داستان واکسن‌های ایرانی شفافسازی نشد
ابهام‌زدایی از بیانیه یک شرکت داروسازی درباره امحای واکسن‌های کووید
گروه اقتصادی، انصاف نیوز: یک پزشک و فعال رسانه‌ای می‌گوید داستان واکسن‌های ایرانی شفافسازی نشده است. همین چند روز قبل شرکت تولیدکننده واکسن‌های اسپوتنیک در ایران، در یک نوشته اینستاگرامی خبر از امحای سری اول واکسن‌های تولیدی خود داد که به دلیل تاخیر وزارت بهداشت در خرید، تاریخ انقضای‌شان گذشته بود.
از این‌سو اخباری از کمبود برخی واکسنها در مراکز واکسیناسیون منتشر شد که شائبه حمایت دولت از برخی برندهای واکسن را پدید آورده است.
امیر صدری، پزشک و فعال رسانه‌ای حوزه سلامت در گفت‌وگو با انصاف نیوز می‌گوید فضای ارتباطی و اطلاع‌رسانی بین بخش‌های دولتی و خصوصی سلامت ایران بسیار مبهم است و تا این فضا شفاف نشود، باید انتظار رواج هر شایعه و فرضیه‌ای را داشت که در نهایت بازنده آن نظام سلامت و سلامت روان مردم است.
موازی‌کاری و سرانجام تلخ واکسن‌های ایرانی
او در توضیح چرایی عاقبت تلخ واکسن‌های ایرانی گفت: اتفاقی که در ایران افتاد، نوعی موازی‌کاری بود که باعث شد چندین نوع واکسن به طور همزمان تولید شوند. از طرفی واکسن‌های داخلی زمانی به تولید انبوه رسیدند که واکسیناسیون کشور در دو دوز تقریبا تمام شده بود و 70 تا 80 درصد واکسیناسیون جامعه هدف با واکسن‌های خارجی انجام شده بود. به این ترتیب عملاً استقبالی از واکسن‌های ایرانی اسپایکوژن، برکت، پاستوکووک و نورا نشد و در انبارها باقی ماندند.
صدری این گزاره را که همه واکسن‌های ایرانی شبیه هم هستند را غلط دانست و افزود: چندین نوع واکسن با مکانیزم‌های متفاوت در جهان ساخته شد؛ واکسن‌های ما شبیه به واکسن‌هایی بود که در جهان ساخته شدند. واکسن برکت بر اساس شیوه سینوفارم، اسپایکوژن و پاستوکوک بر اساس طراحی پروتئین نوترکیب ساخته شد.
این پزشک رسانه‌ای راجع به حدود ایرانی بودن تولید هر یک از این واکسنها و شایعات پیرامون آن هم گفت: تا جایی که ما می‌دانیم در مورد هیچ‌کدام از برندهای ایرانی این‌گونه نبوده که واکسن در خارج تولید و بعد به ایران آورده شده باشد و روی آن برچسب تولید ایران زده باشند.
او افزود: تمام کارهای تولید واکسن اسپایکوژن در ایران انجام شده و فقط نقشه و طراحی آن در همکاری با یک شرکت استرالیایی گسترش یافت. ما تکنولوژی کامل تولید این واکسن را داریم. پاستوکووک هم همین‌طور؛ بر اساس واکسن کوبایی اما در ایران و با تکنولوژی ایرانی ساخته شده است. واکسن های نورا و برکت هم کاملا در داخل ایران تولید شده‌اند.
به نام ایران، به کام روسیه؟
بیانیه انتقادی یکی از شرکتهای داروسازی که خبر از امحای میزانی واکسن‌های تولیدی‌اش هم داده است، موضوع فراز دیگر این گفت‌وگو بود. صدری پاسخ داد: ما در مورد واکسن اسپوتنیک اطلاعات چندانی در اختیار نداریم و نمی‌دانیم آیا این واکسن تولید روسیه است یا ایران؟ گفته شده از زمان انعقاد قرارداد تولید، تکنولوژی و دانش مورد نیاز در اختیار ایران قرار گرفته است. اما در مورد سایر واکسن های داخلی اطلاع رسانی بسیار گسترده تر بود و حتی مردم عادی در مراحل مختلف کارآزمایی بالینی شرکت می کردند و حتی برخی آزمایشگاه‌های آنها در معرض بازدید اهالی رسانه و فن بوده است.
او در عین حال گفت: به هر حال تولید این واکسن از ابتدا غیرشفاف بود و اطلاع‌رسانی ضعیفی داشت. قرار بود واکسن اسپوتنیک را شرکت ایرانی اکتوور تولید کند اما تقریبا هیچ اطلاع‌رسانی دقیق دیگری صورت نگرفت تا الان که گفتند بخشی از واکسنها را امحا کرده‌اند! خب این ضرر و زیان برای کشور و مردم است خصوصا در شرایطی که با کمبود واکسن هم مواجه بودیم. به هر حال ابهامات زیادی درباره تولید یا واردات واکسن روسی وجود دارد حتی مدتی شایع شد که قرار است ما در ایران این واکسن را برای روسیه تولید کنیم.
صدری تاکید کرد: متاسفانه تاکنون شفافسازی نشده که شرکت اکتوور چقدر واکسن تولید کرده؟ کجا تولید کرده؟ دانش تولید و خط تولید خارجی بود یا توان داخلی؟ مطالعاتش کجا انجام شده؟ البته شاید این بررسی‌ها و مطالعات منتشر شده باشد ولی من به شخصه حتی یک اطلاع رسانی جامع و کامل و مقاله علمی درباره این واکسن ندیده‌ام.
فضای مبهم ارتباطات دولتی خصوصی
سردبیر سابق روزنامه پزشکی سپید به لزوم شفافسازی ارتباطات مالی بین دولت، بخش عمومی و بخش خصوصی در حوزه توزیع واکسن تاکید کرد و ادامه داد: هم در دولت قبل و هم در دولت فعلی، سیاست‌هایی راجع به واکسنها و مجموعه‌های خصوصی مرتبط با برخی اشخاص تاثیرگذار حوزه سلامت یا به عبارت دیگر برخی سیاست‌گذاران عرصه سلامت وجود داشته که هیچ وقت شفافسازی نشده؛ برای مثال فرض کنید ما هنوز نمی‌دانیم بنیاد برکت برای تولید واکسن برکت چقدر حمایت دریافت کرده است یا چقدر به برنامه‌هایش عمل کرده؟ قراردادشان با دولت چگونه بوده و… آن چیزهایی هم که منتشر می‌شود اغلب بر اساس حدس و گمان است.
به گفته‌ی او، این ابهام و غبارآلودی فضا در مورد بقیه واکسنها نیز وجود داشته است؛ مثلاً پاستوکووک از سازمان غذا و دارو می‌خواهد که تاریخ انقضای واکسنش را تمدید کند. معنای درخواست‌شان این است که زمان انقضای واکسن‌شان فرا رسیده. یک ماه بعد تازه این نامه در فضای مجازی منتشر و به آن اعتراض می‌شود. مشخص نیست که آیا دولت این واکسنها را از انیستیتو پاستور خریده یا نه؟ اگر خریده چرا تزریق نکرده؟ اگر نخریده، علت نخریدن چه بوده؟ و آیا کارآزمایی بالینی روی این واکسن ها انجام شده که نشان داده شود می توان زمان انقضای آن را به تاخیر انداخت؟
صدری در پایان گفت: این پرسش‌های بی‌پاسخ معمولا این ظن و گمان را تقویت میکنند که شاید برخی از افراد، منافعی در بخش تولید یا واردات واکسن دارند. این مناسبات باید شفاف شود. تقریبا در همه کشورهای توسعه‌یافته، مانع آن می‌شوند که سیاست‌گذاران بخش سلامت، منافع خود را مدنظر قرار دهند و در واقع تضاد منافع وجود ندارد.
انتهای پیام
در اوایل ذن و گمان بود که منافع شخصی و سازمانی در میان است و الی دولت روحانی آنچنان دست بسته نمی شد، اما حالا کاملا مشخص است که شرکتهای متفاوت از شرایط مساعد استفاده کرده تا ریال ها و دلارهای فراوانی با نیت خیری که نشان می دادند دریافت کنند، نفع شخص یا گروه خاصی را از همان ابتدا در ذهن داشته اند و به مرور آنرا پرورانده اند. با توضیحاتی که دادید ، ضریب اطمینان مردم به این واکسنها بسیار پائین است و تنها آنها که به لحاظ سیاسی تابع دولت و نظام هستند و یا از ملی گرایی افراطی پیروی میکنند، ، یا آگاهانه و یا ناخودآگاه به آنها روی میاورند یا از آنها دفاع میکنند. خرسندانه در ایر ان درستی یا نادرستی موارد با گذشت زمان آشکار می شود . باز هم باید صبوربود.