یک ایده: خصوصی سازی یا ملی کردن شرکت نفت

موسوی، صاحب تجربه در حوزه‌ی نفت، ایده‌ای را برای ملی کردن شرکت نفت مطرح کرده است. متن اولیه‌ی آقای موسوی برای نقد و بررسی صاحب نظران در انصاف نیوز منتشر می‌شود:

در این روزها که دولت به شدت مشغول جراحی اقتصادی است و حجم یارانه‌های پرداختی و نقدینگی اقتصاد ایران را به سمت فلج کامل پیش برده است سؤال اساسی این است که چگونه می‌توان یارانه‌های انرژی را از اقتصاد ایران حذف کرد، بدون اینکه جامعه دچار تلاطم‌های سال 98 شود. به نظر می‌رسد که نظام حکمرانی به تصمیمی نیاز دارد که مردم در آن احساس رضایتمندی و بهره مندی کنند تا با آن همراه شوند و در غیر اینصورت هر گونه تغییر و افزایش قیمت بنزین در این وضعیت مخاطرات فراوانی دارد که برای اهالی و خبره‌های این حوزه قابل پیشبینی است. اما چگونه می‌توان برای عموم مردم در رها سازی قیمت حامل‌های انرژی انتفاع درست کرد.

ما به نفت و گاز وابسته‌ایم و علیرغم شعارهای فراوان دهه‌های اخیر برای کاهش این وابستگی، عملاً نفت و گاز پیشران اقتصاد ایران است. اگرچه محوریت این ثروت عظیم ملی در اقتصاد کشور و وابستگی تمام ارکان، نهادها و شاخصهای اقتصادی ایران به صورت مستقیم و غیر مستقیم به این حوزه، اقتضا می‌کند که صنعت و حوزه نفت به صورت کاملاً حرفه‌ای و اقتصادی اداره شود ولی متاسفانه این حوزه به دلیل دولتی بودن بصورت سیستماتیک، بنیادین و ساختاری غیر مؤثر و غیر حرفه‌ای بنا نهاده شده و در حال حاضراصولا امکان مدیریت صحیح و اقتصادی در این حوزه فراهم نیست. هم اکنون ما با یک بنگاه تجاری رو به رو نیستیم بلکه با یک خیریه بزرگ مواجهیم که نیازهای مختلف حاکمیت را برای حکمرانی تأمین می‌کند. از قبیل تأمین نقدینگی تا ساخت و ساز ابنیه در شهرهای نفتی و پیرامونی.

بعضی از اشکالات این ساختار دولتی و نه تجاری بودن شرکت نفت به شرح زیر است:

• حبس و مسدود شدن سهام شرکت نفت و خارج شدن از چرخه اقتصاد

کارشناسان ارائه دهنده این ایده و معتقدند که باید ثروت عظیم شرکت ملی نفت که برآورد اولیه و ساده ما نشان می‌دهد حداقل بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلیارد دلار است، به سهامی عام بدل و وارد عرصه بازار سهام شود. براساس ارقام موجود، کل ارزش سهام موجود در بازار بورس ایران حدوداً ۱۰۰ میلیارد دلار است درصورتی که ارزش سهام شرکت نفت به تنهایی بیش از ۱۲۰۰ میلیارد دلار است و با دولتی ماندن این شرکت عملاً این ثروت بزرگ از بازارهای مالی کشور خارج شده و بورس و شرکتهای مدیریت سرمایه و دیگر ارکان و نهادهای مرتبط، از این حجم عظیم ثروت بی بهره‌اند. ورود بخش کوچکی از سهام شرکت نفت به بازارهای مالی می‌تواند این بازار، بانک‌ها، بیمه‌ها، شرکت‌های مدیریت مالی و دیگر نهادهای مرتبط را متحول کند.

• مدیریت ناکارامد و عدم مأموریت سودآوری در سازمان، پیگیری اهداف سیاسی، رفاهی، حاکمیتی و بطور کلی غیر اقتصادی

در حال حاضر شرکت نفت به دلیل دولتی بودن اصولاً هدف، مأموریت و چشم اندازی غیر اقتصادی دارد و در ارزیابی عملکرد این شرکت درآمد زایی و سودآوری هیچ جایگاهی نداشته و متعاقباً مدیران هم بیشتر با معیارهای سیاسی انتخاب و ارزیابی می‌شوند. درحالیکه با خصوصی شدن شرکت، معیار عملکرد شرکت و مدیران شفاف و تک بعدی شده و تنها به میزان سود تقسیم شده در پایان سال بستگی خواهد داشت. بر أساس مطالعات انجام شده در داخل وخارج کشور، خصوصی سازی شرکتهای دولتی منجر به افزایش مستمر و معنی دار راندمان، میزان فروش و سودآوری شرکتها شده است.

• قیمت‌های غیر واقعی محصولات و اتلاف منابع ملی، مصرف غیر بهینه، عدم رشد صنایع مختلف بدلیل ارزانی سوخت، تخریب محیط زیست، ایجاد آلودگی و لطمه به بهداشت و سلامت جامعه

علیرغم اینکه نفت و گاز اصلی‌ترین ثروت کشور است، این محصول به بدترین وجه ممکن وبا قیمت‌های کاملاً غیر منطقی و فاجعه بارعرضه شده و مشوق مردم برای زیاده روی در مصرف و تخریب محیط زیست و آسیب زدن به سلامت و بهداشت جامعه شده است. هر شخص یا سازمان در زندگی شخصی و یا کسب وکار خود به نحوی طراحی کند که بیشترین مصرف انرژی را داشته باشد، بیشترین یارانه و سود را از دولت دریافت خواهد کرد.

– ارزیابی قیمت شرکت ملی نفت ایران

گستردگی شرکت ملی نفت ایران و تاریخ بیش از صد ساله این شرکت و داراییهای متنوع مادی و معنوی و همچنین داراییهای سخت افزاری و نرم افزاری در حوزه‌های متنوع نفت و گاز اعم از بالادستی و پایین دستی، ارزیابی قیمت شرکت نفت را بسیار سخت و پیچیده می‌کند. این کار لازم است در صورت اجرایی شدن این طرح به صورت جامع و مبسوط و توسط کارشناسان خبره انجام شود. درحال حاضر فقط در حد تقویم حدودی قیمت جهت تبیین کلیات این طرح، یک روش مقایسه‌ای بکار گرفته شده است. 

طی سالهای گذشته دولت عربستان جهت عرضه سهام آرامکو در بورس این شرکت را ارزیابی نمود. قیمت اعلامی ۲۰۰۰ میلیارد دلار بود. اخیراً پس از افزایش قیمت نفت و به تبع آن افزایش قیمت سهام شرکتهای نفتی، قیمت سهام (Market Cap) شرکت آرامکو ۲۴۳۰ میلیارد دلار اعلام شد. در مقایسه شرکت ملی نفت ایران با شرکت آرامکو ارقام و آمارهای زیر بدست می‌آید:

مقادیر نفت مخازن کشف شده:

ایران: ۱۶۰ میلیارد بشکه

عربستان: ۲۶۶ میلیارد بشکه

 مخازن گاز:

ایران: ۴۰ تریلون متر مکعب

عربستان: ۶ تریلون مترمکعب

ظرفیت تولید نفت:

ایران: ۵ میلیون بشکه در روز

عربستان: ۱۲ میلیون بشکه در روز

میزان تولید گاز:

ایران: بیش از ۱۰ ترلیون فوت مکعب در روز

عربستان: کمتر از ۴ ترلیون فوت مکعب در روز

ظرفیت پالایش نفت:

ایران: ۳ میلیون بشکه در روز

عربستان: ۳ میلیون بشکه در روز

انرژی تولیدی سالانه:

ایران: ۱۸ QBtu

عربستان: ۲۸ QBtu

با در نظر گرفتن ارقام فوق و تحریم‌های تحمیل شده به ایران و عدم سرمایه گذاری مناسب در زیرساخت‌های شرکت نفت طی سال‌های گذشته در بدترین حالت، ارزش شرکت نفت بیش از ۵۰٪ ارزش شرکت آرامکو و حداقل ۱۲۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود که قطعاً این مبلغ پس از خصوصی شدن شرکت، رفع تحریم‌ها و رفع موانع و مقررات دست و پاگیر در امر سرمایه گذاری به سرعت افزایش یافته و به رقمی در حدود ارزش سهام آرامکو نزدیک خواهد شد.

کلیات طرح خصوصی سازی شرکت نفت

– واگذاری حدود ۶۰٪ سهام شرکت به افراد بالای ۲۵ سال

– واگذاری ۲۰٪ سهام در بازار

– نگهداری ۲۰٪ سهام باقیمانده در اختیار صندوق توسعه ملی

 بر اساس آمارهای مربوط به ترکیب جمعیتی مرکز آمار، جمعیت بالای ۲۵ سال ایران حدود ۵۰ میلیون نفر است. سن فوق سن پایان تحصیل،  ورود به عرصه اشتغال و ازدواج جوانان است.

به هر فرد ایرانی بالای ۲۵ سال ۱۲.۰۰۰ دلار سهم تعلق می‌گیرد که با احتساب قیمت ۳۰.۰۰۰ تومانی دلار، به هر نفر معادل ۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان سهم داده می‌شود

با فرض پرداخت ۶٪ سود سالانه که برای شرکتهای بزرگ متصور است، در پایان هر سال به هر شخص صاحب سهام بیش از ۲۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان سود پرداخت می‌شود. بنابراین به هر خانواده متشکل از دو نفر بالای ۲۵ سال، سالانه مبلغ ۴۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان سود سهام پرداخت می‌شود.

واگذاری این مبلغ سهام به تمام افراد در این سن، تقریباً تمام مشکلات اقتصادی و معیشتی خانوارها را برطرف کرده و زمینه ایجاد اشتغال مولد و تزریق امید به جامعه را هم فراهم می‌کند.

مزایای اقتصادی طرح:

در حال حاضر مانند دیگر اموال دولتی، سهام شرکت نفت عملاً حبس بوده و هیچگونه نقش مستقیم و مؤثری در اقتصاد کشور ندارد. بر اساس این الگو دارایی شرکت نفت به یک ثروت ملی نه دولتی بدل می‌شود. در شرایط فعلی و خارج از تحریم، این شرکت تولید، درآمد و سودی اگر داشته باشد درآمد حاصل از تولید در کشور و بودجه دولت اثرگذار خواهد بود، اما اقتصاد کشور و مردم از مزایا و نقش بزرگی که این گونه اموال و اسناد ملکی می‌توانند در بازارهای مالی، گردش سرمایه و ایجاد اشتغال داشته باشند محروم هستند. با این کار عملاً سهام واسناد مالکیت شرکت از حبس خارج شده و اقتصاد کشور و اقتصاد خانوار مستقیماً از مزایای آن بهره مند می‌شوند. در این حالت انتظار ملی از شرکت نفت چیست؟ سودآوری بیشتر. چه فروش بهتر نفت و گاز در بازار جهانی و چه داخل.

 بخشی از مزایای واگذاری سهام به مردم به شرح زیر است:

– فعال شدن و توسعه بازارهای مالی و توسعه کسب و کار حرفه‌ای و با کیفیت در این حوزه

بازار سهام ایران در حال حاضر حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ با وارد شدن این سهام به بازار، شاهد چند برابر شدن حجم بازار و تحول جدی در این بازار خواهیم بود

– در صورت پرداخت ۶٪ سود سالانه، هر خانوار که شامل دو نفر بزرگسال است، در پایان سال مالی، مبلغ ۴۰ میلیون تومان دریافت خواهد کرد که کمک مؤثری به اقتصاد خانوار خواهد بود و در اکثر خانواده‌ها این مبلغ صرف تهیه اقلام سرمایه‌ای و یا سرمایه گذاری در بازار سهام خواهد شد. با توجه به پرداخت سالیانه این مبلغ، خانواده‌ها مجبور به داشتن شغل و درآمد برای تأمین هزینه‌های روزمره خود هستند و این پرداخت‌ها باعث بی انگیزگی شاغلان و بی‌رونق شدن بازار کار نمی‌شود.

مزایای سیاسی و امنیتی طرح:

– تزریق امید به جامعه به خصوص جوانانی که در شرف ورود به بازار کار و عرصه اجتماع می‌شوند. 

– به محاق رفتن نغمه‌های شوم تجزیه طلبی و افزایش مؤثر چسبندگی در سطح ملی و برخورداری اقتصادی، مؤثر و افتخار آمیز از داشتن ملیت ایرانی. 

مزایای اقتصادی طرح برای شرکت نفت

– خارج شدن شرکت نفت از محیط فشل و ساختار دولتی و ورود به فضای خصوصی و اهمیت یافتن سودآوری شرکت. در پایان هر سال مالی تنها شاخصی که کارآمدی مدیرعامل و دیگر مدیران شرکت نفت را نشان می‌دهد میزان سود حاصله خواهد بود که این امر باعث شفافیت عملکرد شرکت خواهد شد.

 -شکل گیری ساختار شرکت بر اساس یک بنگاه اقتصادی و فروش محصولات با قیمت رقابتی در بازار.

– بهره مندی مردم از سود حاصل از عملیلت شرکت باعث باز شدن راه آزاد سازی قیمت محصولات از قبیل بنزین، گازوئیل و گاز می‌شود. که این خود باعث صرفه جویی در مصرف و افزایش صادرات خواهد شد.

– راههای جدید حقوقی و قانونی در برابر شرکت نفت برای لغو تحریم‌های ظالمانه باز خواهد شد. بخصوص با درنظر گرفتن ایرانیان دوتابعیتی که دسترسی و امکان طرح دعوی در دادگاههای آمریکا و اروپا را هم دارند.

– باز شدن فضای حقوقی جدید برای جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی برای توسعه میادین و دیگر پروژه‌های پایین دستی و بالادستی در شرکت نفت.

مزایای طرح برای دولت:

– آزادسازی قیمتها و افزایش صادرات از محل صرفه جویی

– حذف یارانه و بخش قابل ملاحظه‌ای از بودجه‌هایی ازقبیل کمیته امداد

درآمد دولت از محل واگذاری سهام

– درآمد ناشی از فروش ۲۰٪ سهام که با توجه به مرحله‌ای بودن واگذاریها و پیشبینی افزایش قیمت در طول دوران واگذاری، درآمدی معادل ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار را برای دولت و صندوق توسعه به همراه خواهد داشت.

– درآمد ناشی از حقوق مالکانه از محل استخراج نفت و گاز

– با فرض ۶٪ سود قابل تقسیم سالانه، مالیات شرکت نفت معادل حدوداً ۲۴ میلیارد دلار خواهد بود.

– سود ۶٪ قابل تقسیم مربوط به ۲۰٪ سهام متعلق به دولت نیز بیش از ۱۴ میلیارد دلار است.

– با وضع مقررات و مالیات بر ارث ویژه برای انتقال سهام افراد متوفا به وارثان، می‌توان پیشبینی درآمد ۲ میلیارد دلار سالانه برای دولت نمود. 

 البته این ایده به صورت کلی طرح می‌شود و زوایای بسیار حقوقی و اجرایی و مدیریتی دارد اما به هر حال می‌تواند پیشنهادی باشد برای راهی جدید در اقتصاد ایران و خروج از انسداد اقتصادی امروز کشور. در واقع در این حالت شرکت نفت متعلق به آحاد ملت ایران می‌شود و از دولتی بودن صرف خارج شده و در حقیقت ملی شدن نفت به صورت کامل و واقعی اجرا می‌شود.

انتهای پیام