حجت الاسلام سروش: امام سجاد دینِ بدَلیِ را افشا کرد

حجت الاسلام هادی سروش گفت: گرچه استبداد دینی تلاش کرد امام سجاد را به انزوا ببرد اما آن حضرت دینِ بدَلیِ آنان را افشاء و با شکستن حصرهای فکری زمینه آگاهی‌های مردم را رقم زد و آبروی استبداد اُموی را برد.

وی که در شب شهادت امام سجاد (ع) در لایو سخنرانی داشت گفت: امام سجاد و دوران سخت استبداد زندگی و امامت و زعامت شیعه را بر عهده داشت . در آن دوران ؛ دورانی که بر اثر استبداد و اختناق ؛ افراد معتقد به امامت با کاهش شدید رسید و بسیاری از شیعیان ارزنده در حادثه کربلا با شهادت رسیده بودند .

دوران امام سجاد ؛ دوران استبداد

شاهد این مدعا که دوران حضرت زین العابدین دوران اختناق و دوران استبداد بوده ،‌ دارای شواهد متعددی است .
در روایتی که شیخ مفید نقل میکند آمده که “ارتدد الناس بعدالحسین الا ثلاثه ” که نشانه وجود کمترین افراد به عنوان شیعه مطرح است . و در بیان دیگری زین العابدین فرمود : ما در کل مکه و مدینه ۲۰ نفر نداریم !
اینها تاثیرات شوم استبداد بر جامعه آن روز بوده و با همین استبداد و فضای بسته ، یک انسداد بزرگ با تابلوی دین و قدسی کردن امور پدبد آوردند و در نتیجه آن استبداد دینی ؛ امام سجاد را به انزوا برده شد ، اما آن حضرت دینِ بدَلیِ آنان را افشاء و با شکستن حصرهای خبری و فکری زمینه آگاهی های فکری مردم را رقم زد.

استبداد بهره کشی و سکوت در برابر ظلم را میخواهد

این استاد حوزه افزود ؛ مستبدین از استبداد ، بدنبال به بندگی کشیدن مردم هستند. مستبدین از مردم سجده در برابر آنان را نمیخواهند بلکه بهره کشی و ذلت و سکوت در برابر ظلم ها و اطاعت بی چون و چرا را مطالبه میکنند .

این خواسته طاغوتی و شیطانی در زبان فرعون در آیات قرآن وجود دارد . وقتی فرعون با خشنونت به موسی گفت تو را ما در خانه بزرگ کرده ایم و زیر دست ما بودی و حالا چنین هستی ! موسی گفت :
“وَ تِلْک نِعْمَةٌ تَمُنُّها عَلَی انْ عَبَّدْتَ بَنی اسْرائیلَ‏ [شعراء / ۲۲]
موسی جواب داد: حال این منّت را به سر من گذاشتی در مقابل اینکه بنی ‏اسرائیل را “بنده خودت” قرار داده‌ای؟! یعنی آیا تو می‌گویی من هیچ نگویم در مقابل این عملت که بنی ‏اسرائیل را بنده ساخته‌ای؟!
به تعبیر استاد مطهری ؛ این استبدادفرعونی «تعبید» است که اطاعت اجباری و نفی هر نوع حق اختیار و آزادی است .

رابطه رب و مربوب در استبداد بنی امیه

هادی سروش در تشریح استبداد اُموی گفت : در استبداد امویان که زیر مجموعه استبداد دینی است ، حاکم از شهروندش پرستش و سجده نمیخواهد بلکه قبول استبدادزدگی و جباریت و عدم مطالبه آزادی و نیز سکوت در برابر ظلم ها و اختلاس های مالی اطرافیان قدرت را میخواهد ! و این همان چیزی است رسول خدا صلی الله علیه و آله با آینده‏نگری الهی خود، این وضع را نوعی شرک و رابطه «ربّ و مربوبی» خواند.
و امیرالمومنین (ع) در خطبه ۹۳ نهج البلاغه بدان تصریح نمود که آنان میخواهند خدایی کنند و شما خدایی آنان را بپذیرید ! لایزال بلاوهم عنکم حتی لایکون انتصار احدکم منهم الا کانتصار العبد من ربه !

استبداددینی ودست کاری مفاهیم دینی

از مهمترین راهکار مستبدان این است که هر مستبدی کوشش دارد برای تحکیم و تثبیت پایه‌های حاکمیت استبدادی خود، جنبه قدسی دهد و طبعا برای این منظور از مفاهیم دینی بهره می جوید.
حاکمیت بنی امیه همین را کرد . نماز جماعت و نمازجمعه باشکوه برقرار میکرد و درس تفسیر قرآن برگزار مینمود ، اما برای تئوریزه کردن قدرت به دیانت ؛ برای هر قصه ی سیاسی و اجتماعی که نفع حاکمیت و استمرار آن را در آن میدید از منابع دینی کمک میگرفت و آن را نهادینه و توجیه میکرد !

یأس از پایان استبداد

در استبداد دینی ، اینقدر آن اهداف مورد نظرشان خوب عملیاتی میشود و چنان قدرت نطُق کشیدن را میگیرند که جامعه و افکار عمومی دیگر تصور اضمحلال آنها را نمیدهد .
امام علی (ع) این باور مردم و یاس آنان از تغییر وضع جامعه را در خطبه ۸۷ چنین توصیف میکند که دنیا برای همیشه در خدمت بنی امیه خواهد بود و برای آنان بسته اند ! ؛ «… یظُنَّ الظّانُّ أنَّ الدُّنْیا مَعْقولَةٌ عَلی‏ بَنی امَیةَ»

آنچه در استبداد دینی رقم میخورد

در شرائط استبداد دینی ؛
اولا ؛ دین توسط حاکمیت معنا و تعیین میشود و میتواند دستخوش تغییر و تحریف قرار گیرد ! مثلا اینکه معنای امربمعروف چیست ، باید حکومت آن را معنا کند ، یا اینکه در اجرای حدود و امور قضائی مسئولیت روشنگری و اجرا فقط با نهادهای حاکمیتی است !
و ثانیا ؛ عالمان و اندیشمندان آزاد و متعهد به انزوا کشانده میشوند و عالمان ضعیف النفس مزدور حاکمیت ظلم میشوند!

روش امام سجاد در برابر اختناق

در این شرایط سخت استبداد و اختناق ، تنها آگاهی و بالا بودن سطح شعور دینی و سیاسی مردم است تا بتواند جلو این سوء استفاده‏ها را بگیرد. و این همان سیره حضرت زین العابدین است .
امام سجاد (ع) وقتی همه درهای اعتراض نسبت به حاکم جائر را بسته دید و حتی امکان نهی از منکر را فراهم ندید چون در برابر یک جائر جبار عنید بود و راه مقابله در برابر چنین وضعیتی در یک کلام کوتاه تبیین نمود و فرمود : راه فقط ‘تقیه’ است ، چون’ یخاف جباراً عنیداً’ !
در اینجا امام (ع)در مقابله با ظلم و استبداد به نوع دیگر و شکل متفاوتی از جهاد رو آورد .

اولا ؛ امام سجاد (ع) مقهور یأس و نوامیدی نشد چرا که میدانست دوران استبداد و اختناق نمیتواند طولانی باشد چنانچه در قرآن در سوره احزاب بدان تصریح شده و در نهج البلاغه هم آمده که اشاره شد .
و ثانیا ؛در هیچ کجای زندگی و دوران حدود ۳۵ ساله امامت امام سجاد ذره ای همکاری و حتا روی خوش به حاکمیت دیده نمیشود . درست این همان چیزی بود که عبدالملک در طواف کعبه از امام سجاد دید و معترض شد و امام سجاد (ع) هم فرمود بدنبال دنیا نیستم تا به تو توجهی کنم !
و ثالثا امام سجاد وقتی مشاهده کرد از دین سوء استفاده میشود و پایه های استبداد را رنگ تقدس میبخشند ، متن واقعی دین را معرفی نمود . همانطوریکه که از توحید میگفت ، از شرک و طاغوت هم سخن ها داشت .

شگرد کار مستبدان اُموی

شگرد کار مستبدان اُموی این بود که -به نقل کلینی در کافی از امام صادق (ع)- ایمان ، یعنی ؛ جمعه و جماعت و اعتکاف و قرائت لحن قرآن و .. را یاد میداندند و ترویج میکردند ، ولی از طاغوت و شرک چیزی نمیگفتند تا مردم بی خبر باشند و در مواجه با طاغوت ، قدرت شناسائی نداشته باشند ! إِنَّ بَنِي أُمَيَّةَ أَطْلَقُوا لِلنَّاسِ تَعْلِيمَ اَلْإِيمَانِ وَ لَمْ يُطْلِقُوا تَعْلِيمَ اَلشِّرْكِ لِكَيْ إِذَا حَمَلُوهُمْ عَلَيْهِ لَمْ يَعْرِفُوهُ .

امام سجاد و تبیین حقوق و اخلاق با زبان دعا و نیایش

امام زین العابدین این روشنگری را در قالب احادیث اخلاقی و دعاها قرار داده بود که بخش مهمی از آن احادیث توسط زهری که وابستگی به امویان داشت انجام شده و دعاهای حضرت هم در صحیفه سجادیه آمده است .

امام سجاد در عین بر ملا کردن ماهیت استبداد و دنیازدگی و قدرت پرستی ، البته با رنگ و لعاب دین ، آمد و معنویت اسلام را حفظ نمود تا جائیکه شمس الدین ذهبی از بزرگان اهل سنت گوید : علی بن حسین دارای جلالت شگفت آوری است و استحقاق امامت عظما را دارد چرا که دارای شرافت و سیادت و معرفت و عقلانیت است .

انتهای پیام