در ستایش اعتراض

حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا در یادداشتی تلگرامی با عنوان «در ستایش اعتراض» نوشت:

.چند مرد بالغ وسط خیابان دست به یقه شده‌اند؛ با انبوهی از انواع ناسزا و فحش‌های رکیک.‌ گروهی هم اطراف‌شان را گرفته‌اند و این نمایش ترسناک را تماشا می‌کنند. یکی دو نفر زور می‌زنند با من بمیرم و تو بمیری، آنها را از هم سوا کنند. یکی هم آن وسط ، پشتِ سرِ هم می‌گوید: “آقا! صلوات بفرستید. تمام‌ش کنید. کوتاه بیائید دیگر!” تمام این قِشقرق برای بوقِ کِش‌داری به راه افتاده است؛ که یکی از آن دو نفر در اعتراض به رانندگیِ دیگری زده است.

مک‌للند با بررسی داستان‌های موجود در کتاب‌های درسی 23 کشور جهان، از جمله ایران، نشان می‌دهد که این داستان‌ها دانش‌آموزان ایرانی را تعلیم می‌دهد که برای دست‌یابی به موفقیّت، بیش از تمرکز بر کوشش و مهارت، باید با محیط و به‌ویژه مسئولانِ بالاتر رابطه‌ی خوبی داشت. این مطالعه که با عنوان “منش ملی و رشد اقتصادی در ایران و ترکیه” صورت گرفته است نشان می‌دهد که در این داستان‌ها به کودکان ایرانی آموزش داده می‌شود که موفقیّت بیش از آن‌که نتیجه‌ی جاه‌طلبی و تلاشِ شخصی باشد، نتیجه‌ی همکاری و برقراری روابط دوستانه با مسئولِ بالاتر است. این سیستمِ تربیتی به تقویت روحیه‌ی مسالمت با محیط و پذیرش شرایط پیرامون کمک کرده و فراگیرانی سربه‌زیر، تسلیم و قانع تربیّت می‌کند. دانش‌آموزان ایرانی در هیچ‌کجا معنا و شیوه‌ی اعتراض را فرا نمی‌گیرند؛ چون کسانی که مسئول تربیّت آن‌ها هستند گمان می‌برند “اعتراض” یک رذیلت اخلاقی است و دانش‌آموز خوب، دانش‌آموزی است که اعتراض نکند! شاید هم فکر می‌کنند که آنها آن‌قدر خوب و بی‌نقص هستند که کسی نباید و نشاید به آنها اعتراض کند.

اعتراض بخشی از واقعیّت زندگی اجتماعی ماست. پدیده‌ای به‌ظاهر ترسناک که ممکن است برخی، به اشتباه، آن را عامل بی‌ثباتی جامعه بدانند و بخواهند آن را خاموش کنند. وجود اعتراض در هر جامعه‌ای به معنای پویایی و زنده بودنِ آن است. هر روز ممکن است ما با چیزی روبه‌رو شویم که خوش‌آیندمان نباشد و نسبت به آن معترض باشیم. غیرطبیعی آن است که شهروندان یک جامعه مهارت اعتراض و نیز مواجهه‌ی با آن را نداشته باشند. غیرطبیعی آن است که کسی گمان برد هیچ‌کس حق هیچ اعتراضی به او را ندارد. اساسا، در اعتراض نوعی امید و مثبت اندیشی نهفته است؛ وقتی کسی نسبت به کاری که می‌کنیم به ما اعتراض می‌کند، در حقیقت می‌خواهد بگوید که رفتاری پسندیده‌تر (بر اساس فهم خودش) از ما انتظار دارد. اعتراض او به معنای آن است که فضیلت، درک، عقلانیّت و توان‌مندی بروز رفتار پسندیده‌تر را در ما سراغ دارد. اگر غیر از این بود، یا به جای اعتراض، به قول کاربران اینستاگرام، ما را آنفالو یا بلاک می‌کرد، و یا اگر کار را از کار گذشته می‌دید، دست به دامن خشم و خشونت می‌شد. اعتراض به معنای زنده بودن امید اجتماعی است.

انتهای پیام