[رمضانیه] از دعای روز نخست: قیام و قائم / سیاوش خوشدل

3- فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلاَةَ فَاذْکُرُواْ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَی  جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ کَانَتْ عَلَی  الْمُؤْمِنِینَ کِتَابًا مَّوْقُوتًا (نساء/ 103)

و چون نماز را به جای  آوردید خدا را [در همه حال] ایستاده و نشسته و بر پهلو آرمیده یاد کنید پس چون آسوده خاطر شدید نماز را [به  طور کامل] به پا دارید زیرا نماز بر مؤمنان در اوقات معین مقرر شده است.

 

4- جَعَلَ اللّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِّلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ وَالْهَدْیَ وَالْقَلاَئِدَ ذَلِکَ لِتَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَأَنَّ اللّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ (مائده/97)

خداوند [زیارت] کعبه بیت الحرام را وسیله به پا داشتن [مصالح] مردم قرار داده و ماه حرام و قربانی های بی نشان و قربانی های  نشاندار را [نیز به همین منظور مقرر فرموده است] این [جمله] برای  آن است تا بدانید که خدا آنچه را در آسمان ها و آنچه را در زمین است می داند و خداست که بر هر چیزی  داناست.

 

5- وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی  الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا * وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِیَامًا (فرقان/63، 64)

و بندگان خدای  رحمان کسانی اند که روی  زمین به نرمی گام برمی دارند و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ می دهند * و آنانند که در حال سجده یا ایستاده شب را به روز می آورند.

 

6- وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْرَی  فَإِذَا هُم قِیَامٌ یَنظُرُونَ (زمر/68)

و در صور دمیده می شود پس هر که در آسمان ها و هر که در زمین است بیهوش درمی افتد مگر کسی  که خدا بخواهد سپس بار دیگر در آن دمیده می شود و بناگاه آنان بر پای  ایستاده می نگرند.

7- فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ یَنظُرُونَ * فَمَا اسْتَطَاعُوا مِن قِیَامٍ وَمَا کَانُوا مُنتَصِرِینَ (ذاریات/44،45)

تا [آنکه] از فرمان پروردگار خود سر برتافتند و در حالی  که آنها می نگریستند آذرخش آنان را فرو گرفت * در نتیجه نه توانستند به پای  خیزند و نه طلب یاری  کنند.

 

اسم فاعل از همان مصدر «قیام» است و در حالات مختلف، 15 بار در قرآن به کار رفته ­است:

1 – شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِکَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمًَا بِالْقِسْطِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ (آل عمران/18)

خدا که همواره به عدل قیام دارد گواهی  می دهد که جز او هیچ معبودی نیست و فرشتگان [او] و دانشوران [نیز گواهی  می دهند که] جز او که توانا و حکیم است هیچ معبودی  نیست.

2 – فَنَادَتْهُ الْمَلآئِکَةُ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ أَنَّ اللّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَی  مُصَدِّقًا بِکَلِمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَسَیِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِیًّا مِّنَ الصَّالِحِینَ (آل عمران/39)

پس در حالی  که وی  ایستاده [و] در محراب [خود] دعا می کرد فرشتگان او را ندا سردادند که خداوند تو را به [ولادت] یحیی  که تصدیق کننده [حقانیت] کلمة الله [=عیسی ] است و بزرگوار و خویشتندار [=پرهیزنده از آنان] و پیامبری  از شایستگان است مژده می دهد.

 

3- وَمِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِینَارٍ لاَّ یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَیْهِ قَآئِمًا ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَیْسَ عَلَیْنَا فِی الأُمِّیِّینَ سَبِیلٌ وَیَقُولُونَ عَلَی  اللّهِ الْکَذِبَ وَهُمْ یَعْلَمُونَ (آل عمران/75)

و از اهل کتاب کسی  است که اگر او را بر مال فراوانی  امین شمری آن را به تو برگرداند و از آنان کسی  است که اگر او را بر دیناری  امین شمری آن را به تو نمی پردازد مگر آنکه دایما بر [سر] وی  به پا ایستی  این بدان سبب است که آنان [به پندار خود] گفتند در مورد کسانی  که کتاب آسمانی  ندارند بر زیان ما راهی  نیست و بر خدا دروغ می بندند با اینکه خودشان [هم] می دانند.

 

4- لَیْسُواْ سَوَاء مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ یَتْلُونَ آیَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّیْلِ وَهُمْ یَسْجُدُونَ (آل عمران/113)

[ولی همه آنان] یکسان نیستند از میان اهل کتاب گروهی درست کردارند که آیات الهی  را در دل شب می خوانند و سر به سجده می نهند.

 

5- وَإِذَا مَسَّ الإِنسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنبِهِ أَوْ قَاعِدًا أَوْ قَآئِمًا فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَن لَّمْ یَدْعُنَا إِلَی  ضُرٍّ مَّسَّهُ کَذَلِکَ زُیِّنَ لِلْمُسْرِفِینَ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ (یونس/12)

و چون انسان را آسیبی رسد ما را به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده می خواند و چون گرفتاریش را برطرف کنیم چنان می رود که گویی ما را برای  گرفتاریی که به او رسیده نخوانده است این گونه برای اسرافکاران آنچه انجام می دادند زینت داده شده است.

 

6- وَامْرَأَتُهُ قَآئِمَةٌ فَضَحِکَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِن وَرَاء إِسْحَاقَ یَعْقُوبَ (هود/ 71)

و زن او ایستاده بود خندید پس وی  را به اسحاق و از پی  اسحاق به یعقوب مژده دادیم.

 

7- ذَلِکَ مِنْ أَنبَاء الْقُرَی نَقُصُّهُ عَلَیْکَ مِنْهَا قَآئِمٌ وَحَصِیدٌ (هود/100)

این از خبرهای آن شهرهاست که آن را بر تو حکایت می کنیم بعضی از آنها [هنوز] بر سر پا هستند و [بعضی ] بر باد رفته ‏اند.

 

8- أَفَمَنْ هُوَ قَآئِمٌ عَلَی  کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ وَجَعَلُواْ لِلّهِ شُرَکَاء قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمَا لاَ یَعْلَمُ فِی الأَرْضِ أَم بِظَاهِرٍ مِّنَ الْقَوْلِ بَلْ زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ مَکْرُهُمْ وَصُدُّواْ عَنِ السَّبِیلِ وَمَن یُضْلِلِ اللّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ (رعد/33)

آیا کسی  که بر هر شخصی  بدانچه کرده است مراقب است [مانند کسی  است که از همه جا بی خبر است] و برای  خدا شریکانی  قرار دادند بگو نامشان را ببرید آیا او را به آنچه در زمین است و او نمی داند خبر می دهید یا سخنی سطحی [و میان ‏تهی ] می گویید [چنین نیست] بلکه برای  کسانی  که کافر شده‏ اند نیرنگشان آراسته شده و از راه [حق] بازداشته شده ‏اند و هر که را خدا بی راه گذارد رهبری نخواهد داشت.

 

9- وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً وَلَئِن رُّدِدتُّ إِلَی  رَبِّی لَأَجِدَنَّ خَیْرًا مِّنْهَا مُنقَلَبًا (کهف/36)

و گمان نمی کنم که رستاخیز بر پا شود و اگر هم به سوی  پروردگارم بازگردانده شوم قطعا بهتر از این را در بازگشت‏ خواهم یافت.

 

10- وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ أَن لَّا تُشْرِکْ بِی شَیْئًا وَطَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْقَائِمِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ (حج/26)

و چون برای  ابراهیم جای خانه را معین کردیم [بدو گفتیم] چیزی را با من شریک مگردان و خانه ‏ام را برای  طواف ‏کنندگان و قیام‏ کنندگان و رکوع ‏کنندگان [و] سجده‏ کنندگان پاکیزه دار

 

11- أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاء اللَّیْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَیَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ (زمر/9)

[آیا چنین کسی  بهتر است] یا آن کسی  که او در طول شب در سجده و قیام اطاعت [خدا] می کند [و] از آخرت می ترسد و رحمت پروردگارش را امید دارد بگو آیا کسانی  که می دانند و کسانی که نمی دانند یکسانند تنها خردمندانند که پندپذیرند.

 

12- وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ رَحْمَةً مِّنَّا مِن بَعْدِ ضَرَّاء مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ هَذَا لِی وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً وَلَئِن رُّجِعْتُ إِلَی  رَبِّی إِنَّ لِی عِندَهُ لَلْحُسْنَی  فَلَنُنَبِّئَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِمَا عَمِلُوا وَلَنُذِیقَنَّهُم مِّنْ عَذَابٍ غَلِیظٍ (فُصِّلَت/50)

و اگر از جانب خود رحمتی  پس از زیانی  که به او رسیده است بچشانیم قطعا خواهد گفت من سزاوار آنم و گمان ندارم که رستاخیز برپا شود و اگر هم به سوی  پروردگارم بازگردانیده شوم قطعا نزد او برایم خوبی خواهد بود پس بدون شک کسانی  را که کفران کرده ‏اند به آنچه انجام داده ‏اند آگاه خواهیم کرد و مسلما از عذابی سخت به آنان خواهیم چشانید.

13- مَا قَطَعْتُم مِّن لِّینَةٍ أَوْ تَرَکْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَی  أُصُولِهَا فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِیُخْزِیَ الْفَاسِقِینَ (حشر/5)

آنچه درخت ‏خرما بریدید یا آنها را [دست نخورده] بر ریشه‏ هایشان بر جای نهادید به فرمان خدا بود تا نافرمانان را خوار گرداند.

 

14- وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انفَضُّوا إِلَیْهَا وَتَرَکُوکَ قَائِمًا قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَیْرُ الرَّازِقِینَ (جمعة/11)

و چون داد و ستد یا سرگرمیی ببینند به سوی  آن روی آور می شوند و تو را در حالی  که ایستاده‏ ای ترک می کنند بگو آنچه نزد خداست از سرگرمی  و از داد و ستد بهتر است و خدا بهترین روزی دهندگان است.

 

15- وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ * وَالَّذِینَ هُم بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ * وَالَّذِینَ هُمْ عَلَی  صَلَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ * أُوْلَئِکَ فِی جَنَّاتٍ مُّکْرَمُونَ  (معارج/ 35-32)

و کسانی  که امانتها و پیمان خود را مراعات می کنند * و آنان که بر شهادت های خود ایستاده ‏اند * و کسانی که بر نمازشان مداومت می ورزند * آنها هستند که در باغ هایی  [از بهشت] گرامی خواهند بود.

 

واژه ­های بسیاری از این ریشه در قرآن هست که ذکر آیات مرتبط با آنها از حوصلۀ این مطلب خارج است. صرفاً به آنها اشاره ­می­ کنم:

قوّام (به ­پاخاسته، سرپرست) – قیّوم (صفت خدا به معنای نگاهدار و قوام­ بخش) – أقوم (استوارتر، راست­ تر) – مَقام (جایگاه) – قَیِّم و قیِّمة (ثابت و استوار) – قِیَم (ثابت و استوار) قَوام (اعتدال، حدّ وسط) – إقام (برپاداشتن) – إقامة (ماندن) – مُقام(جای ماندن) – مُقامة (ماندن) – مقیم (پایدار، برپادارنده) – تقویم (نظام و قوام بخشیدن) – مستقیم (راست و استوار) – قیامة (رستاخیز) – افعال متعدّد از مصادر قیام، إقامة و إستقامة.

انتهای پیام