بازخوانی شفقنا از مصاحبه سال 97 با محمود دعایی

شفقنا- این دیدار و گفت وگو مربوط به ۱۷ بهمن سال ۱۳۹۷ است، جمعی از اعضای تحریریه پای صحبت های سیدمحمود دعایی در دفتر کارش نشستند و مرحوم دعایی از خاطراتش در دوران انقلاب و امام خمینی گفت.

به گزارش شفقنا، هر کسی که بخواهد یاران نزدیک امام خمینی را نام ببرد، قطعاً نام سیدمحمود دعایی در لیستش قرار می گیرد؛ او کسی است که در زمان  اقامت امام در شهر نجف لحظه به لحظه همراهش بوده و گنجینه ای از خاطرات و اسرار است.

چند روز پیش با دفترش در روزنامه اطلاعات تماس گرفتیم، خودش تلفن را پاسخ داد و گفت خاطره و گفت وگو اصلاً؛ ولی برای تازه کردن دیدار منتطرتان هستم‌.

بدین ترتیب مهمان مردی از تبار انقلاب و امام شدیم. دفتری ساده و پر از کتاب دارد؛ وسایل اتاقش از میز و صندلی گرفته تا تلفن قدیمی هستند؛ مسئول دفتر ندارد؛ با روزنامه که تماس بگیرید به اتاقش وصل می کنند و با رویی باز پاسخگوست.

برای دیداری یک ساعته رفته بودیم، اما چنان مهمان نواز بود که دل کَندن از او سخت می شد و ۳ ساعت این دیدار طول کشید. بعد از احوالپرسی، پرسید: ناهار خوردید؟! صادقانه گفتیم: هنوز نخوردیم؛ به سرعت از جا بلند شد و تماس گرفت و گفت امروز هر چیزی ناهار بچه های روزنامه بوده برای مهمانانم بیاورید. میز ناهار را چید و برای یک به یک غذا کشید.

دیدار با روال احوال پرسی های رایج پیش می رفت و در این بین اصرار داشتیم که خاطره ای از لحظه های پیروزی انقلاب، امام یا دستاوردهای انقلاب اسلامی پس از۴۰ سال برایمان بگوید؛ اما در برابر هر یک از درخواست هایمان سکوت می کرد و سرش را پایین می انداخت.

بچه که بودم در دو فصل کتک می خوردم

به او گفتیم برخی از ما در زمان پیروزی انقلاب سن کمی داشتیم، می خواهیم از فضای آن زمان بدانیم، حرفمان را قطع کرد و گفت «من بچه که بودم در دو فصل کتک می خوردم؛ یکی فصلی که مهمانی می رفتیم و شلوغ می کردیم و از دَر خانه مهمان تا منزل خودمان کتک می خوردیم. فصل دوم زمانی که مهمان به خانه ما می آمد و باز شلوغ می کردیم و به آجیل و شیرینی دست می زدیم، یک بار برق منزلمان رفت، در تاریکی به سمت شیرینی ها هجوم بُردم، دستم که روی شیرینی بود، برق آمد؛ یادم هست آن روز خیلی کتک خوردم.»

دیدار شهید مطهری با امام خمینی در نجف

دوباره اصرار کردیم که خاطره ای از لحظاتی که در کنار امام بودید، بگویید و گفت: «با امام در نجف بودیم، روزی بیرون بودم و داشتم به منزل امام در نجف می رفتم، یک روحانی با لباس های اتوکشیده را دیدم، از نوع لباس پوشیدنش متوجه شدم، این فرد عراقی نیست، نزدیک شدم و دیدم استاد مطهری است، پس از احوالپرسی گفت، می خواهم به دیدن امام بروم، آقای مطهری را با خودم به منزل امام بُردم، امام وقتی آقای مطهری را دیدند بسیار خوشحال شدند، چند قدمی به استقبال ایشان آمدند و لحظات طولانی همدیگر را در آغوش گرفتند و این نشان از علاقه امام و آقای مطهری به یکدیگر بود.

ما تصمیم گرفتیم جلسه ای دیدار برای آقای مطهری تدارک ببینیم، با تصور اینکه روز جمعه امام بیرونی نمی آیند، جلوس آقای مطهری را در بیرونی امام گذاشتیم و به علاقه مندان اطلاع دادیم. امام آن روز وقتی متوجه شدند که در بیرونی برای آقای مطهری جلوس گذاشتند، به احترام آقای مطهری از ابتدای تا انتهای جلسه نشستند و حرمت آقای مطهری را نگاه داشتند.»

رسانه ها تقوا ندارند و خیلی پایبند به اخلاقیات نیستند

سیدمحمود دعایی راضی به گفت وگو و بیان خاطرات بیشتر در مورد انقلاب نشد. اما در گفت وگویی کوتاه جایگاه اخلاق در رسانه ها و پرداختن رسانه ها به گفتمان انقلاب و امام در این چهل سال را مورد ارزیابی قرار داد.

دعایی از برخی رسانه ها گلایه می کند و می گوید این روزها رسانه سالم در کشور کم پیدا می شود و تاکید می کند: «امروزه برخی رسانه ها تقوا ندارند و خیلی پایبند به اخلاقیات نیستند. متاسفانه دروغ خیلی رایج شده است و رسانه ها امروز خیلی درباره مطالبشان تحقیق نمی کنند و همین باعث می شود نسنجیده مطالب و خبرهایشان را منتشر کنند و این نشان می دهد از اصالت یک خبر مطمئن نیستند که این خود یک آسیب مهم و جدی برای اصحاب رسانه است و این اپیدمی در برخی رسانه ها وجود دارد باید برای آن چاره ای اندیشید.»

نمی توان گفت رسانه ها صددر صد در پرداخت به گفتمان انقلاب و امام موفق بودند

دعایی درباره پرداخت رسانه ها به گفتمان انقلاب،امام و مردم بعد از چهل سال می گوید: نمی توان گفت صددر صد در پرداخت به این گفتمان موفق بوده ایم ولی همان طور که مسئولین رسانه ها با انقلاب نسبتی داشتند یا برخاسته از فضا و جریان انقلابی هستند توانسته اند به این گفتمان پایبند و متعهد باشند .تندروی  و کندروی و شدت و ضعفی که در مواضع سیاسی و جهت گیری های سیاسی در جامعه می بینیم ناشی از همان تفاوت برداشت ها و دیدگاه ها است .در عین حال امروزه، فضای مطبوعاتی کشور فضای مطلوبی دارد .ازادی هایی که ما انتظاراش را  داریم ،وجود دارد و تقریبا تمام نشریات آنچه را تشخیص می دهند که باید گفت ،می گویند و نگرانی وجود ندارد. تنوع رسانه ها و جهت گیری های متفاوتی که در بین رسانه ها وجود دارد بیانگر آزادی عملی است که همه می توانند در افکار و اندیشه و دیدگاه های خاص خود دنبال کنند.

ظریف از ذخائر و غنایم کشور است

پس از این گفت وگوی کوتاه، یکباره به یاد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان افتاد و گفت: «ظریف از ذخائر و غنایم کشور است، آمریکا بسیار تلاش کرد که موجی علیه ایران ایجاد کند و برای این منظور به بسیاری از کشورها سفر کرد، ولی ظریف همه برنامه های آمریکا را به هم ریخت و آمریکا نتوانست به هدف خود برسد. گاهی در کشور جوسازی منفی علیه این مرد می شود که صحیح نیست. روزنامه اطلاعات گفت وگویی با او به مناسبت چهل سالگی انقلاب داشته که هنوز منتشر نشده، در این گفت وگو حرف های بسیار گفته شده است.»

دعایی اگرچه سرپرست موسسه اطلاعات با سابقه ۲۰ ساله است و از خودش سنی گذشته، ولی با تمام نیروهای خود بسیار صمیمی و خواسته های خود را با شوخ طبعی خاصی که دارد می گوید. با همین شوخ طبعی تماس گرفت و خواست دو کتاب را به دفترش بیاورند «فضلیت های فراموش شده و اسلام و قرآن»

فضیلت های فراموش شده

دعایی پس از آن خاطره ای از آقای راشد و علاقه شهید مطهری به او نیز اشاره و اظهار کرد: «قبل از انقلاب آقای راشد شب های جمعه یک ساعت از رادیو ایران سخنرانی با موضوعات اخلاقی داشت. تمام افراد جامعه با طیف ها و مذاهب مختلف گوش می دادند چون راشد حکیم، فیلسوف و دانشمند بود و مبالغه نمی کرد. با منطق و استدلال و حکیمانه سخن می گفت و تأثیر فراوانی داشت. معروف بود که یک بار محمدظاهرشاه پادشاه سابق افغانستان در جلسه ای بوده که یک ساعتی جلسه را ترک می کند و وقتی باز می گردد می گوید:  وقت سخنرانی آقای راشد بود و باید گوش می کردم.

عده ای از شخصیت های دیپلمات و غیر دیپلمات ایرانی که گاهی خارج از کشور سفر می کردند، گاهی با سوالی مواجه می شدند که دین شما چیست و محکمات دین شما چیست، دیپلمات ها هم که تسلطی در بیان نداشتند، به آقای راشد نامه می نوشتند یا تلفنی صحبت می کردند که در پاسخ به این سوالات احتیاج به راهنمایی داریم، ایشان هم برای رفع این نیاز تعدادی از سخنرانی را به این موضوع جهان بینی تشیع و اسلام اختصاص داده بود که مشخصاً این سخنرانی ها را جداگانه سازمان کتاب های جیبی تحت عنوان اسلام و قرآن چاپ کرده بوود که انتشارات روزنامه اطلاعات اخیراً آن را چاپ کرده است.

انقلاب که پیروز شد، یکی از توصیه های جدی مرحوم آقای مطهری این بود که برنامه های آقای راشد را در رادیو و تلویزیون ادامه دهید؛ قطب زاده آن زمان سرپرست رادیو و تلویزیون بود و با سرسختی گفت که نمی پذیریم؛ یک خط قرمزی تعیین کردیم و کسانی که در این خط قرمز باشند حق استفاده از رادیو و تلویزیون ندارند. آن خط قرمز هم این است که در دورانی که در رادیو و تلویزیون اعتصاب بوده، کسانی که اعتصاب نکردند و تا لحظات آخر همکاری کردند دیگر حق حضور ندارند و آقای راشد کسی بود که تا هفته آخر برنامه هایش ادامه داشت. بعدها مشخص شد که مرحوم راشد اواخر عمر خود نابینا شده بود و برنامه ای تهیه نمی کردند و نوارهای گذشته ایشان را منتشر می کردند.

آقای راشد اوایل انقلاب یعنی سال ۵۹ تا ۶۰ مرحوم شد و تنها روزنامه اطلاعات از ایشان یاد کرد و آورد: بنا به سفارش ایشان هزینه مراسم ترحیم صرف امور خیر می شود.

آقای حجتی مطلبی قوی و خوبی در رابطه با ایشان تحت عنوان «راشد و حقی که بر ما داشت» نوشت که در روزنامه اطلاعات چاپ شد. راشد تنها یک دختر داشت که دبیر آموزش و پرورش بود و تا پایان عمر که ۷۰ سال سن داشت مجرد بود. آقای حجتی در روزنامه اطلاعات شرح زندگی پدرش را می نوشت، پدر آقای حجتی زرتشتی بوده که در نوجوانی مسلمان شده و انسان بسیار وارسته و ارجمندی بوده، دختر مرحوم راشد با من تماس گرفت و گفت که دیدم آقای حجتی شرح زندگی پدرش را نوشته، پدرم شرح زندگی پدر خود آخوند ملاعباس تربتی را نوشته بوده و موفق به چاپ آن نشده است و من این مطالب را می دهم که در روزنامه چاپ کنید. ما ابتدا این مطالب را در پاورقی روزنامه چاپ کردیم و دیدیم که چه گوهری است! کتاب بسیار تأثیرگذار و اخلاقی و سازنده و فوق العاده قوی است لذا تصمیم گرفتیم کتاب را چاپ کنیم و نام آن را فضلیت های فراموش شده گذاشتیم و اکنون به چاپ ۵۲ رسیده است.

یک داستان جالب بگویم: روزی ما ساختمان سابق اطلاعات در خیابان خیام بودیم، روبه روی خیام گلخانه بود، گلخانه مرکز مترو تهران بود، متروی تهران در زیر زمین مشغول فعالیت و کار بودند و هنوز روی زمین نمودی نداشت، یکی از مهندسین مترو کرمانی بود و گاهی از زیر زمین خسته و غرق ریزان و گل آلوده به روزنامه می آمد و دوش می گرفت و استراحت می کرد. روزی با من تماس گرفت و گفت، امروز عید بوده و ما شیرینی تهیه کردیم و بین همکاران تقسیم کردیم، دو جعبه اضافه آمده، اینها را به روزنامه می آوردم. به همراه یکی از همکارانش به روزنامه آمد، من نمی خواستم این دوستان دست خالی بروند، گفتم راشد را می شناختید، گفت: من می شناختم و خاطره ای از او دارم. خاطره ای که نقل کرد بسیار تکان دهنده بود و گفت که من قبل از انقلاب جزو مهندسین شهرداری بودم و تصمیم گرفتیم که پشت مدرسه سپهسالار خیابانی بکشیم، خانه های در مسیر را متراژ و قیمت گذاری کردیم و به صاحبان خانه ها قیمت هایی که در نظر گرفته بودیم را اعلام کردیم و خواستیم که خانه ها را تخیله کنند. هیچ کسی اعتراض نکرد، جز راشد؛ به شهرداری نامه نوشت که من نسبت به قیمتی که در رابطه با منزلم تعیین کردید معترض هستم. ما طبق وعده لازم بود که ایشان را دعوت کنیم تا صحبت هایش را بشنویم و همه در شهرداری تعجب کردیم چون قیمت منازل را بالا تعیین کرده بودیم.

یهودی که با دیدن راشد مسلمان شد

به هر حال قرار گذاشتیم و راشد به شهرداری آمد، بین ما یک مهندس یهودی بود و به می گفت این هم از روحانی؛ به ما یهودیان می گویید پول دوست، این روحانی هم پول دوست هست. روز معینی که راشد آمد، مهندس یهودی گفت اجازه بدهید من با راشد صحبت کنم؛ یهودی گفت: شیخ اعتراضتان چیست. مرحوم راشد سند خانه را روی میز گذاشت و با لحن متین خود گفت: من این خانه را در فلان تاریخ به این قیمت خریده ام، از آن تاریخ تا به امروز در این منزل رایگان نشسته ام، این خانه از آن تاریخ تاکنون مستهلک شده، و قیمت خانه از آن زمان تاکنون چندان تغییری نکرده، من نسبت به افزایش قیمتی که شما تعیین کردید، معترض هستم و چون از بودجه عمومی پرداخت می شود، پیشنهاد می کنم که قیمت واقعی منزل من را در نظر بگیرید. همه ما خوشحال شدیم و مهندس یهودی رفت کنار راشد نشست و گفت: شیخ من تا به امروز به شریعت دیگری ایمان داشتم، از الان می خواهم به شریعت تو ایمان بیاورم و مسلمان شد.»

مدام با او تماس می گرفتند و مراجعه کننده داشت، به شوخی گفت این همه صحبت کردم کافی نیست! نمی خواهید بروید! به صندلی ها چسبیدید؟! واقعیت این است که دل کَندن از کسی که سال ها با خود خاطرات ارزشمند و رهنمودهای زیادی برای اهالی رسانه دارد سخت است؛ خودش هم از میزبانی خسته نشده و مدام با لبخند روایت های دلنشینی را تعریف می کند. با اهالی تحریریه اش دوست است و هر از گاهی که هر کدام از آنها وارد اتاق می شوند قبل از هر چیزی با گفتن جملاتی طنز گونه، سعی می کند خستگی را از آنان بگیرد. موقع رفتن که می شود تا خروجی ما را راهنمایی می کند و مدام از لذت بخش بودن مصاحبت سخن می گوید.

انتهای پیام