عوامل موثر جدید بر قیمت جهانی فرآورده های نفتی در ۲۰۲۲

احمدرضا یوسفی، فعال اقتصادی طی یادداشتی در ویرگول نوشت: در شش ماهه اول سال ۲۰۲۲ قیمت قیر و بسیاری از فرآورده های نفتی متاثر از عواملی بود که تا پیش از آن در محاسبات قیمتی و یا معادلات صادراتی دیده نمی شد، در این مقاله ۴ مولفه جدید مورد بررسی قرار می گیرد.

یک) جنگ روسیه علیه اوکراین:

این جنگ که در ابتدا قرار بود یک حمله برق‌آسای حداکثر سه روزه باشد و با عنوان «عملیات ویژه» در تاریخ ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ شروع شد، تاکنون بیش از دویست روز به طول انجامیده و دارای اثرات منطقه‌ای و جهانی زیادی از جمله ثبت بالاترین قیمت قیر بعد از سال ۲۰۱۶ بوده است به گونه ای که حتی در هفته دوم اسفندماه ۱۴۰۰ مصادف با ۲۸ فوریه ۲۰۲۲ یعنی تقریبا در طی هفته اول جنگ، قیمت قیر بشکه ایران فوب بندرعباس تا مرز ۵۰۰ دلار رسید. این در حالیست که تا یک هفته قبل از آغاز این جنگ، قیمت قیر بشکه ایران فوب بندرعباس حدود ۴۲۰ تا ۴۳۰ دلار بوده است. اثرات این جنگ نه تنها بر روی فرآورده‌های نفتی بلکه بر روی بسیاری از اقلام دیگر از جمله غلات مشهود بود. از طرف دیگر اثر جهانی این جنگ بر روی مصرف سوخت و نیاز به تغییر تامین کننده در زمینه نفت و انرژی و حتی فرآورده‌های نفتی بدلیل ترس از تحریم ها باعث شد که شرایط تامین و قیمت کالا برای بسیاری از کشورهای مصرف کننده تحت تاثیر قرار بگیرد.

تمایل و تلاش روسیه به بالا نگه داشتن قیمت نفت خام بالاتر از ۱۰۰ دلار به عنوان عاملی برای ایجاد نارضایتی عمومی از جنگ در اروپا و آمریکا می باشد که باعث شد تا تصمیمات روسیه در جنگ در شش ماه اول سال ۲۰۲۲ عامل مستقیمی بر تغییر قیمت نفت باشد. از این جهت، این جنگ یک مولفه جدید قابل ملاحظه در تغییر قیمت قیر در سال ۲۰۲۲ بوده است.

دو) افزایش بی سابقه جهانی نرخ تورم و ورود به مرحله رکود تورمی:

دهه‌ها بود که ظاهراً مسأله تورم در اقتصادهای پیشرفته جهان حل شده بود اما جهان در شش ماهه اول سال ۲۰۲۲ گرفتار تورمی تاریخی شد، آن‌چه موج جدید تورم در کشورهای صنعتی نام دارد، بیشتر «تورم سمت عرضه» است تا تورم سمت تقاضا.

به عبارت دیگر، این افزایش حجم پول در گردش در اقتصاد نیست که عامل اصلی بالا رفتن قیمت‌ها بوده، بلکه افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه‌های تولید است که کالاها را گران کرده است.

هزینه های تولید عمدتا به دو دلیل در تمام دنیا بالا رفته است: بخش قابل توجهی از این گرانی بدلیل گران شدن کالاهای اساسی ناشی از حمله روسیه به اوکراین است؛ دو کشوری که جزو بزرگ‌ترین صادرکنندگان اصلی نفت و گاز، غلات، دانه‌های روغنی، و فلزات و مواد معدنی هستند و علت بعدی «بحران زنجیره تامین» است که پس از دو سال همه گیری کرونا و کاهش شدید نرخ رشد بسیاری از کشورها و مشکلات به وجود آمده ناشی از کرونا در کشورهای مختلف، تولید بسیاری از کالاها نسبت به عرضه آن دچار مشکلات جدی شده است. همین دو مورد کافی بود تا جهان در شش ماه سال ۲۰۲۲ ابتدا دچار تورم و سپس نگران ورود به مرحله رکود تورمی بشود، این شرایط خود باعث تاثیر جدی در روند تعیین قیمت قیر بود، به گونه‌ای که ابتدا بازارهای متنوع اشتیاق زیادی برای خرید قیر داشتند، اما پس از مدتی و با بروز شرایط رکود تورمی، حجم صادرات کاهش یافت و مشخص بود که شرایط داخلی و اقتصادی بسیاری از کشورها دیگر کشش لازم برای ورود قیر گران قیمت را ندارد.

سه) بر هم خوردن برابری دلار در برابر ارزهای معتبر

با افزایش جهانی نرخ تورم، فدرال رزرو ایالات متحده از ابتدای سال ۲۰۲۲ طی دو جلسه پس از شروع جنگ تصمیم گرفت تا نرخ بهره شناور را با هدف مهار تورم ایجادشده در این کشور افزایش دهد. همین افزایش نرخ بهره باعث کاهش قیمت نفت شد اما از طرف دیگر میزان برابری دلار در مقابل ارزهای معتبر جهان را تغییر داد به طوری که هر یک دلار آمریکا در مقابل یورو پس از حدود ۲۰ سال برابر شد. همچنین هر دلار آمریکا به حدود ۸۰ روپیه هند رسید. همین تغییر برابری باعث شد که دیگر برای بسیاری از واردکنندگان «قیر گران شده» با «نرخ برابری بالا» ارزش اقتصادی نداشته باشد و یا به دنبال تامین قیر ارزن تر از کشورهای دیگر مانند عراق باشند و یا تا مدتی کار واردات را متوقف کنند. این عامل کماکان یک موضوع جدی برای یک بازرگان در کشورهای دیگر است.

چهار) بالا رفتن بهای تمام شده پروژه‌ها در کشورهای مختلف و توقف پروژه

کلیه شرایط فوق منجر شد تا پس از کرونا، شرایط عادی به بسیاری از کشورهای بازنگرددو زمانی که صاحبان پروژه هزینه سربار بالا رفتن قیمت قیر و دیگر عوامل پروژه را در کشورهای خود محاسبه مجدد می‌کردند، متوجه می شدند که بهای تمام شده این پروژه‌ها با در نظر گرفتن تورم و کلیه عوامل اقتصادی پیش آمده دیگر ارزش اقتصادی ندارد و ترجیحا تصمیم می‌گرفتند که یا پروژه را مدتی متوقف کنند و یا به دنبال مذاکره برای متقاعد کردن دولت ها برای افزایش بهای تمام شده پروژه ها باشند. همین عامل باعث شد که فشار زیادی بر کشورهای تولیدکننده قیر وارد شود تا قیمت خود را تصحیح کنند و این وضعیت را می‌توان به وضوح با کاهش صادرات از ایران در طی ماه‌های گذشته دید.

در پایان، طبق آمار جهانی، میزان تولید قیر در سال ۲۰۲۲، حدود ۱۴۲میلیون و ۵۱۳ هزار تن برآورده شده است که با توجه به چهار عامل فوق، باید دید تاکنون چه میزان از این مقدار تولید محقق شده است.

انتهای پیام