انحصار خودرو و ضررهای آن

درهای واردات اتومبیل باز نشد، اما زیان انباشته خودروسازی‌ها به میزان 170سال بودجه برخی از نهادهای فرهنگی رسید

فاطمه آقایی‌فرد در همدلی نوشت: زیان پشت زیان؛ این اوضاع یکی از مهم‌ترین غول‌های خودروسازی در داخل کشور است؛ همان شرکتی که تا 31شهریور 1400 مبلغ 55هزار میلیارد تومان خسارت متحمل شده و بر اساس گزارش‌های اخیر، طی 90روز حدود 91ریال زیان در سال جاری، ثبت کرده است. بر اساس برخی برآوردها، مبلغ زیان خودرو در سال گذشته معادل 170 سال کل بودجه کانون پرورش فکری بوده؛ همان کانونی که در روزهای گذشته اظهارات ضدونقیضی درباره تعطیلی‌اش به گوش رسید. طبق گزارش‌ها، خودرو تا پایان دوره ۳ماهه سال ۱۴۰۱، زیان (۶۵) ریالی را در صورت‌های مالی خود ثبت کرده که این مقدار در مدت مشابه سال گذشته (۹۱) ریال بود. کارشناسان بر این باور هستند که عدم تناسب مبلغ فروش با بهای تمام‌شده محصولات عاملی برای تداوم زیان‌دهی این شرکت شده است. البته گفته می‌شود حاشیه سود ناخالص شرکت از محدوده منفی ۸درصدی اکنون در نزدیکی صفر قرار گرفته است؛ اما این‌ها برای خودروسازی که سال‌ها تحت‌ حمایت‌های دولتی بوده و همواره در فضای انحصار فعالیت کرده، کافی به نظر نمی‌رسد. در این میان اما مبلغ قابل‎‌توجه زیان ایران‌خودرو به‌عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ داخلی که همواره مورد حمایت‌های دولتی بوده توجه بسیاری را به خود جلب کرده و سوالات بی‌شماری را در میان اذهان عمومی با خود همراه کرده است. اینکه یک چنین شرکتی با کدام توجیه اقتصادی همچنان در فعالیت است، سوال مهمی است که هیچ‌گاه از سوی سکان‌داران اقتصادی پاسخ درستی به خود ندیده. یکی از نکات قابل‌توجه در میان گزارش‌های زیان‌ده بودن این شرکت، مبلغ بالای حقوقی است که این شرکت به کارکنان خود پرداخت می‌کند. بنابر صورت‌‌های مالی ارائه‌شده به بورس توسط ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، آن‌ها در سال گذشته در مجموع بیش از ۱۰هزار و ۷۰۰میلیارد تومان صرف حقوق و دستمزد پرسنل خود (کارگری و کارمندی) کرده‌اند که این رقم حدود ۵/ ۶درصد از کل درآمد فروش آن‌ها را تشکیل می‌دهد. البته با در نظر گرفتن این مقیاس در خودروسازی جهان، مشخص می‌شود در دنیا بخش بیشتری از درآمد شرکت‌های خودروساز صرف حقوق و دستمزد پرسنل می‌شود. به‌عنوان‌مثال، در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۳درصد از درآمد فولکس‌واگن صرف حقوق و دستمزد پرسنل شده است. این در شرایطی است که در کشورهای توسعه‌یافته خودروسازی‌ها در فضای کاملاً رقابتی فعالیت می‌کنند و در پی صرف هزینه‌های بالا، دست‌کم اتومبیل‌های باکیفیت و مدرن به بازار عرضه می‌کنند. درحالی‌که در ایران درهای واردات به روی خودروهای خارجی بسته است و همین موضوع بحث قیمت‌گذاری دستوری و هزاران مشکل را روی کار آورده است. از طرفی خودروسازی ایران دارای هزاران نیروی مازاد است که هزینه حقوق و دستمزد را حسابی بالا برده‌اند؛ نیروهایی که بسیاری از آگاهان اقتصادی باور دارند از تخصص کافی برخوردار نیستند. هر چه هست بر اساس گزارش‌ها، از ۱۰هزار و ۷۰۰میلیارد تومانی که غول‌های جاده مخصوص طی سال گذشته صرف هزینه حقوق و دستمزد کرده‌اند، بیش از ۹هزار میلیارد تومان آن به بخش سربار – کارگری- مربوط می‌شود و هزار و ۷۰۰میلیارد تومان باقی‌مانده نیز به پرسنل اداری، عمومی و فروش (غیر‌کارگری) ارتباط دارد. با توجه به اینکه سه خودروساز بزرگ کشور در سال ۹۹ بالغ بر ششهزار و ۷۶۵میلیارد تومان صرف حقوق و دستمزد کل پرسنل خود کرده‌اند، هزینه موردنظر در سال ۱۴۰۰ حدودا ۵۹درصد رشد را نشان می‌دهد.

نگاهی به حقوق کارکنان شرکت‌های خودروسازی
در حالی انتقادها به تعداد بالای نیروهای کار در شرکت‌های خودروسازی همیشه شنیده می‌شود که بر اساس گزارش‌ها میزان حقوق این کارکنان بدون اینکه عملکرد بهتری نسبت به گذشته داشته باشند رشد کرده. در حالت تفکیکی با توجه به اینکه هزینه حقوق و دستمزد پرسنل کارگری سه خودروساز بزرگ کشور در سال ۱۳۹۹ حدود ۵هزار و ۶۸۱ ‌‌میلیارد تومان بوده، هزینه آن‌ها در این بخش طی سال گذشته حدود ۶۰ ‌‌درصد رشد کرده است. خودروسازان همچنین در سال ۱۴۰۰ حدود هزار و ۷۰۰میلیارد تومان صرف حقوق و دستمزد پرسنل اداری، فروش و عمومی خود کرده‌اند، بنابراین هزینه مربوط به حقوق و دستمزد غیر کارگری آن‌ها در مقایسه با سال ۹۹ رشد ۵۷درصدی را نشان می‌دهد. این سه خودروساز همچنین در مجموع بالغ بر ۱۳‌‌هزار و ۴۰۰‌‌میلیارد تومان صرف هزینه‌های سربار خود در سال ۱۴۰۰ کرده‌اند که البته حقوق و دستمزد نیز در آن محاسبه شده است. در مجموع طی سال گذشته حدود ۶۸درصد از هزینه سربار خودروسازان بزرگ کشور به حقوق و دستمزد اختصاص داشته است. در صورت‌های مالی خودروسازان اما جمع هزینه‌های بخش اداری، عمومی و فروش نیز محاسبه و طبق حساب‌وکتاب آن‌ها، حدودا ۷هزار میلیارد تومان صرف این امور شده است. در مقایسه با سال ۱۳۹۹، هزینه‌های سربار ۵۳ درصد و هزینه اداری، عمومی و فروش نیز ۷۰درصد رشد را به خود می‌بینند. طبق پیش‌بینی خودروسازان اما هزینه‌های آن‌ها در بخش حقوق و دستمزد، سربار و امور اداری، عمومی و فروش طی سال جاری رشد سنگینی در مقایسه با سال گذشته خواهد داشت. طبق اطلاعات ارائه‌شده به بورس، هزینه سه خودروساز بزرگ کشور در این بخش طی سال جاری، به بالای ۱۴هزار و ۲۰۰میلیارد تومان خواهد رسید که نسبت به سال گذشته ۵۵درصد رشد خواهد داشت. همچنین طبق پیش‌بینی خودروسازان، جمع هزینه سربار آن‌ها طی امسال به بالای ۱۸هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان می‌رسد، بنابراین در مقایسه با سال گذشته رشد حدودا ۴۰درصدی خواهد داشت. در بخش اداری، عمومی و فروش نیز خودروسازان پیش‌بینی کرده‌اند که طی امسال بالغ بر ۱۰هزار و ۴۰۰میلیارد تومان هزینه خواهند کرد و در صورت تحقق آن، هزینه موردنظر در مقایسه با سال گذشته رشد حدودا ۴۹درصدی را به خود می‌بیند.
 ایران‌خودرو چقدر حقوق می‌دهد؟
طبق صورت‌‌های مالی ارائه‌شده بورس توسط ایران‌خودرو، این شرکت در سال گذشته نزدیک به۶هزار میلیارد تومان صرف حقوق و دستمزد کارگری کرده و حدود ۹۴۰میلیارد تومان نیز به پرسنل غیر‌کارگری خود پرداخته است، یعنی در مجموع چیزی حدود ۷هزار میلیارد تومان. این در حالی است که ایران‌خودرو در سال ۹۹ کمتر از۳‌‌هزار و ۷۰۰میلیارد تومان حقوق و دستمزد به کارگران خود پرداخته بود و سهم پرسنل غیر‌کارگری نیز حدودا ۵۸۰ میلیارد تومان بوده است؛ بنابراین بزرگ‌ترین خودروساز ایران طی سال گذشته با رشد حدودا ۶۶درصدی هزینه در بخش حقوق و دستمزد مواجه بوده است. ایران‌خودرو همچنین پیش‌بینی کرده که طی سال جاری حدودا ۱۱هزار و ۱۳۳میلیارد تومان صرف حقوق و دستمزد کارکنان و کارگران خود خواهد کرد. در صورت تحقق این پیش‌بینی، ایران‌خودرویی‌ها امسال و در مقایسه با سال گذشته حدودا ۶۰درصد رشد در هزینه مربوط به حقوق و دستمزد خواهند داشت.ایران‌خودرویی‌‌ها اما در بخش مربوط به استهلاک هزینه‌‌ای حدود ۵۵۰ میلیارد تومان طی سال گذشته صرف کرده‌اند، بنابراین در مقایسه با سال ۱۳۹۹، هزینه این شرکت در بخش موردنظر، کمتر از ۴درصد افزایش یافته است.یکی دیگر از موارد مربوط به هزینه‌های سربار در خودروسازی، بخش انرژی شامل آب، برق، گاز و سوخت است. ایران‌خودرو در این بخش بالغ بر ۸۳ میلیارد تومان طی سال گذشته هزینه کرده است. این در حالی است که سال ۹۹ هزینه ایران‌خودرو در این بخش کمتر از ۲۷میلیارد تومان بود؛ بنابراین قبض انرژی ایران‌خودرو در سال گذشته و نسبت به سال ۹۹ بیش از سه برابر شده است. در مجموع با در نظر گرفتن دیگر هزینه‌ها از جمله هزینه مواد مصرفی، بزرگ‌ترین خودروساز ایران طی سال گذشته بالغ بر۷ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان صرف هزینه‌های سربار کرده است. در مقایسه با سال ۹۹، هزینه سربار ایران‌خودرو رشد ۵۵‌‌درصدی را نشان می‌دهد؛ اما هزینه‌های ایران‌خودرو در بخش اداری، عمومی و فروش نیز طی سال گذشته نزدیک به ۴هزار میلیارد تومان بوده است. در مقایسه با سال ۹۹ هزینه  موردنظر رشدی ۷۴درصدی داشته است.

حقوق و دستمزد در گروه سایپا
اما طبق صورت‌‌های مالی ارائه‌شده به بورس توسط سایپا، این شرکت در سال گذشته حدودا ۲هزار و ۴۰۰میلیارد تومان بابت حقوق و دستمزد کارگران خود و ۶۰۹ میلیارد تومان نیز صرف حقوق غیر‌کارگری کرده است. این در حالی است که سایپا در سال ۹۹ کمتر از ‌‌هزار و ۵۵۰‌‌میلیارد تومان حقوق و دستمزد کارگری و ۴۲۳میلیارد تومان نیز حقوق و دستمزد غیر کارگری پرداخته است. با این حساب، هزینه این شرکت در این بخش حدود ۵۱درصد بالا رفته است. سایپایی‌‌ها اما در بخش مربوط به استهلاک هزینه‌‌ای نزدیک به ۳۸۷‌‌میلیارد تومان صرف کرده‌اند و این رقم نشان می‌دهد دومین خودروساز بزرگ ایران در مقایسه با سال ۹۹، هزینه استهلاک خود را حدودا ۶درصد کاهش داده است. سایپا نیز مانند ایران‌خودرو بخشی از هزینه‌های سربارش به انرژی مربوط می‌شود.این شرکت در این بخش بالغ بر ۲۸میلیارد و ۴۰۰میلیون تومان هزینه کرده که نسبت به سال ۹۹ حدودا ۷/ ۲برابر شده است. در مجموع با در نظر گرفتن دیگر هزینه‌ها از جمله هزینه مواد مصرفی، دومین خودروساز بزرگ ایران طی سال گذشته بیش از ۳ ‌‌هزار و ۸۴۰میلیارد تومان صرف هزینه‌های سربار کرده است. هزینه‌های سایپا در بخش اداری، عمومی و فروش نیز طی سال گذشته و در مقایسه با سال ۹۹ با رشد مواجه شده است. این شرکت در سال گذشته حدودا ۲ هزار و ۵۸۰میلیارد تومان صرف هزینه‌های مربوط به بخش اداری، عمومی و فروش کرده که نسبت به سال ۹۹ رشد حدودا ۷۲ درصدی را نشان می‌دهد.سراغ پارس‌خودرو برویم، سومین خودروساز بزرگ ایران که کمترین نیروی انسانی را بین سه شرکت اصلی صنعت خودروی کشور در خود جای داده است. طبق صورت‌‌های مالی ارائه‌شده به بورس توسط پارس‌خودرو، این شرکت در سال گذشته نزدیک به ۶۹۷ میلیارد تومان حقوق و دستمزد به کارگران خود پرداخت کرده است. این در حالی است که پارس‌خودرو در سال ۹۹ کمتر از ۴۷۵‌‌میلیارد تومان حقوق و دستمزد به کارگران خود پرداخته بود؛ بنابراین هزینه این شرکت در این بخش حدود ۴۷ درصد بالا رفته است. پارس‌خودرو اما در بخش انرژی کمتر از ۱۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان طی سال گذشته هزینه کرده که نسبت به سال ۹۹به میزان ۴/ ۲ برابر رشد را نشان می‌دهد. در مجموع با در نظر گرفتن دیگر موارد از جمله مواد مصرفی، سومین خودروساز بزرگ ایران طی سال گذشته نزدیک به هزار و ۸۸۰ میلیارد تومان صرف هزینه‌های سربار کرده است. در مقایسه با هزینه سربار حدودا ۹۵۰‌‌میلیارد تومانی در سال گذشته، پارس‌خودرو در این بخش حدودا دو برابر رشد هزینه داشته است؛ اما هزینه‌های پارس‌خودرو در بخش اداری، عمومی و فروش نیز طی سال گذشته و نسبت به ۹۹ رشد هنگفتی داشته است. این شرکت در سال گذشته بالغ بر ۴۱۸میلیارد تومان صرف هزینه‌های اداری، عمومی و فروش کرده که رشد ۶۷درصدی را نشان می‌دهد.هر چه هست، ادعای خودروسازان و قطعه‌سازان این است که تداوم قیمت‌گذاری دستوری باعث شده تا زیان انباشته صنعت خودرو بسیار بزرگ شده و این روند ادامه داشته باشد و با یک انباشت بزرگ مواجه شویم. برخی مسئولان وزارتی نیز به این امر اعتراف کرده و از نظر خودروسازان و مسئولان صمت، سیاست قیمت‌گذاری دستوری، سیاستی که شورای رقابت مجری آن محسوب می‌شود کاملاً ناکارآمد و برخلاف بدیهیات علم اقتصاد است. بااین‌حال چرا صورت‌های مالی شرکت‌های خودروسازی زیانده ازکاردرآمده است؟ از طرفی باید پرسید در شرایطی که درهای واردات بسته است، چگونه می‌توان خودروسازان را به حال خود رها کرد و قیمت‌گذاری دستوری را فراموش کرد؟

انتهای پیام