مخاطب در جستجوی رسانه معتبر

احمد افروز کارشناس رسانه و ارتباطات در روزنامه شرق نوشت: «گزینشــگری رســانه» یکی از نکات تأمل برانگیز در حوزه رسانه و چینش
مخاطبان در دایره افکار عمومی است. مخاطب نه لزوما اما عمدتا یک رسانه
خــاص را ابتدا به عنوان منبع اصلی دریافــت اطلاعات انتخاب و دریافت های
رسانه اش را از آن اخذ می کند، پس این همان فرایند گزینشگری هم محسوب
می شــود. با این حال از مهم ترین آفت های گزینشــگری، «الینه شــدن» فرد در
برابر رســانه است؛ یعنی به تدریج این رسانه است که به جای فرد می اندیشد،
سخن می گوید و در نهایت به اقتباس از آن رفتار می کند. بنابراین هرچه میزان
تعصب کور فرد نســبت به رســانه منتخبش غلظت یابد، به آن میزان درک و
تحلیلش نیز همانی خواهد بود که رسانه در او رخنه کرده است.
دلایل مختلفــی برای چرایی و چگونگی گزینشــگری اعلام می شــود که
هرکدام در جای خود محل گفت وگو اســت؛ از باورها و پیش فرض های ذهنی
و تقســیم بندی رســانه به خوب و بد گرفته تا میزان ســواد و دانش عمومی
و البته امروزه ســواد دیجیتال و نیز امکان دسترســی فرد به رســانه به علل
گزینشگری رسانه اضافه شده است؛ ضمن اینکه این مسیر گاه جبر است و گاه
از ســر اختیار. در جهانی که افراد به دنبال کسب آگاهی های متنوع یا دریافت
آموزش و ســرگرمی هســتند و هم عرض آن انبوهی از رسانه های مختلف را
پیش رو می بینند، بدیهی است که مخاطب چاره را در گزینش رسانه ببیند. این
انتخابگری هم برای این است که به شکل مطلوب و البته دلخواه به اهدافش
دســت یابد. اینجاست که نظریه «استفاده و رضامندی» در علم و عالم رسانه
به نقل از «الیهو کاتز» مطرح می شود.
«اســتفاده و رضامندی» ادعا دارد که مخاطب در فرایند تعامل با رســانه
و اســتفاده از آن منفعل نیســت، بلکه بر اســاس دریافت هایش که منجر به
خشــنودی و رضایت مندی می شود، دست به گزینشــگری رسانه می زند. این
نظریــه به این ســؤال می پردازد که چــرا و چگونه مردم به طــور فعال برای
برآوردن نیازها در پی رســانه های خاص می گردند؟ موازنه رسانه و مخاطب
نیز در همین نقطه برقرار اســت؛ جایی که رسانه برای حفظ مخاطب نیازمند،
دســت به واکنش هایی هرچند نمایشی یا حداقلی می زند. مخاطب اگر بتواند
مطالبه گر دانش و آگاهی درســت از رسانه باشد، رســانه نیز به سمت چنین
مخاطبی متمایل می شود.
اصوال افراد خواسته یا نخواسته خود را در معرض رسانه ها قرار می دهند تا
اطلاعات مطلوب شان را از آنها بگیرند و این به نوعی اعمال سلیقه در انتخاب
رسانه است. این اطلاعات حتی اگر دروغ یا دستکاری شده باشند، باز مخاطب
است که به واســطه مفروضات ذهنی، شخصیت فردی و اجتماعی و نیز نوع
جهان بینی اش ممکن اســت همچنان آن رســانه را به دیگر رسانه ها ترجیح
دهد. البته نه اینکه مخاطب از دروغ و نادرستی داده های آن رسانه آگاه باشد،
بلکه ســاختار ذهنی او چنان شــکل گرفته که آن اطلاعات را عین حقیقت و
پیــروی از آن معلومات را عین صواب می پنــدارد و جالب آنکه معموال دیگر
افراد را نادان، بی منطق و فکر و نظر آنان را نادرســت قلمداد می کند. بنابراین
فــرد دچار آفت تک منبعی بودن شــده و چنین شــیوه دریافــت اطلاعات، در
خوشــبینانه ترین حالت تنها می تواند بخشــی از واقعیت دستکاری شده را در
اختیار وی بگذارد.
بایــد دقت کرد که در مواجهه با افراد، پیش از هر بحث و گفت وگویی باید
آبشــخور فکری آنها را دریافت کرد؛ چرا که در سطح عموم جامعه، این افراد
دارای تحلیــل و درک وقایع روز نیســتند که با هم گفت وگو یا مناظره داشــته
باشــند، بلکه افراد مسخ شده در فرایند رسانه هستند که پیش تر رسانه به جای
آنان اندیشــیده و اینک بازتکرار همان تلقینات از دهان آنان خارج می شــود.
مهم ترین مســئله اما در دانش سواد رسانه ای دوری از سوگیری و پیش داوری
نســبت به رسانه اســت؛ چون فقط از این طریق اســت که می توان عیار یک
روایت را در ســنجش با روایت های مختلف سنجید و سنجه ترازوی معرفت
را بــر میزان انصاف و قرار ذهن ناآرام را بــر مدار حقیقت نهاد. مدار و میزانی
که به واسطه ســواد رسانه ای و درک درست از رســانه برای مخاطب حاصل
می شود.
چهارشنبه
۱۴۰۱
رئیــس قوه قضائیــه گفت: ما بر تأمین آزادی های مشــروع آحاد جامعــه تأکید داریم و بر
همین اســاس ضرورت دارد روش های تحقق این آزادی ها در سطح جامعه تعیین و تبیین شود
و در قبال آنها گفتمان ســازی صورت گیرد. به گزارش مرکز رســانه قوه قضائیه، حجت الاسلام
محســنی اژه ای طی سخنانی در نشست با اعضای هیئت نظارت بر مطبوعات، ضمن برشمردن
شــاخصه های مبحث «جهاد تبیین»، مقوله تبیین و روشــنگری در امور فرهنگی و اجتماعی را
از جمله اولویت های بسیار حائز اهمیت دانست و اظهار کرد: با تبیین و روشنگری و بیان ابعاد و
زوایای حقیقی و واقعی امور می توانیم راه تحریف ها، کج فهمی ها، غرض ورزی ها و تحلیل های
ناصواب را مسدود کنیم. رئیس دستگاه قضا با اشاره به اهمیت کاربرد مقوله آسیب شناسی در
قبال حوادث و اتفاقات اجتماعی برای پیشگیری از وقوع مجدد آنها، تصریح کرد: حوادث ناگوار
اگرچه در دل خود واجد و موجد خسارت و آسیب هستند، اما می توان از این تهدید، خلق فرصت
کرد و با اتخاذ آسیب شناســی های تخصصی، ضمن پیشــگیری از وقوع مجــدد حوادث ناگوار،
ضعف ها و خلل ها را مرتفع کرد. محســنی اژه ای در ادامه با اشــاره به ساختار و کارکرد هیئت
نظارت بر مطبوعات، فلســفه عضویت نمایندگان قوا و دستگاه های مؤثر فرهنگی در این هیئت
را چندوجهی بودن مقوله فرهنگ و رسانه و اهمیت این مقوله ها در ابعاد مختلف دانست.
رئیس قوه قضائیه با اشــاره به تحوالت و تطوراتی که عرصه رســانه در ابعاد نرم افزاری و
سخت افزاری در ســال های اخیر تجربه کرده اســت، گفت: با عنایت به جمیع تحولات عرصه
رســانه از جمله ظهور پدیده هایی نظیر انسان – رســانه و ســایر دگرگونی ها در این عرصه، حتما
ممکن است نیاز به اصلاح و ایجاد قانون در حوزه مطبوعات و رسانه در کشور با درنظرگرفتن نظر
نخبگان رسانه و کارشناسان وجود داشته باشد. محسنی اژه ای در ادامه مبحث «اقتصاد رسانه»
را مورد توجه قرار داد و اظهار کرد: باید سازوکارها و روال هایی تعبیه و تهیه شود که رسانه های
ما بتوانند بدون وابستگی به جناح و جریانی به استقلال مالی و اقتصادی برسند و دارای درآمد
روشن و شــفاف باشند. رئیس قوه قضائیه در ادامه به تبیین و تشریح برخی مقوله ها و گزاره ها
پرداخت که بعضا در ســطح جامعه نســبت به آنها دوگانگی و تغایر وجود دارد؛ «شفافیت»،
«انتقادپذیری»، «گفت وگو»، «تناســب مجازات با جرم و مجرم»، «نحوه انتشار گزارش های اولیه
فساد و مواجهه با پخش کننده گزارش یا افشاگر» و «مصادیق تهدید امنیت روانی مردم» از جمله
مقوله ها و گزاره هایی بود که ریاســت دســتگاه قضا بر ضرورت تبیین آنها در سطح جامعه در
وهله نخســت و سپس گفتمان سازی و فرهنگ ســازی این موارد تأکید کرد. محسنی اژه ای بیان
کرد: همگان بر ضرورت انتقاد و انتقادپذیری تأکید دارند، اما محدوده این انتقاد چیســت؟ انتقاد
ســازنده کدام است؟ طبق قانون، انتقاد سازنده مشروط به دارابودن منطق و استدلال و پرهیز از
توهین، تحقیر و تخریب اســت؛ آیا امروزه الفاظی که تحت عنوان و ذیل مقوله «انتقاد» مطرح
می شود، همگی واجد منطق و استدلال و اجتناب از توهین و تخریب است؟ چه دستگاه هایی در
این خصوص وظیفه فرهنگ سازی را دارند؟
رئیس دستگاه قضا افزود: امروز همگان از ضرورت انجام گفت وگو و مفاهمه سخن می گویند؛
تأکید ما نیز بر انجام گفت وگو با منتقدان و معترضان اســت، اما مبانی این گفت وگو چیســت؟
محدوده آن کدام اســت؟ سازوکارهای گفت وگوی توأم با ادب و نزاکت و حفظ ارزش ها چگونه
باید تعیین شــود؟ کدام نهاد باید مبانی انجام گفت وگو و مفاهمه را در ســطح جامعه ترویج و
تبیین کند؟ محسنی اژه ای در ادامه به تشــریح مقوله «تناسب مجازات با جرم و مجرم» به ویژه
در حوزه جرائم مطبوعاتی و رسانه ای پرداخت و گفت: شما اعضای هیئت نظارت بر مطبوعات
در مقام کارشناســان این حوزه چه پیشــنهاداتی دارید تا به گونه ای تمهید شــود که مجازات در
حوزه جرائم رســانه ای با جرم و مجرم تناسب داشــته باشد و ارفاقات قانونی لحاظ شده در این
راستا، القای تبعیض در سطح جامعه نکند. وی با اشاره به حکم انتصاب خود به سمت ریاست
قوه قضائیه از ناحیه رهبری و تأکید رهبری بر اهتمام جدی به مأموریت های اساســی دســتگاه
قضا در قانون اساســی از جمله تأمین آزادی های مشــروع، گفت: ما بر تأمین آزادی های مشروع
آحاد جامعه تأکید داریم؛ بر همین اساس ضرورت دارد روش های تحقق این آزادی ها در سطح
جامعه تعیین و تبیین شود و در قبال آنها گفتمان سازی صورت گیرد. پیش از سخنان رئیس قوه
قضائیه، اســماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسالمی، به ارائه گزارشی از عملکرد هیئت نظارت بر
مطبوعات در دوره اخیر پرداخت.
همچنین در این جلســه علاوه بر معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشــاد اسالمی و دبیر
هیئــت نظارت بر مطبوعات، نمایندگان مدیران رســانه ها، مجلس، قوه قضائیه، شــورای عالی
انقالب فرهنگی، شورای عالی حوزه علمیه قم و دانشگاهیان نیز به بیان مطالب و نقطه نظرات
خود پرداختند.
انتهای پیام