چریک‌های زیر پتو چه تاثیری دارند؟

آسیه توحیدنژاد، انصاف نیوز: بخش مهمی از اعتراضات اخیر مردم ایران در فضای مجازی بروز و ظهور پیدا کرده و حتی نشات گرفته از همین بستر است. اصطلاح رایجی که به قصد تحقیر در مورد اعتراض در این بسترها به کار می‌برند «مبارزه از زیر لحاف» یا «مبارزه از زیر پتو» است و فعالان این عرصه را «چریک زیر پتو» می‌گویند. انصاف نیوز در مصاحبه با محمد رهبری، تحلیلگر فضای مجازی، راجع به این نوع مبارزه، شکل و شمایل آن در اعتراضات اخیر و فیلترینگ صحبت کرده است.

انصاف نیوز: اعتراضات مجازی و هشتگی مردم مبارزه از زیر لحاف یا مبارزه از زیر پتو (Slacktivism) نام گرفته و به معترضانش هم می‌گویند چریک زیر پتو! چه تحلیلی راجع به این عناوین و این نوع از اعتراضات مردم دارید؟ کمااینکه طبق مشاهدات این‌بار انگار در صحن خیابان هم موثر بود!

محمد رهبری: به نظر من هشتگ زدن را نمی‌توان صرفا یک مبارزه‌ی منفعلانه دانست. کنشگری آنلاین اثرگذار است و حداقل تاثیر آن این است که باعث افزایش آگاهی جمعی می‌شود. در اثر هشتگ زدن و آگاهی‌بخشی جمعی تغییرات ناگهانی حاصل نمی‌شود اما تغییرات تدریجی که اتفاقا عمیق‌تر و پايدارتر هستند را ایجاد می‌کند.

انصاف نیوز: فکر می‌کنید فضای اعتراضات و به‌ خصوص اعتراضات مجازی این‌بار چه تفاوتی با دفعات قبلی داشته؟

مهم‌ترین تفاوت شاید گستردگی آن باشد. تعداد هشتگ‌های مربوط به این اعتراضات رکوردهای مختلفی داشته و توجهی که به آن شده است نشان‌دهنده‌ی فراگیر بودن آن است. ما شاهد اعتراضات آنلاین فراگیرتری نسبت به موارد مشابه هستیم.

تفاوت دیگر همراهی بی‌سابقه‌ی هنرمندان، ورزشکاران و سلبریتی‌ها با این اعتراضات از طریق همین فضای مجازی است که پیش از این سابقه نداشته است.

و ویژگی دیگر طولانی شدن و تدوام آن است. بسیاری از پویش‌های اجتماعی‌ای که در فضای مجازی شکل می‌گیرند عمر چندانی ندارند و چند روز بیشتر در کانون توجه نیستند اما اتفاقات اخیر بعد از گذشت یک ماه هم‌چنان در مرکز توجهات کاربران شبکه‌های اجتماعی است.

انصاف نیوز: باتوجه به مشاهدات و مطالعاتی که این ایام در شبکه‌های اجتماعی داشته‌اید عمده‌ی مطالبات مردم در این اعتراضات در مورد چه چیزی است؟ و چه درصدی از این اعتراضات به فیلترینگ مربوط است؟

من هنوز بررسی کاملی راجع به تحلیل محتوا در این اعتراضات نداشته‌ام به دليل حجم بالایی از محتوا كه هر روز توليد می‌شود و هر روز و هر هفته هم متفاوت از يكديگرند. اما طبق مشاهداتی كه تا به حال داشته‌ام مطالبات مردم را به دو دسته می‌توان تقسيم كرد. يک دسته مطالباتی هستند كه به سبک زندگی مردم، مطالبات اقتصادی،رفاهی و محيط زیستی آن‌ها مربوط هستند. همان مطالباتی که در آهنگ “برای…” شروین حاجی‌پور متبلور شده است و عمدتا وجه زندگی‌خواهانه دارند. شعار اصلی اين اعتراضات يعنی “زن، زندگی ، آزادی” هم می‌تواند از جنس همين مطالبات باشد. دسته‌‌ی ديگر مطالبات سياسی هستند كه به ساختارهای سياسی مرتبط‌اند و خواهان تغييرات اساسی در اين موارد هستند.

انصاف نیوز: كنشگران اصلی اين جريان چه كسانی هستند؟ اقبال عمومی مردم نسبت به چه كسانی بوده؟

فهمی كه من از طريقه‌ی حمايت مردم در اين اتفاقات داشته‌ام اين است كه فارغ از ویژگی‌های افراد، معترضان از هر كسی كه حرف آن‌ها را بزند و مطالبات آن‌ها را بیان کند استقبال و حمايت می‌كنند. مردم در حال حاضر مطالبات مشخصی دارند؛ می‌خواهند اين مطالبات محقق شود و از هرکسی که در این راستا به آن‌ها کمک کند استقبال می‌کنند.

انصاف نیوز: بعضی از دولتمردان ادعا می‌کنند که اینترنت را کاملا قطع نکرده‌اند و فقط آن را محدود کرده‌اند و این در بسیاری از کشورهای دنیا در چنین بحران‌هایی مرسوم است. شما اطلاعی از صحت این ادعاها دارید؟

من اطلاعی از سایر کشورها ندارم اما مثلا در جریان اعتراضات جنبش جلیقه زردها در فرانسه فکر نمی‌کنم چنین اتفاقی افتاده باشد. اگر مثال‌های این‌چنینی وجود دارد خوب است مدعیان این امر در اظهاراتشان نام این کشورها را بیان کنند.

انصاف نیوز: آیا امیدی دارید شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌هایی که فیلتر شدند رفع فیلتر شوند؟

خیر، جریانی در کشور مدت‌هاست به دنبال «صیانت از اینترنت» و محدودسازی آن است و حالا این بهانه را یافته‌اند و بعید است به این راحتی چنین فرصتی را از دست دهند.

انصاف نیوز: مردم راه‌حلی برای این شرایط خواهند یافت؟ فیلترینگ را دور خواهند زد؟ مانند اتفاقی که درمورد تلگرام افتاد.

بله، تکنولوژی اصطلاحا زاینده است و در کوتاه‌مدت و بلندمدت روش‌هایی برای عبور از فیلترینگ به وجود خواهد آمد. مردم هم نشان داده‌اند که تن به این شرایط فیلترینگ نخواهند داد.

انتهای پیام