میزان را مصرف می‌کنند. در نتیجه یک میلیون بشکه نفت برای صادرات می‌ماند. اگر صادرات این یک میلیون بشکه نفت به شکل روزانه محقق شود یعنی اینکه دولت نسبت به ماه‌های پایانی دولت آقای روحانی حدود دویست هزار بشکه افزایش صادرات نفت داشته است و این میزان به معنای افزایش چندین برابری نیست. دولت توانسته چیزی نزدیک به بیست درصد به نسبت ماه‌های پایانی دولت آقای روحانی افزایش صادرات نفت داشته باشد.

فراتر از این میزان هر ادعایی که دولت کند با واقعیت تطابق ندارد. من فکر می‌کنم بنا بر آمار اوپک و همینطور مصرف داخلی نزدیک به یک میلیون بشکه در روز صادرات نفت خام داریم و این ماکزیموم صادرات نفت خام ایران است.

انصاف نیوز – درباره‌ی میزان صادرات فرآورده‌ چطور؟

میثم شرفی: بر اساس جدول تولید داخلی در صادرات فرآورده نیز معادل سیصد هزار بشکه نفت خام می‌توانیم صادرات فرآورده داشته باشیم. یعنی مجموع صادرات فرآورده و نفت خام حدود یک میلیون و سیصد هزار بشکه است که این هم با توجه به آمارهای ماه‌های پایانی دولت آقای روحانی یک رشد بیست درصدی را نشان می‌دهد و بیشتر از این نیست.

انصاف نیوز – اما یکی از پرسش‌های مهم در این زمینه این سوال است که نفت در این شرایط تحریمی به چه قیمتی به فروش می‌رسد و میزان تخفیفی که به مشتریان داده می‌شود چقدر است؟

میثم شرفی: درباره‌ی اینکه نفت را به چه قیمتی می‌فروشند واقعیت این است که هیچ کس نمی‌داند و عددی که برای فروش نفت به عنوان تخفیف می‌دهند را هم کسی نمی‌داند و همینطور نحوه‌ی پرداخت پول را هم کسی نمی‌داند. ادعا می‌کنند که پول فروش نفت به آسانی برمی‌گردد ولی سازوکار انتقال پول نسبت به دولت آقای روحانی تغییر معناداری پیدا نکرده است و با همان فرآیندی که در دولت قبل پول برمی‌گشت الان هم پول برمی‌گردد.

بنابراین ادعاها درباره‌ی اینکه به راحتی پول فروش نفت بازمی‌گردد هم به نظر می‌آید که پروپاگاندایی است که دولت انجام می‌دهد برای اینکه نشان دهد به نسبت دولت قبل کارآمدتر است ولی به طور مشخص این اتفاق نیفتاده است. چون اگر چنین اتفاقی افتاده بود و ما چیزی حدود یک میلیون و سیصد هزار بشکه نفت خام و فرآورده‌ها را می‌فروختیم، با توجه به میانگین قیمت که نود دلار است، ارزی که درآمد کشور از صادرات نفت است 117 میلیون دلار درآمد نفتی ایران در هر روز می‌شود. آیا وضعیت اقتصاد ارزی ما نشانگر آن است که چنین درآمدی حاصل شده است؟

من فکر نمی‌کنم که این عدد حاصل شده باشد. نوسان قیمت ارز به ما نشان می‌دهد که آیا دولت درآمد ارزی ثابت دارد یا نه؟ ویا در مواد اولیه‌ای که بازار مصرف آن احتیاج دارد مثل اقلام خوراکی،علوفه، دانه‌های روغنی، لوازم یدکی کارخانجات و … و همینطور پرداخت ارز صادراتی به تجار نشان می‌دهد که وضعیت به چه شکلی است. در همه‌ی اینها در حال حاضر نوعی اخلال وجود دارد و این فرآیندها به شکل منظمی اتفاق نمی‌افتد. همه‌ی اینها نشان می‌دهد که ادعای دولت درباره‌ی بازگشت ارز حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی با اتفاقی که دارد می‌افتد متفاوت است. به نظر می‌آید که دولت هم در بحث فروش نفت و هم در بحث بازگشت ارز حاصل از فروش نفت اغراق می‌کند.

انصاف نیوز- به نظر می‌رسد با توجه به جنگ اوکراین رقابتی میان ایران و روسیه در بازار غیر رسمی فروش نفت به وجود آمده که مقام‌های دولتی چندان اشاره‌ای به آن نمی‌کنند. این رقابت را چگونه تحلیل می‌کنید و چه چشم‌اندازی برای آن پیش‌بینی می‌کنید؟

میثم شرفی: روسیه در بازار حضور فعال دارد و بازار خاکستری که قبلا به شکل انحصاری در اختیار ایران بود و معمولا ایران بود که فرآورده‌ها و نفت خام را در بازار خاکستری می فروخت الان یک رقیب جدی دارد به اسم روسیه. روس ها دارند در بازار خاکستری محصولاتشان را می‌فروشند و ما الان عملا آن بازار را که مطلقا در اختیار ما بود از دست داده‌ایم. روسیه در بازار خاکستری رقیب قدرتمند ما است و به گزارش آمار در این بازار روس‌ها برای فروش بیشتر تخفیف‌های بسیار بیشتری را نسبت به ایران می‌دهند. و حتی مشتری‌هایی مثل هند و چین که معمولا مشتری‌های نفت ایران در بازار خاکستری بودند به دلیل دست بالایی که روس‌ها دارند و تخفیف بیشتری که می‌دهد از دست داده‌ایم.

اگر جنگ اوکراین ادامه پیدا کند و مذاکرات احیای برجام هم همچنان نتیجه‌اش مشخص نباشد و این اخباری که اعلام شده مبنی بر اینکه آمریکا دوباره تلاش خواهد کرد فرایند صادرات نفت ایران را با مشکل مواجه کند به وقوع بپیوندد من فکر می‌کنم در ماه‌های آینده دولت دچار مشکلاتی در حوزه فروش نفت خواهد شد که هم شرایط را پیچیده‌تر می‌کند و هم دوباره ظرفیت تولید و تولید روزانه نفت کاهش پیدا خواهد کرد و این خطرناک است.

انصاف نیوز – یکی از روش‌هایی که دولت در مورد فروش نفت بر آن تاکید دارد موضوع تهاتر است. درباره‌ی سازوکار فروش نفت به این شیوه نگرانی‌هایی هم مطرح شده مبنی بر اینکه ممکن است «بابک زنجانی‌»های دیگری به بهانه‌ی تهاتر و یا دور زدن تحریم‌ها سر بر بیاورند.

میثم شرفی: قانونی در مجلس تصویب شده که شرکت‌های خصوصی می‌توانند در ازای تهاتر کالا نفت خام بگیرند. تا جایی که اطلاع دارم کمیسیون تهاتر وسواس خاصی دارد و نمی‎شود به دولت اتهام زد که در این حوزه دچار فساد است. در این شیوه قرار بود ظرفیت شرکت‌های خصوصی مورد استفاده قرار بگیرد و شرکت‌هایی که کارنامه‌ی واردات کالاهای اساسی دارند در برخی از اقلام اساسی به آنها مجوز تهاتر دادند تا درازای کالایی که می‌آورند به آنها نفت داده می‌شود.

مثلا شما مالک یک شرکت خصوصی هستید که سابقه‌ی واردات کالای اساسی دارید و سابقه‌ات هم مشخص است، یک مجوزی می‌گیرید و در قبال آن ضمانت‌گذاری ریالی می‌کنید و در ازای آن یک سهمیه نفت به شما می‌دهند که این سهمیه نفت را اگر توانستید بفروشید ارز حاصل از فروش آن را دیگر به دولت نیازی نیست برگردانید و تبدیل به کالای اساسی می‌کنید وبرمی‌گردانید.

به دلیل اینکه هنوز در اینجا وسواس زیادی وجود دارد نمی‌توانیم دولت را متهم کنیم که در اینجا دارد فسادی رخ می‌دهد. هنوز هیچ مدرکی دال بر اینکه در این فرآیند فساد اتفاق افتاده وجود ندارد.

انصاف نیوز – این شیوه از دولت روحانی آغاز شده است؟

میثم شرفی: یک چارچوب مشخص تهاتر از دولت قبل وجود داشته است و دولت فعلی هم بر مبنای همان چارچوب جلو می‌رود و من هنوز بازار را به آن شکل ملتهب ندیدم که نفت ایران مدل بابک زنجانی سوخت شود و برود. حساسیت درباره تکرار بابک زنجانی ها حساسیت درستی است اما به جهت شرایط ویژه‌ای که وجود دارد نظارت دقیقی اعمال می‌شود و هنوز آن اتفاق بد رخ نداده اما در پاسخ به اینکه اینکه آیا ممکن است محصول این فرآیند در آینده «بابک زنجانی»باشد؛ بله ممکن است، به جهت شرایط تحریم نمی‌توانند شفاف عمل کنند و عدم شفافیت حتما فسادزاست ممکن است کسی هم از این فرآیند سوء استفاده کند اما هنوز خبری دال بر فساد در این حوزه نیست.

انتهای پیام