ماجرای تخریب میراث فرهنگی کاشان

نادر نینوایی در جهان صنعت نوشت: به تازگی ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد بخشی از بافت تاریخی کاشان در جوار بقعه شاه عباس صفوی اول با تخریب گسترده مواجه شده است.
محله‌ای که تخریب در آن صورت گرفته پشت مشهد نام داشته و قدمتش به دوره صفویه برمی‌گردد و خانه‌های تاریخی متعدد و آب‌انبارهایی از دوره صفویه تا قاجاریه را در خود جای داده است.
شنیده‌ها حاکی از آن است که طرح ساماندهی و گسترش فضای امامزاده حبیب ابن موسی(ع) و کمبود فضا برای پارکینگ در اطراف این امامزاده متبرکه موجب شده که تخریب خانه‌های قدیمی و تاریخی اطراف آن کلید بخورد و طی چند سال گذشته انبوهی از این خانه‌ها ویران شوند.
این در حالی است که خود بنای امامزاده حبیب بن‌موسی(ع) بنایی تاریخی بوده و مربوط به دوره سلجوقی است و از سال ۱۳۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طبیعتا وجود بافت تاریخی در کنار بنای تاریخی امامزاده می‌تواند بر زیبایی و شان تاریخی آن بیفزاید.
در این گزارش سعی کرده‌ایم ضمن گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی اهمیت این محله تاریخی کاشان را بررسی کرده و دلایل تخریب آن را ریشه‌یابی کنیم.
اهمیت بافت تخریب‌شده
عباس حلواچی نشلجی- نویسنده و پژوهشگر حوزه تاریخ و فرهنگ کاشان- در خصوص اهمیت و قدمت بافت تاریخی پشت مشهد که بخش‌هایی از آن تخریب شده به «جهان صنعت» گفت: محله پشت مشهد از دوره صفوی به بعد ایجاد شده و حول زیارتگاه این منطقه شکل گرفته است. در این محله دو آب‌انبار وجود دارد که هر دو از دوره صفویه به جا مانده‌اند. این نشان می‌دهد از دوره صفویه یک اجتماع محلی در حول زیارتگاه شکل گرفته است. اغلب خانه‌های این محله نیز مربوط به دوره صفویه تا قاجار است که البته بیشتر آنها قدمتشان به دوره قاجار برمی‌گردد. این پژوهشگر در خصوص اینکه با چه استدلالی برخی به دنبال تخریب خانه‌های تاریخی این محله هستند ابراز داشت: به هر حال یک دلایلی را مطرح می‌کنند و می‌خواهند دسترسی به زیارتگاه داشته باشند و برای برگزاری مراسم با مشکل تامین پارکینگ مواجه هستند؛ متولی خانه‌ها نیز میراث فرهنگی نیست بلکه اشخاصی هستند که آنها را می‌فروشند و یا تخریب می‌کنند. از سوی دیگر نظارت لازم از سوی وزارت میراث فرهنگی نیز وجود ندارد. همچنین وزارت میراث فرهنگی بودجه کافی ندارد که بتواند این خانه‌ها را حفظ کرده و از تخریب نجات دهد. نباید از نظر دور داشت که خیلی از خانه‌های تاریخی این محله ثبت میراث نیستند وحتی اگر ثبت هم باشند ممکن است اتفاقاتی بیفتد و نمی‌توان گفت چون خانه یا محله‌ای ثبت میراث است تخریب نمی‌شود.
حلواچی نشلجی افزود: متاسفانه برای چند دهه است که در حوزه شهری نظارت کافی نبوده است و خیابان‌کشی‌های غیراصولی باعث شده که امروز با حوادثی که این چنین تلنبار شده است مواجه شویم. خانه‌های تاریخی زیادی تخریب شده و خیابان‌کشی‌های بدون ضابطه و بدون وجود طرح، متاسفانه وجود دارد و اجرای طرح‌ها سلیقه‌ای است. وی افزود: همچون طرح گسترش حرم (شاهچراغ) در شیراز، خیلی از خانه‌ها در محله پشت مشهد (کاشان) نیز تخریب شده است. عریض کردن خیابان برای آسان کردن دسترسی به زیارتگاه باعث شده برخی خانه‌ها تخریب شود و میراث فرهنگی به عنوان ناظر بخش حوزه میراث، متاسفانه نظارت لازم را انجام نداده است. در حوزه شهری نیز یکسری ضوابطی وجود دارد که اجازه تخریب و خیابان‌کشی را می‌دهند. از فعالان حوزه میراث فرهنگی نیز کاری بر نمی‌آید و صرفا می‌توانند از طریق ایجاد یکسری کمپین‌ها جلوی این موارد را بگیرند.

ضوابط بافت تاریخی
دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد- باستان‌شناس- در خصوص ضوابط بافت تاریخی به «جهان‌صنعت» گفت: بافت تاریخی اگر ثبت شده باشد، ضوابط مشخصی در خصوص عرصه وحریم آن وجود دارد. بسیاری از بافت‌های تاریخی کشور خواه در کاشان و یا شیراز و اصفهان باشند این ضوابط را دارند.
وی در پاسخ به این پرسش که وقتی ضوابط وجود دارد چگونه تخریب در بافت تاریخی شهری همچون کاشان اتفاق می‌افتد نیز ابراز داشت: وقتی ضوابط اعلام می‌شود (اگر تخریب صورت گیرد) یا دستگاه دولتی تخلف کرده و یا نیروی یگان میراث فرهنگی کم‌کاری کرده و یا شهرداری مرتکب تخلف شده است. البته ممکن است اشخاص حقیقی (صاحب خانه تاریخی) نیز تخلف کرده باشد. شخص حقیقی وقتی خانه‌اش در داخل بافت تاریخی قرار دارد می‌بایست براساس ضوابطی که اعلام می‌شود ساخت و ساز و یا مرمت را صورت دهد. ضوابط مربوطه را میراث فرهنگی اعلام می‌کند و شهرداری موظف است که هر اقدامی که صاحب ملک بخواهد انجام دهد را بابتش از میراث فرهنگی استعلام بگیرد اما متاسفانه در بسیاری از موارد این اتفاق نمی‌افتد.
مهاجری‌نژاد در خصوص اقدامات سودجویانه‌ای که بعضا برای تخریب خانه‌های تاریخی صورت می‌گیرد نیز گفت: متاسفانه در بعضی موارد زدوبندهایی صورت می‌گیرد و در خود وزارتخانه بنایی را از ثبت خارج کرده و سپس آن را تخریب می‌کنند. به نظرم این چرخه، چرخه معیوبی است که هم در اجرا به مشکل می‌خورد و هم نظارت لازم در خصوص آن وجود ندارد.
این استاد باستان‌شناسی در خصوص اینکه در برخی از موارد با بهانه بزرگ کردن صحن اماکن مذهبی دست به تخریب بافت تاریخی و خانه‌های تاریخی می‌زنند، گفت: زمانی که قانون وجود داشته باشد باید میراث فرهنگی در هر مکانی در کانون توجه باشد. یک پزشک متخصص نمی‌تواند بگوید چون این مریض مسیحی است من آن را جراحی نمی‌کنم، این مطالبی که بعضا مطرح می‌شود، صحیح نیست.
پاسخ روابط‌عمومی
جهت بررسی بیشتر موضوع با احمدی‌نژاد مسوول روابط عمومی اداره میراث فرهنگی کاشان تماس گرفتیم.
وی ضمن تاکید بر این نکته که تخریب صورت گرفته در طول چندین سال انجام شده و مربوط به یکی دو سال اخیر نبوده گفت: بافت تاریخی منطقه تخریب شده ثبت میراث نبوده است. البته ممکن است که برخی از خانه‌های تاریخی منطقه ثبت بوده باشد اما بافت تاریخی محله ثبت نبوده است.
مسوول روابط‌عمومی اداره میراث کاشان ضمن تاکید بر اهمیت خانه‌های تاریخی اطراف امامزاده ابراز داشت: این محله خانه‌های تاریخی مربوط به قاجار داشته و مجموعه‌ای از آب‌انبارها و خانه‌های تاریخی را در خود جای داده است و تخریب صورت گرفته نیز مربوط به امروز و دیروز نبوده و در طول سال‌های متمادی گذشته صورت گرفته است.
وی وعده داد که در روزهای آتی اطلاعات بیشتری در خصوص چند و چون تخریب و جزییات خانه‌های تخریب‌شده کاشان در اختیار «جهان‌صنعت» قرار دهد که به محض دریافت این اطلاعات توضیحات تکمیلی در این خصوص از طریق همین رسانه منتشر خواهد شد.

انتهای پیام