هجرت رسول الله و پدیده مهاجرت

حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه، در کانال تلگرامی خود نوشت:

یکی از امتیازات اسلام عزیز و پیامبر شریف (ص) در هجرت به مدینه است.

✅ هجرت در قرآن

هجرت رسول الله (ص) و آنچه در این باره مهم است، در قرآن با سه آیه مشخص بدان اشاره شده است.

یکم – قرآن صراحت دارد هجرت یک تدبیر الهی بود
«هنگامی را که کافران نقشه می‌کشیدند که تو را به زندان بیفکنند، یا به قتل برسانند، و یا (از مکه) خارج سازند. آنها چاره می‌اندیشیدند و خداوند نیز تدبیر می‌کرد و خدا بهترین چاره‌جویان و تدبیرکنندگان است. وَ إِذْ یمْکرُ بِک الَّذینَ کفَرُوا لِیثْبِتُوک أَوْ یقْتُلُوک أَوْ یخْرِجُوک وَ یمْکرُونَ وَ یمْکرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیرُ الْماکرین»،  (انفال–۳۰)

دوم – تحقق هجرت نیاز به همکاری نیروی از جان گذشته ای داشت تا در جای پیامبر (ص) بماند و دشمن از هجرت بزودی خبر دار نشود و او کسی نبود مگر امیرالمومنین (ع)‌که با تمام فداکاری در جای پیامبر (ص) قرار گرفت و آماده شمشیرها و نیزه ها شد و در قرآن در این رابطه میخوانیم.
«بعضی از مردم جان خود را به خاطر خشنودی خدا می‌فروشند، و خدا نسبت به بندگان مهربان است. ؛ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ»،  (بقره–۲۰۷)

سوم – نزولِ نصرت الهی بر هجرت کنندگان است و این نصرت در حالی اتفاق افتاد که کافران و مشرکان کوه به کوه بدنبال رسول الله (ص) بودند و خدا با یک اعجاز ، جان پیامبر (ص) در مرحله دوم -بعد از واقعه لیلةالمبیت- نجات داد. در قرآن چنین آمده؛
«اگر او را یاری نکنید، خداوند او را یاری کرد، آن هنگام که کافران او را (از مکه) بیرون کردند، در حالی که دومین نفر بود، در آن هنگام که آن دو در غار بودند، و او به همراه خود میگفت: غم مخور، خدا با ماست. در این موقع، خداوند سکینه خود را بر او فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌کردید، او را تقویت کرد و گفتار کافران را پایین قرار داد و سخن خدا بالا است و خدا عزیز و حکیم است. إِلاَّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذینَ کفَرُوا ثانِی اثْنَینِ إِذْ هُما فِی الْغارِ إِذْ یقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ عَلَیهِ وَ أَیدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها وَ جَعَلَ کلِمَةَ الَّذینَ کفَرُوا السُّفْلی وَ کلِمَةُ اللَّهِ هِی الْعُلْیا وَ اللَّهُ عَزیزٌ حَکیمٌ»(توبه–۴۰)

✅ گزارش تاریخ

۱ – پیامبر رحمت (ص) در شب پنجشنبه اول ماه ربیع از مکه خارج شد.

۲- در مسیر وارد غار “ثور” شد و مشرکان آمدند ولی بخاطر پرنده ای در کنار درب غار تخم گذاری کرده بود، احتمالِ حضور پیامبر در غار را منتفی دانسته و از آنجا دور شدند. آن حضرت سه روز طبق برخی نقل ها و یا کمتر در غار ثور ماند و سپس به حرکتش ادامه داد.

۳-  ابن اریقط به امام على (ع) جریان را گفت و امام على(ع) براى حضرت رسول (ص)‌ خوراک راه و مرکب فرستاد.

۴ – پیامبر مسیر را ادامه داد به مدینه رسید و اهل مدینه از آمدن رسول الله (ص) مطلع بوده و روزها به استقبال آن حضرت مى آمدند تا بالاخره از دور پیامبر (ص) و همراهان نمایان شدند.

۵ – حضرت (ص) وارد به منطقه «قباء» در نزدیکى مدینه که اکنون مسجد است، شدند. بسیارى گفته اند؛ حضرت رسول الله (ص) سه روز در قباء بود تا حضرت على (ع) و حضرت فاطمه و فاطمه بنت اسد مادر امام علی  و فاطمه دختر زبیر به آن حضرت (ص) ملحق شدند.

۶ – رسول خدا (ص) در میان استقبال پر شور مردم مدینه در روز دوازدهم ربیع الاول وارد مدینه شدند.

✅ “هجرت” از زاویه “معرفت”

اول: ورود پیامبر به مدینه مبداء تاریخ هجرى قمرى گردید. این تاریخ گذاری نشان از اهمیت و اهتمام مسلمین به راهنمایی امام علی (ع) می باشد. تاریخ، نشان از گرایش یک ملت به نقطه مشخص است.

دوم: هجرت زمینه تاسیس اولین حاکمیت اسلامی را رقم زد . حاکمیتی که بر اساس دین و اخلاق و حقوق رقم خورد و جاذبه های آن در دنیای تفکرسیاسی جای خاصی را به خود اختصاص داده. قوانین مهم؛ کرامت انسان، رعایت حقوق زن، ضرورت نظم اجتماعی، زندگی و رفاه، دوری از جنگ و روی آوردن به دفاع، تنظیم قرار دادهای داخلی و پیمان های بین اقوام و قراردادهای بین المللی و بین الادیان و ‌… از برکات هجرت و استقرار پیامبر خدا (ص) در مدینه است.

سوم: این رویداد حکایت از فضیلت امام علی(ع)  داشته که نزول آیه لیلة المَبیت صراحت بر این مطلب دارد که در بخش نخست مقاله به آن اشاره نمودم. طبق گزارش سید ابن طاووس، پیامبر (ص) نیز در خطبه غدیر به این واقعه اشاره کرد و آن را مأموریتی از جانب خدا به امام علی(ع) دانست، و نیز؛ امام علی(ع) در شورای شش‌نفره، برای اثبات حقانیت خود، به آن آیه و واقعه احتجاج کرده است.
ابن‌ابی‌الحدید در جلد ۱۳ از شرح نهج البلاغه از استادش ابوجعفر نقل می‌کند که با تواتر ثابت شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده و هرکس آن را انکار کند یا دیوانه است یا با مسلمانان هیچ‌گونه ارتباطی ندارد.

سید بن طاووس در کتاب “الاقبال” نکته معرفتی جالبی دارد، مینویسد؛ “ایثار و خوابیدن امام علی (ع) در بستر پیامبرخدا (ص) قابل مقایسه با تسلیم بودنِ اسماعیل (ع) در ماجرای ذبح است، و ایثار امام علی (ع) از تسلیم اسماعیل برتر است؛ چون اسماعیل آماده بود تا به دست پدرش ذبح شود؛ اما امام علی(ع) خود را برای جانشفانی و کشته‌شدن به دست دشمنانش آماده کرده بود.
به روایت علامه مجلسی؛ پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟ امام علی(ع) گفت: در این صورت شما سالم می‌مانید؟ پیامبر(ص) فرمود: آری. امام علی(ع) تبسمی کرد، سجده شکر به جا آورد و وقتی سر از سجده برداشت گفت: آنچه را که مأمور شده‌ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد.» و به نقل شیخ طوسی در کتاب الامالی؛ پیامبر(ص)، علی(ع) را در آغوش گرفت و هردو گریه کردند و از هم جدا شدند.

✅ “هجرت” در “سیاست”

شیخ مفید در کتاب “مسار الشیعه” در رابطه با هجرت رسول الله (ص) مینویسد در هجرت آن حضرت نجات از دشمن و ظهور آیات الهی رقم خورد.
این سخن نشان برکاتی است که در هجرت می تواند قرار بگیرد. اما هجرت، همیشه یک نواخت نیست؛
گاهی؛ هجرت، ترک منطقه کفر، و پیوستن به مسلمانان دیگر مناطق برای موفق بودنِ به انجام وظایف اسلامی است.
و گاه دیگر؛ هجرت برای ایجاد زمینه های دینی و اخلاقی ، و علمی در مناطق دیگر است.
این دو هجرت از زاویه سیاسی – اجتماعی پسندیده است.

و اما اگر هجرت، مهاجرت از کشور و وطن اسلامی برای فرار از رکود و پریشانی خاطر از آینده باشد! این هجرت شاید برای شخص مفید باشد، اما برای کشور اسلامی مطلوب و زیبا نیست، و از دست دادنِ سرمایه های بالفعل و بالقوه کشور است. امام علی (ع) گوشزد تلخی دارند که تندروی های حکومتی باعث چنین هجرت هایی است!

انتهای پیام