دشمن طاووس آمد پر او

غلامعلی دهقان، پژوهشگر تاریخ، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، مروری کرده بر تاریخ ایران که در پی می‌خوانید:

ژئوپولتیک ایران تا مدت‌های مدید و در این اواخر وجود منابع معدنی و همچنین اشراف بر ایران برای جلوگیری از قدرت منطقه‌ای شدن برایش مخالفینی خلق کرده که تاریخ ایران گواه آن است. اینان فرصت‌هایی را غنیمت شمرده و تلاش کردند تا موقعیت ایران را تضعیف کنند. در این باره نکات زیر قابل توجه است.

اول – داریوش سوم آخرین شاه هخامنشیان قطعا مثل داریوش اول هخامنشی نبود. تدبیر او را نداشت. برای همین مرد قدرتمند دربار یعنی باگواس را برکنار کرد. مردی دانا و خردمند که در نبودش اسکندر به سراغ ایران آمد و تخت جمشید را هم به آتش کشاند و جانشینان او مدت‌ها کنگر خورده و لنگر انداختند تا ارشک نامی از راه رسید و اشکانیان صاحب قدرت شدند تا بارها و بارها رومی‌ها را شکست دهند که او جان شکست کراسوس رومی از سورنای ایرانی بود.

دوم – یزدگرد سوم ساسانی هم همانند اردشیر بابکان مؤسس آل ساسان نبود. جوان و بی‌تجربه و به اجبار منتخب بزرگان ساسانی شد. ظرف مدت پنج سال ۱۲ نفر پس از مرگ خسرو پرویز به قدرت رسیدند تا نوبت یزدگرد شد. ضعف دولت مرکزی عاملی شد تا عرب‌های حجاز شارژ از اندیشه جدید ایران را به تدریج فتح کنند. اما ایرانیان هم بیکار نبوده و به انحای مختلف تلاش کردند حاکمان اموی و عباسی را تضعیف نمایند و به همین دلیل به گرایش شیعی اعم از زیدی و اسماعیلی و اثنی عشری روی خوش نشان دادند. اما برای شکل گیری ایران جدید ۹۰۰ سال طول کشید تا صفویه اولین حکومت فراگیر با گرایش شیعی سامان دهد.

پیش از این هم به دلیل عدم حضور قدرت مرکزی و تقارن حکومت‌های ملوک الطوایفی چنگیرخان مغول بواسطه بی‌تدبیری حاکم شهر مرزی اترار چنان تاخت و تازی کرد که تبعات آن تا سال‌ها زندگی ایرانی را تحت تاثیر قرار داد و همچنین در قرن بعد تیمور ازبک از راه رسید.

سوم – شاه سلطان حسین کجا و شاه عباس و شاه اسماعیل صفوی کجا. در عهد او چنان حکومت مرکزی تضعیف شد که جمعی از افاغنه با هدایت محمود افغان ظرف مدت کوتاهی خود را به اصفهان رسانیده و پس از چند ماه محاصره سرانجام شاه صفوی خود تاج شاهی بر سر محمود افغان نهاد و برای زنده ماندن دختر خویش هم به همسری او داد.

تا سال‌ها تمامی دستاوردهای صفویه برای شکل گیری ایرانی باثبات و اقتصاد قابل توجه در منطقه به هدر رفت. بخت با ایرانی همراه شد که در این وانفسای بی‌دولتی پطر کبیر امپراتور روس تزاری که شمال ایران را تصرف کرده بود از این دنیا رفت. هم او که معتقد بود باید به هر شکلی به آب‌های آزاد دسترسی داشت. تا نادری بیاید هست و نیست ایرانی به فنا رفت.

دولت افشاری و زندیه دولت‌های مستعجل بودند.

چهارم – قاجار ثباتی ایجاد کرد. اما در اواخر حکومت قجر ضعف دولت مرکزی باعث حضور دوباره بیگانه در خاک کشورمان شد. بهانه حضور رقابت قدرت‌های بزرگ بود. عثمانی در غرب و روس در شمال و انگلیس در جنوب بار دیگر خاک ما را جولانگاه رقابت‌های خود کردند.

با فروپاشی عثمانی و درگیر شدن روس‌ها بواسطه انقلاب کمونیستی فرصتی فراهم شد تا دوباره پس از چند سال دولت مرکزی شکل بگیرد که توانست کارهای قابل توجهی هم در امر توسعه انجام دهد.

اما دوباره بی‌تدبیری و عدم درک درست از مناسبات جهانی باعث شد کشور که هنوز بواسطه نداشتن یک ارتش قوی جایگاه مناسبی برای دفاع از خود نداشته باشد به اشغال قوای آمریکا و انگلیس و روس درآید. جنگ دوم جهانی چنان ایران را ضعیف نمود که پایان آن همراه با جدا شدن آذربایجان ایران از مام وطن بود که بعدها با تدبیر قوام و شاید تهدید ترومن این نقشه خنثی شد.

پنجم – هنوز چند صباحی از پیروزی انقلاب ۵۷ نگذشته بود که جدایی طلبان در مناطق مرزی بر طبل جدایی کوبیدند. و درداخل گروه پر ادعای مجاهدین خلق و دیگر خلقیون فضای ناامیدی و اختلاف خلق کردند. در این اثنا صدام رهبر وقت عراق فرصت را مناسب و جنگ تمام عیاری را بر ما تحمیل نمود. جنگی که اگر رهبری کاریزماتیک امام خمینی و حضور پررنگ توده‌های مردم نبود شاید نتیجه آن دست کم جدایی خوزستان بود. ولی به لطف الهی و دفاع تمام قد ملت ایران چنین اتفاقی رخ نداد.

از تاریخ بیشتر بیاموزیم. چراکه ملتی که تاریخ می‌خواند کودکانش مثل بزرگان هستند و ملتی که تاریخ نخواند بزرگانش همانند کودکان. البته اقتدار دولت مرکزی ناشی از دو چیز است یکی قدرت نرم یعنی مقبولیت مردمی و دومی قدرت سخت یعنی سلاح پیشرفته نظامی.

خداوند رحمت کند مهندس عزت الله سحابی را که با همه انتقاداتش می‌گفت: اگر سد جمهوری اسلامی فروریخته شود فضای بعد از فروپاشی یا شورش کور و لمپنیزم و هرج و مرج است که خود سرانجامی غیر از یک سرکوب شدید یا چکمه پولادین ندارد و یا دخالت وسلطه بیگانه و چشم پوشی از استقلال و کیان مملکت که در هر دو حال بازگشت به عقب و از دست رفتن همه سرمایه‌های وطنی را فراسوی ما قرار می‌دهد.

انتهای پیام