“دروغ” ؛ آیا این رنج را پایانی هست؟!
حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه:
اشاره : اجازه دروغ گویی به هیچ مُبلّغ دینی و یا مسئولی برای حفظ جامعه ایمانی نسبت به ارزش ها ، و حفظ جامعه سیاسی برای وفاداری به نظام و کشور داده نشده . و باید نسبت به استفاده ابزاری از دروغ ، برای مبارزه با بی حجابی -مثلا- دربرخی تریبون های سیاسی _عبادی ! مویه کرد ، همانطوریکه درهمان جایگاه روزگاری نه چندان دور برای “دروغ” تئوری پردازی می شد که ؛ “دروغ قُبح ذاتی ندارد و یک حقیقت شناور است و باید دید در کجا به چه نیتی استفاده میشود”!
به نام خدا
جامعه ما قبل از اینکه از هرچیزی در رنج باشد ، از “دروغ” از رنج بی حساب است !
مسلمانیم و شیعه ایم ، و در اسلام و شیعه “حکم دروغ” روشن است اما بخشی از جامعه ومتاسفانه برخی از مسئولین گرفتارش هستند !
راستی ؛ چرا اینقدر دروغ آسان شده ؟
نظر امام خمینی بر این است که چون دروغ زیاد به کار رفته ، قُبح آن ریخته ! خصوصا امروزه که دروغ با ابزار رسانه ای یک حرکت معمولی اجتماعی سیاسی ، بلکه یک “زرنگی” به حساب می آید !!
بله ، میدانید که دروغ گویان حرفه ای و غیر حرفه ای ، یک واژه “دروغ مصلحتی” را گرفته و برای جواز دروغ گوئی ‘الی ماشاء الله’ از استفاده می کنند !
دروغ ؛ دروغ است . این را باور کنیم .
حضرت امام خمینی یک استاد و نویسنده مباحث اخلاقی و مباحث فقهی است و همانطوریکه در مباحث اخلاقی در باب دروغ سخنان تازه و شنیدنی مانند ” ظهورِ ملکه دروغ به وحشتناکترین صورت برزخی” دارد ، در مباحث فقهی در باب دروغ نیز سخنانی عالمانه و محققانه دارد . ایشان بر این نظر است و بر آن استدلال آورده که ؛
«در مواردی که ضرورتی برای دروغ گفتن وجود دارد مانند جایی که نجات جان یک انسان متوقف بر دروغ گوئی باشد، باز هم دروغ، زشت و قبیح است، ولی عقل حکم میکند که برای جلوگیری از یک کار زشت تر مانند قتل کشتن یک انسان ، این کار قبیح یعنی دروغ را باید انجام داد.»
پس دروغ ، دروغ است و حتی برای کار خیر هم ؛ از دروغ بودن خارج نمیشود .
با دروغ و به وسیله دروغ؛ اجازه دست یابی به بالاترین (به اصطلاح) توفیقات معنوی را هم نداریم تا چه برسد به موفقیت زودگذر سیاسی !
شهید استاد مطهری مینویسد :
«برای حق باید از حق استفاده کرد و اگر من بدانم که با یک دروغ، امشب همه گناهکارانِ شما توبه میکنند و نمازِ شب خوان میشوند، اسلام به من اجازه چنین کار [دروغی] را نمیدهد.»
چون مبنای فکری آن متفکر بزرگ این است که ؛ “نمیشود برای دین ، بی دینی کرد”.
پس اگر بشود -نه نمیشود و امکان ندارد که بشود- با دروغ جامعه ایمانی را به ارزش ها ، و جامعه سیاسی را به وفاداری به نظام و کشور وفادار نگه داشت ، باز هم اجازه دروغ گوئی به هیچ مُبلّغِ دینی و مسئولی داده نشده .
سر بسته بگویم ؛ از استفاده ابزاری از دروغ -مثلا- برای مبارزه با بی حجابی در برخی تریبون های سیاسی _عبادی ! باید مویه کرد ، همانطوریکه درهمان جایگاه روزگاری نه چندان دور برای “دروغ” تئوری پردازی می شد که ؛ “دروغ قُبح ذاتی ندارد و یک حقیقت شناور است و باید دید در کجا با و چه نیتی استفاده میشود”! جای تاسف شدید دارد .
آیت الله سیستانی که در فقاهت و در دید اجتماعی و سیاسی او جای تردید نیست ، معنای دروغ ، حکم حرام بودن دروغ ، حرمت انواع دروغ از قبیل گفتاری و اشاره ای و نوشتاری و موبایلی و دروغ به شوخی .. به زیبایی در فتوای ذیل تشریح نموده است . ملاحظه کنید :
«دروغ گفتن (کذب)، حرام می‌باشد و آن، خبر دادن از چیزی است که واقعیّت ندارد. در حرام بودن دروغ، فرقی نیست بین اینکه انسان دروغ را بگوید ، یا بنویسد، یا با اشاره بفهماند؛ آن را با زبان یا قلم به مخاطب ارائه دهد ، یا با وسایلی نظیر تلفن همراه، رایانه و شبکه‌های اجتماعی و مانند آن. بنابراین؛ دروغ تنها یک گناه زبانی نیست. همین طور، فرقی ندارد آن دروغ را در کتاب یا نوشته‌ای دیده باشد یا اختراع خودش باشد.
مسئله ی بعد: اگر فرد خبری خلاف واقع دهد و مقصودش از آن خبر این باشد که افراد را بخنداند (دروغ به شوخی)، چنانچه از قرائن و شواهد مانند نوع کلام یا رفتار یا حالت فرد، شوخی بودن آن معلوم نباشد، حرام است؛ بلکه اگر معلوم هم باشد به گونه‌ای که طرف مقابل، متوجّه شود که گوینده، قصد جدّی و حقیقی ندارد، بنابر احتیاط واجب جایز نمی‌باشد..»
تا اینجا آنچه خواندید صِبغه اخلاقی و فقهی داشت ، این سخن حکیمانه علامه طباطبائی که صِبغه فلسفی و عرفانی دارد را باور خود کنیم که فرمود :
«دروغ در نظام هستی جای ندارد ، شاید کسی دروغی بگوید وتمام شود ، اما روزی دروغش آشکار خواهدشد.»
انتهای پیام
اینکه گفته اید جایی که نجات جان یک انسان متوقف بر دروغ گوئی باشد، این کار قبیح یعنی دروغ را باید انجام داد.
خب اگر مجرمی تعدادی را اجیر کند تا به دروغ شهادت دهند که فرد جنایتی مرتکب نشده تا اعدام نشود را هم شامل می شود؟ حاج آقا!
بخشی از جامعه و برخی مسئولین گرفتار دروغ اند!!؟ بخشی از جامعه درست است ، اما برخی مسئولین درست نیست؛ صحیح، اغلب قریب به اتفاق مسئولین و مقامات است که نه گرفتار دروغ، که دروغ گرفتار آنان شده است!